باتوجه به ظرفیت‌های عظیم منابع آبی کشور، اقتصاد دریامحور به‌عنوان یکی از راهکارهای کلیدی برای توسعه پایدار و رشد اقتصادی ایران مطرح است. حمل‌ونقل دریایی یکی از ارکان اصلی تجارت بین‌المللی است. باتوجه به موقعیت جغرافیایی ایران و دسترسی به آب‌های آزاد، توسعه بنادر چندمنظوره و افزایش ظرفیت حمل‌ونقل دریایی می‌تواند به ارتقای جایگاه کشور در تجارت جهانی کمک کند.

در سفرهای آبی، دریای بیکران و مخاطرات پیش‌بینی‌نشده بسیاری وجود دارد. این موضوع برای کشتی‌های باربری بزرگ که محموله‌های زیادی را حمل می‌کنند، میزان ریسک را دوچندان می‌کند. به‌همین‌منظور بیمه حمل‌ونقل دریایی ایجاد شده تا در صورت بروز هرگونه اتفاق غیرقابل‌پیش‌بینی یا حادثه، خسارت‌های واردشده به صاحبان بار را جبران کند. از سوی دیگر، برای صادرات و واردات موفق استحکام شرایط حمل‌ونقل دریایی کالاها و تضمین سلامت و ایمنی محموله‌های واردشده یا صادراتی یک ضرورت مهم به‌شمار می‌رود. به کمک بیمه حمل دریایی می‌توان خسارت‌های واردشده به محموله‌های مختلف را هنگام جابه‌جایی به‌شکل قانونی پیگیری و جبران کرد. بیمه بدنه شناور یا بیمه دریایی یکی از انواع پوشش‌های بیمه‌ای بسیار پرکاربرد است که خطرهای مرتبط با کشتی‌ها، انواع شناور و حمل‌ونقل دریایی را پوشش می‌دهد.

این پوشش بیمه‌ای برای بازرگانان و شرکت‌های تجاری مسئله‌ای مهم و ضروری است، به‌همین‌دلیل شرکت بیمه دریایی با ارائه بیمه‌های مختلفی از جمله بیمه بدنه و ماشین‌آلات، بیمه حمایت و غرامت (P&I)، بیمه کرایه حمل، دموراژ و دفاع از شکایت (FD&D)، بیمه اعتصاب و بیمه شرایط جنگ، ضامن سلامت بار در حمل دریایی از مبدأ تا رسیدن به مقصد نهایی هستند.

پیش از تحریم‌ها، بیمه‌های ایرانی درصدی کمی از مسئولیت خسارت‌های احتمالی را می‌پذیرفتند و مابقی مسئولیت یا خسارت احتمالی حوادث دریایی ایران برعهده reinsurance ها بود، اما حالا باید بیمه‌های ایرانی تمام خسارت را پرداخت کنند. به‌عبارت شفاف‌تر، اگر اتفاقی برای شناورها، کشتی‌های نفتکش، باری، فله‌بر و... رخ دهد، شرکت ایرانی که کشتی را بیمه کرده، موظف است تمام خسارت و صددرصد زیان شرکت کشتیرانی را بپردازد که این بیمه‌های ایرانی را به مرحله ورشکستگی خواهد کشاند.

در زمان جنگ ایران و عراق نیز صنعت کشتیرانی ایران، با اتکا به توان داخلی، این پوشش ریسک را تجربه کرد. در آن دوران به‌دلیل هزینه سنگین بیمه‌های جنگی، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران صندوق خودبیمه‌ای را راه انداخت، زیرا حق‌بیمه پرداختی نسبت به احتمال صدمه به کشتی بسیار زیاد بود. در نتیجه صندوقی را کنار گذاشت و خودبیمه‌ای را آغاز کرد که این موضوع در آن زمان مزیت‌های بسیاری به‌دنبال داشت.

پوشش بیمه‌ای در حوزه فعالیت‌های دریایی بسیار حائزاهمیت است و اگر این نیاز مهم را تامین نمی‌کردیم، نمی‌توانستیم به بنادر بزرگ دنیا رفت‌وآمد کنیم، همچنین اگر اتفاقی رخ می‌داد، آثار منفی و خسارت‌های آن متوجه کشتیرانی بود و خسارت غیرقابل‌جبرانی وارد می‌شد.

به‌علاوه‌‎اینکه تحریم‌های بین‌المللی در این سال‌ها، محدودیت‌های بسیاری برای شرکت‌های کشتیرانی در استفاده از امکانات بین‌المللی ایجاد کرده و در این شرایط است که اهمیت حضور بیمه در صنعت حمل‌ونقل آشکارتر شده و با تقویت توان بیمه کشتیرانی در پرداخت خسارت، ظرفیت ترانزیت دریایی ایران افزایش خواهد یافت.

به این ترتیب با حمایت و توسعه بیمه‌های بین‌المللی دریایی مانند بیمه P&I (بیمه P&I Club کیش و قشم) راه‌اندازی شد. راه‌اندازی این بیمه تاحدودی نقشه تحریم در این حوزه را با شکست مواجه کرد که البته در دوره پسابرجام با غفلت مواجه شد. اما با بازگشت دوباره تحریم و خروج امریکا از برجام، مجدد به روند فعالیت بازگشتند. بنابراین از دولت می‌خواهیم از این تجربه تلخ درس بگیرد و از شرکت‌های بیمه‌ای و بندری طوری حمایت کند که پس از تحریم‌ها از حوزه فعالیت خارج نشوند.

همچنین ۹۵درصد تجارت ایران به دریا متکی است و به این ترتیب برای استفاده بیشتر از این ظرفیت باید سایر بیمه‌ها نیز در این حوزه فعال شوند.

صنعت کشتیرانی، سرمایه‌محور است و بدون بیمه و پوشش ریسک تامین امنیت سلامت کالا تا مقصد، گواهینامه‌های دریایی با مشکل اعتباری مواجه شده و البته مالک بار نیز چنین ریسکی را نمی‌پذیرد که بدون بیمه بدنه و مسئولیت، کشتی را به اقیانوس بسپارد. بنابراین فعالیت‌های بین‌المللی دریایی، ناگزیر از استفاده از شبکه جهانی بیمه، سیستم‌های بانکی بین‌المللی و دیگر ابزار موردنیاز کشتیرانی بین‌المللی هستند؛ به این ترتیب صنعت بیمه برای ارتقای فنی و توزیع مناسب ریسک نیاز به ارتباط با شبکه بیمه بین‌المللی و اتکایی دارد.

بنا بر آنچه گفته شد، باتوجه به اهمیت اقتصاد دریامحور، تمرکز بر توسعه برنامه‌های پوششی ریسک این نوع حمل‌ونقل باید با جدیت بیشتری پیگیری شود.