گسترش منابع درآمدی دولت راهکار رفع کسری بودجه
کسری بودجه همان‌گونه که از اسمش پیداست یعنی عدم تعادل میان هزینه و درآمد دولت. یعنی اگر هزینه‌ها بیشتر از درآمد باشد کسری بودجه رقم خواهد خورد.
پیش از این عمده درآمد دولت از محل فروش نفت بوده و در سال‌های اخیر به‌واسطه تحریم درآمد حاصل از این محل کاهش یافته است؛ ضمن اینکه درآمدهای حاصل از نفت علاوه بر مخارج اداره کشور، برای تامین نیازهای ارزی کشور هم استفاده می‌شد. در چنین وضعیتی از آنجایی که تجربه نشان داده کاهش هزینه‌ها چندان آسان نیست، وقوع کسری بودجه اتفاقی قابل‌انتظار است.
بهترین راه در وضعیت توصیف‌شده، افزایش درآمدهای دولت از محل‌های دیگر، چون مالیات است، اما مشکل این است از آنجایی که در شرایط تحریم، فروش نفت کم می‌شود و به‌تبع آن ارز به اندازه کافی در دسترس نیست، تامین مواد اولیه تولید برای واحدهای وابسته به مواد اولیه خارجی سخت و گاهی غیرممکن می‌شود که این امر تولید را کاهش می‌دهد و در صورت کاهش تولید، میزان مالیات پرداختی هم کاهش خواهد یافت. بر همین اساس درآمدهای مالیاتی ما نیز در سال‌های اخیر افزایش نیافته است. البته در ظاهر ارقام مربوط به درآمدهای مالیاتی افزایش را نشان می‌دهد، اما این رشد محصول تورم است و رشد واقعی در این بخش وجود نداشته است.
دولت باید چابک شود
یک راهکار موثر برای کاهش کسری بودجه کم شدن هزینه‌هاست. انجام تمام کارهای اقتصادی به‌دست دولت سبب می‌شود دولت فربه شود و به‌اصطلاح چابک نباشد، این در حالی است که دولت فربه هزینه بیشتری نسبت به دولت چابک دارد و اگر می‌خواهیم هزینه‌ها را کاهش دهیم باید دولت را کوچک و برخی امور را در قالب برنامه‌هایی چون خصوصی‌سازی به مردم واگذار کنیم.
متاسفانه در برخی موارد ممکن است با اعتراض به واگذاری یک بنگاه دولتی، دولت برای بازگرداندن آن بنگاه اقدام کند که همین مسئله سبب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران شده و ما اکنون تمایل چندانی را در سرمایه‌گذاران برای خرید بنگاه‌های دولتی مشاهده نمی‌کنیم.
سیاست‌ها چشم‌انداز را روشن کند
در برخی موارد از مردم خواسته می‌شود با صرفه‌جویی در برخی بخش‌ها به کاهش هزینه‌ها کمک کنند؛ مثلا در سال‌های اخیر بسیار تبلیغ شده که به مشترکین برق کم‌مصرف جایزه تعلق می‌گیرد. این اقدام در واقع در راستای منافع دولت است، زیرا با تولید و توزیع هر میزان برق یارانه به مردم پرداخت می‌شود که با کاهش مصرف طبیعتا یارانه پرداختی کاهش خواهد یافت.
در هر حال چند سال است که بودجه سالانه کشور حدود ۲۵ درصد کسری دارد و برای کاهش کسری می‌توان از هر کدام از راهکارهای گفته‌شده استفاده کرد، اما موضوع این است که این راهکارها هم خالی از ایراد نیستند؛ بنابراین باید در انتخاب سیاست‌ها و راهکارها به‌گونه‌ای عمل کنیم که چشم‌انداز آینده روشن‌تر و بهتر از حال حاضر باشد.
در حال حاضر عده‌ای از راهکارهایی چون جدا کردن بودجه ارزی از بودجه ریالی می‌گویند که در این باره باید گفت پیش از این در دوره‌ای بودجه ارزی و ریالی را جدا کرده بودیم، اما در نتیجه این اقدام هم شاهد رفع کسری بودجه نبوده‌ایم. در هر حال طراحان چنین برنامه‌هایی باید کامل و شفاف توضیح دهند که چه نسبتی بین کاهش کسری بودجه و جداسازی بودجه ارزی از ریالی وجود دارد؛ وگرنه در حالت کلی وقتی میزان درآمد از هزینه کمتر است، کسری نتیجه‌ای محرز خواهد بود و اینکه جداسازی بودجه ارزی و ریالی چه تاثیری در این مسئله دارد دست‌کم اکنون برای ما شفاف نیست.
