اکتشاف، نخستین حلقه از فعالیت در معدن، بهره معدنی از این ذخایر و توسعه صنعتی و اقتصادی کشور است. بااین‌وجود موانع متعددی در مسیر فعالیت‌های اکتشافی وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به کمبود ماشین‌های حفاری اشاره کرد. سابقه حفاری اکتشافی در ایران به تاسیس واحدهای زغال و فولاد در ایران بازمی‌گردد.

 در آن دوره دستگاه‌ها و ماشین‌آلات بلژیکی و سوئدی توسط آلمانی‌ها به ایران وارد و برای اجرای فعالیت‌های اکتشافی به‌کار گرفته شدند. در واقع ایران نخستین کشور منطقه است که حفاری اکتشافی در آن، آغاز شد.

برای دهه‌های طولانی، نقش و اثرگذاری فعالیت‌های معدنی در روند توسعه صنعتی و اقتصادی و حتی بهبود شرایط اجتماعی نادیده گرفته می‌شد. در چنین فضایی، اکتشاف از اهمیتی برخوردار نبود و به‌همین‌ترتیب، حفاری اکتشافی نیز در اولویت قرار نداشت. به‌همین‌سبب نیز، پس از شناسایی ذخایر معدنی در کشور و احداث واحدهای فرآوری و توسعه صنایع‌معدنی، در عمل فعالیت‌های اکتشافی و به‌دنبال آن حفاری اکتشافی نیز، به‌حاشیه رانده شدند.

از اواسط دهه ۸۰، معدنکاری در کشور ما رونق بیشتری یافت، به‌بیان‌دیگر اهمیت و اثرگذاری فعالیت‌های معدنی در روند توسعه اقتصادی کشور نمایان شد و فعالیت در این حرفه موردتوجه عموم مردم و سیاست‌گذاران قرار گرفت. به‌دنبال رونق فعالیت‌های معدنکاری، اهمیت حفاری اکتشافی به فعالان این عرصه، مدیران و سیاست‌گذاران این بخش، شناسانده شد.

در آن دوره، پیمانکاران اندکی به‌صورت‌تخصصی در حوزه حفاری اکتشافی فعالیت می‌کردند. با رونق گرفتن فعالیت‌های حفاری برای شناسایی ذخایر معدنی، اتحادیه حفاران غیرنفتی نیز تشکیل شد و آغاز به‌کار کرد.

در تشریح بهره‌وری دستگاه‌های حفاری مورداستفاده در کشور باید تاکید کرد، با یک دستگاه حفاری به‌روز می‌توان ماهانه حداقل هزار متر و سالانه ۱۲ هزار متر حفاری اکتشافی انجام داد.

در همین حال، به‌ازای فعالیت یک شیفت ۲۴ساعته ماشین حفاری، چنانچه وقفه‌ای در کار نباشد، ۰.۵ مترمکعب آب و ۸ لیتر گازوئیل مصرف می‌شود. در حال‌ حاضر راندمان دستگاه‌های حفاری مورداستفاده در کشور باتوجه به فرسودگی این تجهیزات یا کیفیت پایین تولید آنها، به‌مراتب پایین‌تر است. هم‌اکنون هر دستگاه حفاری به‌طورمیانگین توان اجرای سالانه ۴ تا ۵ هزار متر حفاری اکتشافی را برعهده دارد.

به‌ازای فعالیت یک شیفت ۲۴ساعته ماشین حفاری مورداستفاده در ایران به‌طورمیانگین ۱.۵ مترمکعب آب و ۲۲ لیتر سوخت مصرف می‌شود، بنابراین می‌توان این‌طور نتیجه گرفت؛ استفاده از دستگاه‌های قدیمی یا با کیفیت پایین، در نهایت به‌نفع اقتصاد کشور هم نیست.

گفتنی است، براساس آمار شرکت ملی صنایع مس ایران، در این مجموعه تا مهر ۱۴۰۲ برابر ۲۳۰ هزار متر حفاری اکتشافی انجام و ۸۰۰ میلیون تن ذخیره جدید شناسایی شده، یعنی ۳ هزار و ۵۵۰ تن ذخیره مس به‌ازای هر یک متر حفاری حاصل شده است. به‌این‌ترتیب می‌توان این‌طور ادعا کرد، در صورت تقویت و نوسازی تجهیزات حفاری در کشور، ذخیره بیشتری با هزینه کمتری به‌دست می‌آید.

ایران در رده کشورهایی با ذخایر معدنی قابل‌توجه قرار دارد، بنابراین انتظار می‌رود میزان حفاری اکتشافی در کشور ما با سایر کشورهای معدنی دنیا، قابل‌قیاس باشد، اما نه‌تنها این انتظار برآورده نمی‌شود، بلکه در حال ‌حاضر کشورهای منطقه از جمله عمان در اجرای فعالیت‌های حفاری اکتشافی از ما پیش افتاده‌اند.

در کانادا از اکتبر سال ۲۰۲۲ تا اکتبر ۲۰۲۳، در مجموع ۷ میلیون و ۱۷۴ هزار متر حفاری شده است. در استرالیا سالانه ۱۱میلیون متر حفاری می‌شود. روسیه حداقل سالانه ۴ میلیون متر حفاری اکتشافی دارد. حتی عمان برنامه حفاری سالانه یک میلیون متری را در دستور کار خود دارد.

 ایران براساس آمارهای رسمی سالانه حدود ۹۰۰ هزار متر حفاری انجام می‌دهد. بااین‌وجود نه‌تنها اقدام موثری برای بهبود حفاری اکتشافی در کشور انجام نمی‌شود، بلکه با اعطای مجوز واردات ماشین‌آلات حفاری به افراد غیرمتخصص، توسعه حفاری اکتشافی مختل و مرگ پیمانکاران نزدیک می‌شود.

چالش‌هایی به‌عنوان مانع در تداوم توسعه این صنعت وجود دارد. در سال‌های ۹۰ و ۹۷ شاهد ۲ شوک نرخ ارزی قابل‌توجه در اقتصاد ایران بودیم که روند فعالیت در بسیاری از صنایع را متاثر ساخت.

فعالیت در حوزه حفاری اکتشافی نیز به‌شدت تحت‌تاثیر تنش‌های ارزی است. ۶۸ درصد هزینه‌های حفاری به‌طورمستقیم از طریق واردات تامین می‌شود و در نتیجه به ارز وابسته است.

بنابراین با جهش رشد ارز، روند فعالیت در این صنعت ارزبر به‌شدت تحت‌تاثیر منفی قرار گرفت. در ادامه با تشدید مشکلات سازمان برنامه و بودجه، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، سازمان توسعه و توسازی معادن و صنایع‌معدنی ایران، شرکت ملی صنایع مس ایران و.... اقداماتی را برای بهبود فعالیت‌های حفاری در کشور ترتیب دادند، اما در این میان برخی پیمانکاران حفاری از گردونه کار و رقابت این بخش حذف شدند.

در حال ‌حاضر نیز، مشکلات متعدد دیگری در مسیر فعالان بخش معدن وجود دارد که رفع آنها، ضرورتی برای تداوم تولید در این بخش خواهد بود.