عضویت در اتحادیه‌های اقتصادی، لازم اما ناکافی
مسعود دانشمندعضو اتاق بازرگانی ایران
رشد و توسعه تجارت تنها مشروط به پیوستن به اتحادیه های اقتصادی و تجاری نیست. هرچند نباید از اهمیت عضویت در مجامعی مانند سازمان تجارت جهانی یا سازمان های همکاری منطقه ای و فرامنطقه ای غافل شد، اما تنها این موضوع کافی نیست. به عنوان مثال، ایران چندی پیش توانست عضویت خود در سازمان همکاری شانگهای را قطعی کند، اما هنوز ایران جزئیات نوع روابط و بسترهای فعالیت خود با کشورهای عضو این سازمان را مشخص نکرده است. برای مثال اعلام نشده که تجار ایرانی می توانند از چه نوع معافیت ها و مزایایی در تجارت با کشورهای عضو همکاری شانگهای بهره مند شوند. تا زمانی که این شرایط و جزئیات به طوررسمی اعلام نشود، نمی توان در رابطه با اهمیت، پیامدها و حتی پیش بینی میزان تجارت با کشورهای عضو شانگهای اظهارنظر کرد. چندی پیش، مقامات دولتی در رابطه با مزایای تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا صحبت کرده و خبر از کاهش تعرفه های وارداتی دادند. ایران هنوز به عضویت اتحادیه اوراسیا درنیامده، اما براساس مذاکرات انجام شده، قرار است تعرفه های واردات از کشورهای عضو این اتحادیه برای ایران کاهش یابد. برخی کارشناسان عقیده دارند این شرایط می تواند فرصتی مهم برای افزایش تجارت ایران با روسیه باشد، چرا که روسیه عضو سازمان همکاری شانگهای و اوراسیا است و با افزایش رغبت روسیه برای تجارت با ایران، فرصت های جدی برای کسب بازارهای این کشور فراهم شده. این نوع تفکرات نه تنها برای صادرات به روسیه بلکه برای تجارت با سایر کشورها نیز وجود داشته و در این صورت، تجارت علاوه بر بهبود فضای دیپلماتیک، به فراهم کردن زیرساخت های لازم اقتصادی نیز نیاز دارد.
توسعه صادرات، با دست خالی امکان پذیر نیست و به وجود کالای صادرات محور و قابل رقابت وابسته است. در رابطه با بازار کشورهای همسایه عنوان شده فرصت خوبی برای صادرات صنایع غذایی و محصولات کشاورزی ایران وجود دارد. ایران حتی اگر بتواند کالاهای باکیفیتی را تولید کند، به دلیل کمبود تجهیزات حمل ونقل و ترابری، نمی تواند صادرات این دست از محصولات فسادپذیر را به صورت گسترده انجام دهد. این خلأ تجهیزاتی سبب شده تا در سال های گذشته باوجود ظرفیت های مناسب کشورهای همسایه، ایران نتواند صادرات غیرنفتی موثری داشته باشد. نبود کانتینتر یخچال دار به تعداد لازم، ضعف های حمل ونقل کانتینری در دریای خزر و سایر ایرادات این چنینی باعث شده تا ترکیه بتواند با سیاست گذاری های مناسب تجاری و اقتصادی، در بازار کشورهای منطقه حضوری پررنگ و فعال داشته باشد. ترکیه توانسته ضمن توسعه روابط خود با کشورهای جهان، اطمینان را به تمامی کشورهای واردکننده بدهد که توانایی تامین نیاز آنها را دارد. بنابراین، در این شرایط کار برای صادرات و فروش محصولات ایرانی بسیار دشوار است.
مشکل بعدی توسعه تجارت ایران، تغییر مداوم قوانین صادراتی است. دولت در برخی موارد معافیت های صادراتی را برای دسته ای از کالاها وضع می کند، اما پس از چندی، این معافیت ها لغو شده و در نتیجه برنامه ریزی صادرکنندگان به هم ریخته است. از این تغییرات یک باره قوانین تجاری، در چند سال اخیر به دفعات زیاد رخ داده و دولت روال های قانونی خود را به طور مرتب عوض می کند. بدیهی است، در چنین شرایطی تولیدکنندگان، صادرکنندگان و تمامی فعالان بخش ها اقتصادی، نتوانند حتی برای فعالیت های کوتاه مدت خود برنامه ریزی مشخص و مدون داشته باشند. این عدم امکان برنامه ریزی و هدف گذاری برای میان مدت و بلندمدت، امکان رشد و توسعه را برای تمامی حلقه های تجاری و بازرگانی کشور سلب می کند. بنابراین، محدود بودن میزان صادرات غیرنفتی و هزینه بر بودن فعالیت های تجاری برای ایران را نمی توان تنها به دلیل حضور نداشتن در سازمان ها و اتحادیه های مختلف اقتصادی دانست. عضویت در سازمان تجارت جهانی و حضور در اتحادیه های اقتصادی مختلف، نقش بسزایی در توسعه صادرات و رشد درآمدهای ارزی دارد، اما این عضویت تنها کافی نبوده و بدون دارا بودن لوازم و بسترهای مناسب برای تولید، انتقال، فروش و سایر فعالیت های داخلی و خارجی، افزایش تجارت رخ نخواهد داد.
