انتخاب مشتری شرط ماندگاری در فضای رقابتی
دکتر شهرام شیرکوند پژوهشگر صنعت خودرو
امروزه تولیدکنندگان در راستای مشتریمداری و توجه به نیازها و خواستههای مصرفکنندگان بهمنظور تولید و ارائه محصولات جدید و خدمات نوآورانه گام بر میدارند. آنها دریافتهاند که ماندگاری شرکتهای تولیدی در بازارهای رقابتی به انتخاب مشتریان بستگی دارد و در واقع این انتخاب، رمز بقای تولیدکنندگان است، زیرا مصرفکننده ابتدا به مطالعه و ارزشگذاری مواردی همچون قیمت، مرغوبیت و کیفیت کالاها یا خدمات میپردازد و در نهایت آنها را انتخاب میکند. همانگونه که مشتری در پی نرخ مناسب و کیفیت مطلوب است، این تفکر باید در فرهنگ تولید نیز نهادینه شود تا تولید رقابتی و اقتصاد سالم در بازار ایجاد شود، زیرا در یک بازار رقابتی سالم، تولیدکننده و مصرفکننده بهدنبال جلب رضایت یکدیگر هستند و فرهنگسازی مناسب در زمینه شناساندن حقوق حقه مصرفکنندگان به عامه مردم بخشی غیرقابلانکار در روند دستیابی به امنیتخاطر مصرفکننده است.
خلق ارزش برای مشتریان محصولات یا خدمات، یکی از مهمترین عوامل سودآوری سازمانها و بنگاههای اقتصادی بهشمار میرود. بنابراین رقابت در این عرصه و هدفگذاری بنگاههای اقتصادی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و برتری استراتژیک نسبت به رقبای موجود سبب شده است تا توجه به خواستههای مشتریان و جلبرضایت آنها بااهمیت شود.
در حقیقت رضایتمندی مشتری بهعنوان یک سنجه برای میزان خشنودی وی از کالا یا خدماتی که خریداری کرده بهحساب میآید، همینطور نحوه قضاوت مشتری درباره میزان ارزشی که عایدش شده است. ارزشها براساس زمان، مکان و افراد مرتبط با عوامل متغیر محیطی، تغییر میکند. در واقع این تغییر، یک تبادل انرژی یا انتقال پیام بین افراد و سازمانها در حوزه کسبوکار است. به این لحاظ بسیاری از مدیران برای آگاهی از نقاط ضعف و قوت سازمان یا شرکت خود در قیاس با سایر رقبا، تجزیه و تحلیل ارزشهای مشتری انجام میدهند.
در این راستا، باید در نظر داشته باشیم که این ارزش را نیروی انسانی سازمان یا شرکت در مشتری ایجاد میکند. از اینرو میبایست فرهنگ سازمانی برای نهادینهسازی یا توسعه این امر توسط مدیران ایجاد شده و ایجاد ارزش برای مشتری به یک فرهنگ سازمانی تبدیل شود. حقوق مصرفکنندگان از دیرباز همواره موردتوجه قرار داشته و بهطورحتم این توجه مبتنی بر اصول اخلاقی بوده است. در حقیقت، حاکمان جوامع خود را موظف کردهاند که بهعنوان یک اصل اخلاقی، از حقوق مصرفکنندگان دفاع کرده و بهعنوان یک فضیلت اخلاقی برای برقراری عدالت در جامعه تلاش کنند و حامی اصول اخلاقی و عدالت اجتماعی باشند. برنامههای دولت برای تقویت رعایت حقوق مصرفکنندگان نیز در بخش تولید است تا این شاخصها و معیارها ترویج یابد و بخش تولید در این مسیر حمایت شود، بنابراین دولت بهدنبال گسترش فضای رقابتی بین بنگاهها در راستای حمایت از حقوق مصرفکننده است.
به این ترتیب رمز ماندگاری بنگاههای اقتصادی در بازار رقابتی به انتخاب مصرفکننده بستگی دارد، زیرا مشتری به مطالعه و ارزشگذاری مواردی همچون قیمت، مرغوبیت و کیفیت میپردازد و در نهایت کالا یا خدمات را انتخاب میکند.
همانگونه که مصرفکننده در پی نرخ مناسب و کیفیت مطلوب است، این تفکر باید در فرهنگ تولید نیز نهادینه شود تا تولید رقابتی و اقتصاد سالم در بازار ایجاد شود، زیرا در یک بازار رقابتی سالم، تولیدکننده و مصرفکننده در پی جلب رضایت یکدیگر هستند و فرهنگسازی مناسب در زمینه شناساندن حقوق حقه مصرفکنندگان به عامه مردم، بخشی غیرقابلانکار در روند دستیابی به امنیتخاطر مصرفکننده است.
بیتردید بنگاههای اقتصادی و صاحبان صنایع برای استیفای حقوق مصرفکننده باید تلاش بیشتری کنند. هرچند برخورداری از سرمایه مالی، دانش، تجهیزات و دسترسی به مواد اولیه از مزیتهای تولید بهشمار میرود، اما داشتن مشتری وفادار همراه با مزیتهای فوق، مهمترین ابزار و بزرگترین سرمایه بوده که رکن اصلی بقا و توسعه بنگاههای اقتصادی است. در واقع موفقیت بنگاههای اقتصادی در گرو رعایت حقوق مصرفکننده و حفظ مشتری است. بیشک کیفیت تولیدات صنعتی و موضوع رقابتیبودن تولیدات به عوامل متعددی بستگی دارد که از مهمترین آنها بستهشدن حلقه و چرخه تحقیق، تولید و بازار است که بخشی از آن برعهده تولیدکنندگان و صنعتگران است و بخش مهم دیگر، وجود سیاستهای حمایتی و بسترسازی برای رشد صنعت توسط دولت و مدیران است.
بنابراین تولیداتی که برپایههای سرمایههای انسانی و اجتماعی شکل گیرند، سرریزهای مثبت خارجی خواهد داشت و این سرریزها عامل ارتقای بیشتر تولید شده و از سویی با ایجاد بسترهای خصوصیسازی و کارآفرینی در کنار مهیا کردن ابزار بهرهوری تمایل به سرمایهگذاری در تولید را افزایش داده و بازار را بهسمت رقابتیشدن میبرد و در آنجا نرخ رقابتی که یکی از ثمرات مثبت بازار رقابتی است، شکل میگیرد. در این صورت توجه به کیفیت تولیدات و ارائه توانمندی واقعی تولیدکنندگان، اهمیت حمایت مالی دولت را نمایان میکند. حمایت از تولیدات داخلی از جمله موضوعاتی است که در سالهای اخیر در محافل اقتصادی مورد بحث و گفتوگو قرار گرفته، بدیهی است همزمان با حمایت از تولید ملی، باید از حقوق مصرفکننده نیز حمایت شود و این حق طبیعی مصرفکننده ایرانی است که از کالای بادوام و باکیفیت استفاده کند و خرید هر محصولی اعم از داخلی یا خارجی ابتدا برای وی رفاه و امنیتخاطر بیاورد. بنابراین رقابتپذیری و استفاده از فرصتها برای ورود به عرصههای رقابتی بینالمللی بهترین شیوهای است که میتوان مردم را به مصرف کالای ایرانی ترغیب کرد. باید توجه داشت که در فضای رقابتی صرفا مزیتهای رقابتی کالاها و خدمات است که موجب ماندگاری در بازار خواهد بود، زیرا مزیتهای رقابتی نهتنها مشتری را به خرید محصولات یا خدمات ترغیب خواهد کرد، بلکه نشان میدهد که شرکت یا سازمان شما در مقایسه با سایر رقبا برتری دارد.
نکته مهم دیگر در عرصه مشتریمداری این است که مشتریان در زمان انتخاب صرفا بهدنبال نرخ مناسب کالا و کیفت و خدمات نیستند و مهمترین موضوع برای آنها «ارزشافزوده» است. در حقیت مشتریان بهدنبال یک تجربه ارزشمند از انتخاب و خرید هستند. از اینرو باید توجه داشت در صورتی که تولیدکنندگان این امکان را داشتهاند که مزیتی برای مشتریان محصولاتشان ایجاد کنند که رقیبانشان نتوانستهاند این مزیت را برای آنها فراهم کنند، نسبت به رقبا، مزیت رقابتی دارند و تولیداتشان بیشتر در معرض توجه و انتخاب مشتریان قرار میگیرند، بنابراین حضورشان نیز در بازار بهتدریج تثبیت خواهد شد.