واکنش بازار جهانی فولاد به عملیات وعده صادق
سیدمحمدمهدی عمادی دکتری مدیریت تحقیق در عملیات
از ابتدای سال ۱۴۰۳، انجام دو عملیات نظامی بزرگ از سوی ایران علیه اسرائیل نهتنها بر معادلات ژئوپلتیک، بلکه بر بازارهای کالایی جهان نیز تاثیرات گستردهای داشت. نخستین عملیات با نام وعده صادق در ۲۵فروردین و پس از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق انجام شد. این نخستین رویارویی مستقیم نظامی میان ایران و اسرائیل بود و واکنشهای سریع بازارهای جهانی، از جمله بازار فولاد را در پی داشت.
پیش از این عملیات بازار فولاد جهانی وضعیت نسبتا پایداری داشت و نرخ محصولات بیلت، اسلب و بلوم با قیمتهای جهانی منطبق بودند. بااینحال واکنش بازار بعد از این عملیات بهسرعت شکل گرفت. نرخ بیلت طی 5 روز معاملاتی ۴.۸ درصد افزایش یافت و به ۵۰۳ دلار در هر تن رسید. اسلب فولادی که پیش از این عملیات، با قیمت ۴۷۰ دلار معامله میشد، ۵.۲ درصد افزایش یافت و به ۴۹۴ دلار در هر تن رسید. نرخ بلوم که پیش از حمله به نرخ ۴۹۵ دلار در هر تن معامله میشد، ۳.۹ درصد افزایش یافت و به ۵۱۵ دلار در هر تن رسید. میلگرد نیز افزایش کمتری را تجربه کرد و با ۲.۵ درصد رشد، به ۵۱۰ دلار در هر تن رسید. معاملهگران بهدنبال نگرانی از احتمال بیثباتی در توانایی ایران برای پاسخگویی به تقاضای فولاد منطقهای، به افزایش قیمتها دامن زدند.
این افزایش نرخ ناشی از نگرانیها درباره اختلالات احتمالی در زنجیره تامین، اعمال تحریمهای بیشتر و همچنین عدماطمینان درباره پایداری منابع انرژی بود، چراکه انرژی یکی از مولفههای حیاتی در تولید فولاد است و این عوامل باعث افزایش نگرانی در بازار و به نوسانات قیمتی و بیثباتی بیشتر منجر شد. از آنجا که انتظار نمیرفت این عملیات واکنشی شدید از طرف اسرائیل بههمراه داشته باشد، بازار بهسرعت آرامش نسبی خود را بازیافت.
دومین عملیات با نام «وعده صادق ۲» در ۱۰ مهر، در پی ترور شخصیتهای برجستهای چون اسماعیل هنیه، سیدحسن نصرالله، برخی از فرماندهان ارشد حزبالله و نیز سردار نیلفروشان انجام گرفت. ایران در این عملیات ۲۰۰ موشک بالستیک را بهسمت اهداف نظامی اسرائیل شلیک کرد. متفاوت از عملیات اول، عملیات دوم تاثیرات اقتصادی گستردهای بههمراه داشت که بهطورخاص بازار فولاد را تحتتاثیر قرار داد.
وعده صادق ۲ باعث تشدید بیشتر نگرانیها در بازار شد. بیلت که بعد از حمله اول در نرخ ۴۹۰ دلار تثبیت شده بود، ۷.۳ درصد افزایش یافت و به ۵۲۵ دلار در هر تن رسید. اسلب که تا چند روز پیش از عملیات در نرخ ۴۸۰ دلار تثبیت شده بود، پس از این حمله با ۷.۸ درصد افزایش به ۵۱۸ دلار در هر تن رسید. بلوم نیز افزایش شدیدی را تجربه کرد و نرخ آن با ۶.۲ درصد افزایش به ۵۳۵ دلار در هر تن رسید؛ در حالی که میلگرد و محصولات نهایی با افزایش ۵.۶ درصد به ۵۲۵ دلار در هر تن رسیدند.
از همان ساعتهای اولیه پس عملیات وعده صادق ۲، نگرانیها نسبت به طولانی شدن درگیریها افزایش قابلتوجهی یافت. اعلام موضع اسرائیل درباره حملات حتمی به زیرساختهای انرژی و صنعتی ایران، شامل تاسیسات نفت، گاز و هستهای، بازار را بیشتر بیثبات کرد. باتوجه به اهمیت زیرساختها برای تولید فولاد، هرگونه آسیب منجر به کمبودهای طولانیمدت محصولات فولادی خواهد شد. واکنش بازار به احتمال آسیبدیدگی زیرساختهای انرژی ایران باعث شد نگرانیها درباره تولید و صادرات فولاد ایران بهشدت افزایش یابد. بازار پیشبینی میکرد که درگیری طولانیمدت میتواند به اختلالات مداوم در تامین فولاد ایران منجر شود، بهویژه باتوجه به اینکه زیرساختهای انرژی ایران هدف حملات احتمالی قرار گرفته است.
خلاف عملیات اول، عملیات «وعده صادق ۲» در شرایط ژئوپلتیکی بسیار پرتنشتری رخ داد. حمایت کشورهای متعدد از حق دفاع اسرائیل و درخواست برای تحریمهای بیشتر علیه ایران باعث شد تا واکنش بازار فولاد شدیدتر باشد. این فشارهای بینالمللی، بهویژه با احتمال طولانیشدن درگیریها و تاثیر مستقیم آن بر تولید فولاد ایران، نوسانات قیمتی قابلتوجهی را ایجاد کرد. از سوی دیگر، افزایش جهانی نرخ انرژی و عدمقطعیتهای اقتصادی گسترده نیز به تشدید این واکنشها دامن زد. باتوجه به وابستگی شدید تولید فولاد به انرژی، هرگونه اختلال در تامین انرژی در خاورمیانه که یکی از مهمترین مناطق تامین انرژی جهان است، منجر به افزایش هزینههای تولید فولاد و در نتیجه افزایش نرخ محصولات نیمهتمام نظیر بیلت، اسلب و بلوم شد.
اینگونه بهنظر میرسد تا پایان نیمه دوم آبان، قیمتهای جهانی فولاد همچنان نوسانات زیادی را تجربه میکند که بیشتر بهدلیل تنشهای ژئوپلتیکی مداوم، افزایش هزینههای انرژی و تقاضای ضعیفتر از حد انتظار در برخی بخشها مانند ساختوساز است. کاهش مصرف فولاد در مناطقی مانند اروپا، بهدلیل تورم بالا و عدمقطعیتهای اقتصادی، تاثیرگذار بوده، بااینوجود، درگیریهای موجود در خاورمیانه نوعی بیثباتی را به بازار فولاد تزریق کرده است. هرگونه تشدید بیشتر درگیریها، بهویژه حملات احتمالی به زیرساختهای ایران، میتواند قیمتها را دوباره افزایش دهد و با محدودتر شدن عرضه جهانی فولاد، باعث کمبود در بازار شود. روزهای آینده و همچنین تحولات ژئوپلتیکی بهدقت توسط فعالان بازار رصد خواهد شد.