چراغ سبز به واردات باوجود زیرساخت تولید
یکی از صنایعی که صنعت حمل‌ونقل جاده‌ای کشور به‌شدت به آن وابستگی دارد، صنعت تایر است. در حالی‌که به‌واسطه نقش برجسته صنعت تایر در حمل‌ونقل جاده‌ای و ظرفیت این صنعت در داخل، انتظار می‌رود صنعت تایر بیشتر موردتوجه و حمایت متولیان امر باشد، متاسفانه شواهد حاکی از این است که این صنعت موردتوجه و حمایت کافی دست‌اندرکاران و سیاست‌گذاران کشور نیست. به‌گفته فعالان این صنعت، سال گذشته حدود ۵ تا ۶ ماه تامین ارز صنعت تایر به‌صورت قطره‌چکانی صورت گرفت که باعث شد صنعت تایر قادر به افزایش تولید برای پاسخ به تقاضای بازار نباشد. به‌گفته کارشناسان حذف ناگهانی تعرفه‌ها و همچنین تخصیص ارز ارزان‌تر برای واردات در حالی انجام شده که تولیدکننده داخلی مجبور به خرید مواداولیه موردنیازش با ارز گران‌تر بود؛ سیاستی که شرایط بسیار دشواری را پیش‌روی تولیدکنندگان تایر قرار داده است. صنعت تایر در حال حاضر بیش از پیش دچار سردرگمی‌های ناشی از نداشتن اهداف کلان و قیمت‌گذاری اشتباه و توزیع نامناسب است و امید دارد دولت چهاردهم نگاه حمایتی و جدی‌تری به آن داشته باشد. صمت در این گزارش به بررسی وضعیت صنعت تایر در سال جاری و چالش‌ها و ظرفیت‌های آن پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
فضا برای واردات فراهم‌تر از تولید است
سخنگوی انجمن تایر در تشریح عمده چالش‌های صنعت تایر به صمت اظهار کرد: در حال حاضر عرضه و تقاضا در بازار تایر تقریبا در شرایط متعادلی قرار دارد. البته بخشی از تایر موردنیاز بازار از طریق واردات تامین می‌شود و از آنجایی که سرمایه‌گذاری برای تولید در برخی بخش‌ها به‌صرفه نیست، برای تامین تقاضای بازار ناچار به واردات برخی از انواع تایرها هستیم. صنعت تایر این توان را دارد که تا دوسوم نیاز کشور به تایرهای باری را پوشش دهد.
مصطفی تنها با اشاره به اینکه سال گذشته همین موقع بازار تایر ملتهب بود، ادامه داد: با برخی اقداماتی که در نیمه دوم سال گذشته انجام شد، شاهد کاهش التهابات در بازار تایر بودیم و همان‌طور که گفته شد، این بازار در حال حاضر شرایط متعادل و آرام‌تری را سپری می‌کند. براساس آنچه در بازار و صنعت تایر شاهد آن هستیم، این صنعت نیازمند استراتژی مشخصی است. اگر خواهان ادامه فعالیت صنعت تایر و توسعه آن در کشور هستیم، باید برای حال و آینده این صنعت برنامه‌ای مشخص داشته باشیم و سیاست‌گذاران باید مسیر حرکت این صنعت را تعریف و مشخص کنند. این صنعت گرفتار سیاست‌های مقطعی و نامشخص است که آسیب‌های زیادی هم به آن وارد کرده است. به عنوان نمونه در نیمه نخست سال گذشته، ارز به‌صورت قطره‌چکانی به تولیدکنندگان این صنعت اختصاص داده می‌شد که در نتیجه آن بازار دچار التهاب شد. در مقابل شاهد بودیم ارز زیادی به سمت واردات تایر سرازیر شد و جالب اینجاست که به تولیدکننده تایر ارز ۴۰هزار تومانی تخصیص داده شد و برای واردات تایر، تولید تایرهای باری و اتوبوسی در نیمه دوم سال گذشته، ارز ۲۸ هزار تومانی می‌دادند. این نشان از یک ناهماهنگی و بی‌برنامگی در زمینه صنعت تایر دارد. حال سوال این است که جایگاه صنعت تایر کجاست؟
وی در ادامه با طرح پرسشی بیان کرد: چرا سال گذشته طی 4ماه، حدود ۲۰۰ میلیون دلار ارز برای واردات تایر اختصاص یافت و در مقابل برای تامین مایحتاج بخش صنعت تایر تنها ۸۰ میلیون دلار پرداخت شده است؟ این در حالی است که یک واحد تولیدکننده تایرهای باری و اتوبوسی با صرف سرمایه بسیار زیاد داریم که دچار چالش شده و اگر موردحمایت قرار بگیرد، یک‌سوم نیاز کشور به تایرهای باری و اتوبوسی را برطرف خواهد کرد. مواجهه این‌گونه با صنعت تایر نشان از این دارد که برای آینده این صنعت در سطح کلان فکر و برنامه مشخصی وجود ندارد. در حالی که روزبه‌روز بر تعداد خودروهای درحال‌تردد در کشور افزوده می‌شود و داشتن برنامه‌ریزی برای تامین ملزومات آنها، از جمله تایر، ضرورت دارد، عملا شاهد هیچ برنامه‌ریزی و نگاه منسجم و بلندمدت نیستیم.
سخنگوی انجمن تایر با بیان اینکه متاسفانه درباره صنعت تایر شاهد آینده‌نگری نیستیم، گفت: از خودروهای برقی صحبت می‌شود، اما در زمینه تامین تایر آنها هیچ هدفی تعیین نشده است. هر صنعتی برای بقا و توسعه نیاز به یک سند بالادستی دارد. متاسفانه ما نه‌تنها در صنعت تایر بلکه در بعد کلان صنعت، سند بالادست و استراتژی مشخصی نداریم. نگاه صنعت به برنامه هفتم توسعه است که در این برنامه هم نمی‌توان مسیر مشخصی را با جزئیات استخراج و دنبال کرد. آنچه صنایع گوناگون نیازمند آن هستند، یک برنامه در افق بلندمدت است، مانند سند ۲۰ ساله که زیرمجموعه آن برای صنعت تایر استراتژی تدوین کنیم و براساس آن و مقتضیات، میزان واردات، صادرات و تولید و... تعیین و ملزومات تحقق آنها را مشخص و برای فراهم‌سازی این ملزومات برنامه‌ریزی کنیم.
موانع جذب سرمایه‌گذاری
وی با اشاره به اینکه آینده نامشخص مانع جذب سرمایه به صنعت تایر می‌شود، اظهار کرد: سرمایه‌گذار در یک فضای شفاف و مسیر مشخص نسبت به صرف سرمایه در این صنعت ترغیب می‌شود. پاسخ این مسائل که در مسیر تولیدکننده تایر مانع ایجاد کنند و سیاست قیمت‌گذاری دستوری را ادامه دهند یا خیر، نیاز به سرمایه‌گذار خارجی داریم یا خیر و... باید مشخص و با دلیل کافی ارائه باشد. هر اقدامی در این صنعت باید با نگاه به استراتژی آن باشد که متاسفانه در حال حاضر درباره صنعت تایر برنامه کلان و مشخصی به‌عنوان راهبرد و استراتژی به چشم نمی‌خورد.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر افزود: کارخانجات زیرمجموعه صنعت تایر مانند تولیدکنندگان سیم تایر، نخ تایر و... اشتغالزایی قابل‌توجهی دارند و طبیعتا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق هستند. در دولت اول آقای روحانی به ۵ طرح تایری مجوز راه‌اندازی داده شد، اما متاسفانه پیشرفت نداشتند که ازجمله دلایل آن می‌توان به نبود یک برنامه حمایتی ازسوی دولت اشاره کرد.
بهتر است در این باره نگاهی هم به کشورهای دیگر بیندازیم و درک کنیم که چرا به‌عنوان نمونه در امریکا به‌عنوان نماد سرمایه‌داری، برای واردات برخی از انواع تایرهای چینی تا ۱۵۰ درصد تعرفه تعیین شده است. در بازار ما برعکس هیچ‌گونه حفاظی در برابر واردات تایرهای گوناگون نیست و در نهادهای تصمیم‌گیر ما عملا این موضوع دیده نمی‌شود.
تنها از توان صنعت تایر گفت و تاکید کرد: اگر دولت چهاردهم نگاه جدی‌تر و حمایتی به صنعت تایر داشته باشد، این صنعت توان و ظرفیت بالایی دارد و باتوجه به شناختی که از بازارهای داخل و صادراتی داریم، در راستای تدوین استراتژی برای صنعت تایر آماده هر نوع کمک کارشناسی و مشاوره‌ای در این زمینه هستیم. نخستین و ضروری‌ترین نیاز صنعت تایر داشتن راهبردهای مشخص است تا براساس آن نیاز کشور به انواع تایر مشخص شود و مطابق با آن بتوان این صنعت را توسعه داد.
وی با اشاره به اینکه این صنعت می‌تواند در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور نقش‌آفرینی کند، افزود: متاسفانه بعضا شاهد رویکردهایی هستیم که خلاف روند حمایت از تولید است. به عنوان نمونه در حالی ۲۰ درصد تخفیف برای واردات تایر از ترکیه در نظر گرفته شده که امتیازی برای صادرات تایر ما به ترکیه داده نمی‌شود. اگر قرار بر رقابت‌پذیری تولید داخل است، نمی‌توان با ایجاد مانع و عدم‌حمایت آن را محقق کرد. این در حالی است که صنعت تایر ما توان و ظرفیت تولید رقابت‌پذیر دارد.
وی در ادامه گفت: جذب سرمایه خارجی به صنعت تایر نیز براساس مولفه‌های اقتصادی مشخص امکان‌پذیر است. برای سرمایه‌گذار خارجی میزان ثبات قوانین و سیاست‌های اثرگذار بر حیات صنعت، چگونگی تحقق سود سرمایه‌گذاری و انتقال آن و در نهایت مزیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران مانند فراهم بودن امکان صادرات در کنار نیروهای کار ارزان، مهم است.
سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تایر افزود: صنعت تایر از دارا بودن یک استراتژی مشخص، معین و میان‌مدت محروم است که همین مسئله بزرگ‌ترین آسیب را به آن زده است. ما توان خوبی در تولید داریم؛ به‌طوری که برای واردات هر کیلو تایر حدود ۴ دلار ارز می‌پردازیم، اما در مقابل در داخل با یک دلار سرمایه‌گذاری ارزی تایر تولید می‌کنیم.
تنها در پایان با تاکید بر اینکه تولیدکنندگان صنعت تایر برای تعیین استراتژی این صنعت با دولت همکاری خواهند کرد، ادامه داد: این همراهی و همکاری منوط به این است که استراتژی تعیین‌شده برای این صنعت ضمانت اجرایی داشته باشد و هرگونه تغییری در تعرفه واردات و صادرات و... براساس راهبردهای کلان صنعت تایر باشد. تکلیف دیگر مسائل صنعت تایر از جمله قیمت‌گذاری دستور و... با تعیین استراتژی کلان برای صنعت تایر مشخص خواهد شد و به یک منطق درست قابل‌قبول در قبال این صنعت خواهیم رسید.
رقابت ناعادلانه میان تولیدکنندگان و واردکنندگان
صنعت تایر علاوه بر نداشتن برنامه میان‌مدت و بلندمدت مشخص گرفتار دخالت، به‌جای نظارت و قیمت‌گذاری دستوری نیز هست که بلای جان این صنعت شده است. حالا با روی کار آمدن دولت چهاردهم این سوال مطرح است که برنامه دولت جدید در مواجهه با نظام نرخ و فروش در صنعت تایر چیست؟
محمدرضا گنجی، عضو هیات مدیره انجمن صنفی صنعت تایر ایران ضمن انتقاد از ادامه مداخلات دولت سیزدهم در سیستم تولید، نرخ و فروش این صنعت تاکید گفت: دخالت‌های نابجا در این صنعت در شرایطی صورت می‌گیرد که هیچ گونه دخالتی در فرآیند واردات تایر و نرخ لاستیک‌های وارداتی ازسوی متولیان انجام نمی‌شود. گنجی در گفت‌وگو با پرشین‌خودرو با اشاره به پیامدهای جبران‌ناپذیر دخالت دولت در صنعت تایر اظهار کرد: خواست امروز تایرسازان از دولت جدید و وزارت صمت این است که تولیدکنندگان تایر را به حال خود بگذارند، زیرا با دخالت در نرخ و ایجاد موانع برای فروش لاستیک، مصرف کننده، تولیدکننده و توزیع‌کننده همگی با مشکل مواجه می‌شوند.
وی در ادامه از نحوه برخورد دولت با تولیدکنندگان و واردکنندگان تایر انتقاد کرد و افزود: دولت گذشته در شرایطی که به تولیدکنندگان ارز ۴۸ هزار تومانی می‌داد، متاسفانه با برخورد ناعادلانه ارز ۲۸ هزار تومانی به واردکنندگان تایر پرداخت می‌کرد. علاوه بر این باوجود تعرفه صفر برای واردکنندگان، تایرسازان را ملزم به پرداخت عوارض گمرکی می‌کرد. این فعال حوزه صنعت تایر در پایان با یادآوری رقابت ناعادلانه میان تولیدکنندگان و واردکنندگان تایر بیان کرد: به‌طور قطع با عدم‌دخالت در این صنعت و آزادسازی قیمت، تولید و فروش تایر، تولیدکنندگان نیز قادر به تامین ارز موردنیاز خود از بانک مرکزی خواهند بود.
سخن پایانی
وضعیت صنعت و بازار تایر به‌ویژه در یکی، در دو سال اخیر نشان می‌دهد کمبود تایر و افزایش نرخ آن، گرچه از روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ آغاز شده و در طول سال ۱۴۰۲، گریبان مصرف‌کنندگان را گرفت، اما همچنان باوجود دخالت‌های دولت در تولید و نرخ تایر و ایجاد بستر مناسب برای واردکنندگان و واردات بیشتر، مشکلات بازار تایر برطرف نشده و در سال جاری نیز همچنان اختلاف نرخ درب کارخانه و بازار تایر در برخی از انواع تایر، به‌ویژه تایرهای پرمصرف را شاهد هستیم. فعالان صنعت تایر معتقدند این صنعت ظرفیت بسیار بالایی دارد و می‌توان با تمرکز بر آن بخش زیادی از بازار داخلی را پوشش داد. با این حال به‌نظر می‌رسد حمایت به‌جای تولید بر واردات متمرکز شده است. انتظار می‌رود دولت‌چهاردهم نگاه جدی‌تری به صنعت تایر داشته باشد.
