به‌دنبال نابسامانی که در یکی دو سال اخیر بر بازار خودرو کشورمان سایه افکنده بود، اقداماتی از سوی متولیان امر برای بازگشت آرامش به این بازار انجام شد که تا حدودی تاثیرگذار بودند و از ابتدای امسال، هیجانات موثر بر بازار خودرو تا حد زیادی تعدیل شد و در سه‌ماهه سوم سال، قیمت‌ها در این بازار بر مدار ثبات چرخید، به‌طوری که مجموع خودروهای مونتاژی و داخلی تقریبا بدون تغییر نرخ بودند. البته بدون احتساب مونتاژی‌ها و اگر تنها داخلی‌ها را مدنظر داشته باشیم، شاهد رشد نرخ جزئی بودیم.در این میان، اینکه بسیاری از متقاضیان خرید خودرو از مدت‌ها پیش در سامانه یکپارچه فروش خودرو ثبت‌نام کرده و به مرور زمان در حال تحویل خودروهای خود هستند نیز بر بازار خودرو در نیمه دوم سال بی‌تاثیر نبود. یکی از پیامدهای عرضه منظم خودرو از طریق سامانه، خروج دلالان و کاهش میزان تقاضای کاذبی است که در چند سال گذشته به بازار ورود کرده بود. وقتی تقاضای کاذب در بازار نباشد، حتی در دوره افزایش تقاضا برای خرید خودرو هم بازار دچار بهم ریختگی نخواهد شد و مهم‌تر اینکه بازار خودرو نسبت به گذشته بسیار آرام‌تر خواهد بود، آنچنان که درحال‌حاضر شاهد این آرامش آمیخته با رکود در بازار خودرو هستیم. صمت در این گزارش وضعیت بازار خودرو را در نیمه دوم سال از کارشناسان این حوزه جویا شده که در ادامه می‌خوانید.

بازار رو به بهبود می‌رود

ابراهیم شجاعت، کارشناس حوزه خودرو درباره وضعیت بازار خودرو در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ به صمت گفت: بازار خودرو در نیمه دوم سال با موضوعات گوناگونی روبه‌رو بود. البته مهم‌ترین فاکتور در بازار خودرو کشور ما به نرخ ارز و نوسانات آن بر می‌گردد و از آنجایی که در امسال و به‌ویژه از نیمه دوم سال، تغییرات و نوسانات چندانی در نرخ ارز شاهد نبوده‌ایم و حتی می‌توان گفت نرخ ارز ثبات نسبی داشته، به تبع آن بازار خودرو هم وضعیت به نسبت ثابتی، البته همراه با رکود و ریزش قیمت‌ها داشته است. ناگفته نماند که رکود کنونی در بازار خودرو دلایل دیگری هم دارد. یکی از عواملی که منجر به وضعیت کنونی بازار خودرو ما در بخش خودروهای داخلی شده به این موضوع برمی‌گردد که خودروسازان پس از مدت‌ها عدم‌تغییر نرخ محصولاتشان در نهایت موفق شدند از شورای رقابت دستور تغییر نرخ برخی از محصولاتشان به‌عنوان خودروهای جدید و بهینه‌سازی شده بگیرند و در مقابل براساس مشکلات قانونی که فعالیت سامانه یکپارچه فروش خودرو و به عبارتی سامانه نوبت‌دهی داشت، توانستند عرضه این خودروها را جایگزین خودروهایی که در سامان عرضه می‌شد، کنند. از آنجایی که کلاس این خودروها بالاتر از خودروهای قبلی بود، باعث شد رکود دیگری شکل بگیرد و خودروسازان ظرفیت‌شان را به نوبت بفروشند و همین نیز عاملی شد تا قدری رکود در بازار خودرو بیشتر شود.

شجاعت ادامه داد: بازار خودروهای خارجی یا بهتر است بگوییم مونتاژی هم متاثر از واردات خودرو بود. ما در نیمه دوم سال شاهد واردات کمی از خودروهای خارجی بودیم، اما به هرحال به نوعی واردات خودرو اتفاق افتاد که در نهایت هم پلاک شدند، این موضوع بازخورد مثبتی در بازار خودرو کشور داشت و این سیگنال را به این بازار داد که به احتمال زیاد خودروهای خارجی با نرخ مناسب وارد و عرضه خواهند شد. این امر یکی از مواردی بود که باعث شد قدری وضعیت بازار خودرو تغییر کند. در کنار این موضوع، افزایش تیراژ تولید در بخش خودروهای مونتاژی در کشور بالاتر از برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت، که حتی در پایان آذرماه از تولید ۲۰۰ هزار خودرو هم عبور کردند، باعث شد بازار خودروهای مونتاژی نیز به‌شدت ریزشی باشد.

کارشناس بازار خودرو با اشاره به اینکه نرخ اغلب خودروهای داخلی در بازار به نرخ کارخانه نزدیک شده، اظهار کرد: واردات و افزایش تولید خودروهای مونتاژی از عمده دلایلی است که منجر به ریزش نرخ خودروها و به‌نوعی تشدید رکود بازار خودرو شده است. ریزش در بازار مونتاژی‌ها حتی عرضه‌کنندگان این خودروها را به سمت فروش اقساطی سوق داده است. با تمام اینها، اگر فاکتور اصلی که سیگنال بسیار قوی به بازار خودرو ما می‌دهد یعنی ارز همچنان نرخ ثابتی داشته باشد، شرایط بازار خودرو بهتر خواهد شد.

ریزش قیمت‌ها ادامه‌دار است

شجاعت در پاسخ به این پرسش که آیا ریزش قیمت‌ها ادامه‌دار خواهد بود یا خیر، اظهار کرد: این موضوع به‌شدت متاثر از نرخ ارز است و اگر شاهد شوک ارزی و نوسانات نرخ ارز نباشیم، روند ریزشی قیمت‌ها در بازار خودرو ادامه‌دار خواهد بود.

وی درباره علت رکود بازار خودرو در امسال گفت: رکود کنونی در بازار خودرو به‌دلیل این بود که مدت زمان طولانی بین میزان عرضه و تقاضا فاصله زیادی داشتیم. در این شرایط، عرضه جوابگوی تقاضای بازار خودرو نبود که به نابسامانی در این بازار دامن زد. در امسال به‌واسطه اقدامات انجام‌شده بازار خودرو تا حدی کنترل و میزان عرضه و تقاضا به نوعی به هم نزدیک شده است. تولید خودرو در دو سال گذشته، از یک میلیون خودرو در سال عبور کرده و توانسته بخش قابل‌توجهی از تقاضای بازار خودرو را پوشش دهد. از سوی دیگر با توجه به اقدامات انجام شده در نهایت دلالان و واسطه‌گرانی که در زمان افزایش فاصله نرخ خودروها در بازار و کارخانه وارد بازار خودرو شده بودند، از این بازار خارج شدند که از میزان تقاضای کاذب در بازار خودرو کاست و درحال‌حاضر بازار بیشتر پاسخگوی تقاضای واقعی است. این در حالی است که اغلب مصرف‌کنندگان واقعی خودروهای موردنیازشان را از کارخانه، با اختلاف نرخ کمتری با بازار، خریداری کنند. انتظار برای تحویل خودروهای ثبت‌نامی از سوی سامانه و همچنین خروج دلالان باعث وضعیت کنونی و به نوعی کاهش خرید و فروش در بازار خودرو و رکود آن شده است.

زنگ خطر برای صنعت خودرو

شجاعت با اشاره به اینکه بازار برای خرید خودرو از سوی مصرف‌کنندگان واقعی وضعیت خوبی دارد، ادامه داد: اگر در بازار خودرو عرضه و تقاضای کنونی ادامه یابد، در بلندمدت منجر به آرامش نسبی در این بازار می‌شود. البته درحال‌حاضر خودروسازان در بحث تامین نقدینگی تحت‌فشار هستند که این امر بر رفتار آنها در قبال بازار تاثیرگذار است. اگر این نگرانی برطرف شود، سیگنال مثبتی برای بازار خودرو ما خواهد بود. ادامه این چشم‌اندازهای مثبت در بازار خودرو باعث نزدیک‌تر شدن نرخ خودرو در کارخانه و بازار طی سال آینده خواهد شد و وضعیت این بازار را بهتر خواهد کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که وضعیت بازار در ماه‌های باقیمانده از سال را چگونه ارزیابی می‌کند، اظهار کرد: تا اسفند ماه و در هفته‌های پایانی سال به نظر شاهد اتفاق خاصی در بازار خودرو نباشیم، اما بعد از انتخابات امکان دارد بازار خودرو با افزایش نرخ حدود ۱۰ درصدی یا حتی کمتر قیمت‌ها روبه‌رو شود. البته اگر دولت مدیریت درستی بر بازار خودرو داشته باشد و به‌خوبی بر بازار ارز نظارت و کنترل کند، افزایش نرخ خودرو کمتر از این هم خواهد بود.

کارشناس حوزه خودرو در پایان گفت: با وجود اینکه افزایش تولید خودرو تاثیرات خوبی بر بازار خودرو داشته و بازار تا حدی کنترل شده، اما مشکل اصلی در صنعت خودرو است که دچار چالش‌های جدی است. به جرأت می‌توان گفت خودروسازان داخلی ما به‌واسطه زیان انباشته و مشکلاتی که دارند از مرزهای ورشکستگی عبور کرده‌اند. اوضاع نامناسب صنعت خودرو، بیشترین سیگنال منفی را به بازار خودرو می‌دهد. موضوع دیگر اینکه برخی از مونتاژکاران ما امسال برای نخستین‌بار از نظر ارزشی از خودروسازان داخلی عبور کرده‌اند که اتفاق خوبی برای صنعت ما نیست. واقعیت این است که تنها اگر با هدف داخلی‌سازی مونتاژ انجام شود برای صنعت ما مفید خواهد بود که باید این موضوع موردتوجه متولیان امر قرار گرفته و از آن غافل نشویم. صرف بالارفتن ارزش‌افزوده و تولید خودروهای مونتاژی و به عبارتی مونتاژکاری، زنگ خطر جدی برای صنعت خودرو است که در نهایت منجر به نابودی آن خواهد شد.

نظارت بر عملکرد خودروسازان بیشتر شود

فیروز نادری، کارشناس بازار خودرو درباره وضعیت کلی بازار خودرو در نیمه دوم امسال به صمت اظهار کرد: تا حدود یک ماه قبل تا حدودی نرخ خودروها در بازار کنترل شده بود، اما بعد از آن مقداری افزایش نرخ را در بازار شاهد بودیم که بیشتر هم از سوی شرکت‌های خودروساز داخلی این اتفاق رقم خورد. یکی از مواردی که باعث این افزایش نرخ در بازار خودرو شد، عدم‌تحویل برخی از خودروها مانند پژو پارس بود. این کارشکنی باعث شد وضعیت بازار تغییر کند و شاهد افزایش نرخ در برخی از خودروهای تولید داخل باشیم. به نظر من، این نوع کارشکنی عمدی است و با این هدف انجام می‌شود که در نهایت افزایش نرخ خودروها اتفاق بیفتد.

نادری با اشاره به اینکه تلاش خودروساز برای افزایش نرخ محصولاتشان فقط همین مورد نیست، گفت: در مواردی هم شاهد بودیم که با نصب گیربکس‌های جدید در نرخ خودروهای تولید داخل افزایش نرخ رخ داد. متاسفانه شاهد نظارت و کنترل چندانی بر عملکرد خودروسازان نیستیم و همین کار باعث شده در یک ماه گذشته نرخ پرشیای معمولی از ۵۰۰ میلیون تومان به ۵۷۰ میلیون تومان برسد. عدم‌تحویل و دیر پلاک شدن برخی خودروها بر بازار تاثیر مستقیم داشت. وقتی عرضه خودرو به‌ویژه خودروهایی که مورداستقبال بازار هستند کم شود، به طبع قیمت‌ها افزایش خواهد یافت این روندی عادی است که براساس وضعیت عرضه و تقاضا در هر بازاری رخ خواهد داد.

افزایش قیمت، تقاضا را بالا برد

کارشناس بازار خودرو اظهار کرد: بازار مدت‌ها بود در رکود و قیمت‌ها ریزشی بود که به تبع آن شاهد خرید و فروش چندانی هم در این بازار نبودیم، اما با افزایش قیمت‌ها در یک ماه اخیر، خرید و فروش در بازار بیشتر خودرو شده است. به‌طور معمول، وقتی در بازار عرضه خودرو متناسب با تقاضا نیست و از سویی هم در بازار خودروها گران‌تر شوند، خرید و فروش افزایش پیدا می‌کند و در مقابل با ارزان شدن خودروها و رکود بازار، کسی خریدار خودرو نیست.

وی ادامه داد: نوسانات نرخ دلار تاثیر زیادی بر بازار خودرو دارد و از آنجاکه نرخ دلار مدتی است ثابت مانده، وضعیت بازار خودرو به نسبت در آرامش است، البته با افزایش نرخ خودروهای داخلی که به تبع آن خودروهای چینی هم افزایش نرخ داشتند، برخی خودروها در بازار به سمت افزایش نرخ حرکت کردند.

نادری درباره وضعیت بازار خودرو در ماه‌های پایانی سال نیز گفت: اگر خودروسازان داخلی سریع‌تر نسبت به تحویل خودروها اقدام نکنند، روند افزایش قیمت‌ها تا عید ادامه خواهد داشت. در مقابل اگر عرضه خودروها به موقع انجام شود، افزایش قیمت‌ها همین‌جا متوقف خواهد شد. به عبارتی تنها عاملی که درحال‌حاضر می‌تواند مانع افزایش نرخ خودروها در بازار شود، عرضه مناسب از سوی خودروسازان داخلی است.

کارشناس بازار خودرو در پایان خاطرنشان کرد: واقعیت این است که متولیان امر و نهادهای ناظر، نظارت و کنترل‌شان را بر خودروسازان چه در بخش تولید داخل و چه مونتاژکاران کم کرده‌اند. بازار خودرو همچنان چشم‌انتظار تصمیمات متولیان امر است، تصمیماتی که متاسفانه گاه به ضرر مصرف‌کننده نهایی تمام می‌شود. با تمام اینها نبود نظارت، وضعیت بازار خودرو را پیچیده و نابسامان کرده است.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش و به عقیده کارشناسان، بازار خودرو همچنان در رکود نسبی به‌سر می‌برد و اگر چه در برخی خودروها شاهد افزایش جزیی قیمت‌ها بوده‌ایم، اما در کل چون عرضه به میزان مناسب و به‌موقع انجام نمی‌شود و برنامه‌های تولید و واردات خودرو مشخص نیست، فعلا این بازار در یک ثبات همراه با رکود روزگار می‌گذراند. فعالان بازار خودرو معتقدند دولت باید بر وضعیت عرضه خودرو از سوی خودروسازان، چه بخش تولید داخل و چه مونتاژی‌ها، نظارت دقیق‌تر و سخت‌گیرانه‌تری داشته باشد، چراکه عدم‌هماهنگی در همین عرضه اندک خودروها و کارشکنی در عدم‌تحویل خودروهای ثبت‌نامی در سامانه یکپارچه، خود به‌عنوان عاملی در جهت تضعیف بازار خودرو عمل خواهند کرد و گاه منجر به افزایش نرخ برخی از خودروها و ضرر مصرف‌کنندگان واقعی می‌شوند. بازار خودرو به‌واسطه حساسیتی که برای ذی‌نفعان دارد، این روزها چشم‌انتظار است. این بازار بیشتر ماه‌های امسال را در رکود گذرانده، اما هنوز آرامش نسبی خود را نیافته و عرضه و تقاضا در این بازار به وضعیت عادی و مناسب نرسیده است.