شرکت‌های دانش‌بنیان جهت تبدیل ایده‌ها و نوآوری‌ها به محصول، تجاری‌سازی پژوهش‌ها، هم‌افزایی علم و ثروت ایجاد می‌شوند. این کسب‌وکارها ازنظر ایجاد مشاغل پایدار مبتنی بر فناوری و بهره‌برداری از فرصت‌های جدید، نقش مهمی در موفقیت اقتصادی کشورها دارند. برهمین اساس نیز در سال‌های اخیر برنامه‌های بسیاری با هدف توسعه و ورود دانش‌بنیان‌ها به پروژه‌های پیشران طراحی و اجرا شده‌ است. برگزاری نخستین رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان و امضای موافقت‌نامه‌ چهارجانبه بسته پیشران شرکت‌های دانش‌بنیان و چند قرارداد صنعتی شرکت‌های دانش‌بنیان در حاشیه این رویداد که در مهر امسال به وقوع پیوست را می‌توان در همین راستا دانست. این درحالی است که وزارت صمت و سازمان‌های تابعه، از ورود دانش‌بنیان‌ها به پروژه‌های پیشران استقبال کرده و به نظر می‌رسد مسیر برای توسعه این فعالان اقتصادی مهیاتر از گذشته است.

اهمیت دانش‌بنیان‌ها در تحول اقتصادی

وزیر صمت با بیان اینکه رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان به‌دنبال ارائه و معرفی جایگاه با اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان است، گفت: نقش شرکت‌های بزرگ در کاهش ریسک و پیشران بودن در اقتصاد با تکیه بر تحقیق و توسعه حائز اهمیت است.به گزارش ایدرونیوز، عباس علی‌آبادی وزیر صنعت، معدن و تجارت، در جریان برگزاری نخستین رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان ضمن بیان مطلب فوق گفت: با کار علمی و مستمر ریسک‌های فعالیت را باید کاهش دهیم و به سمت توسعه برویم.

وی، به نقش شرکت‌های بزرگ در کاهش ریسک و پیشران بودن در اقتصاد اشاره کرد و یادآور شد: این شرکت‌ها مانند ایدرو، ایمیدرو، شهرک‌های صنعتی بیشترین نقش را در توسعه دارند و جایگاه‌ آنها در زمینه کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی حائز اهمیت است. وزیر صمت اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بازاریابی، بهبود کیفیت، تحقیق و توسعه را مورد تاکید قرار داد و اضافه کرد: همایش رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان به دنبال ارائه و معرفی جایگاه پر اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان، نوآور، فناور و استارت‌آپ در تحول اقتصادی در کشور است.

وی به آمار ارتقا و راندمان روبه رشد شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد و ادامه داد: تمرکز سیاست‌گذاری‌های کشور باید روی شرکت‌های دانش‌بنیان باشد. در این زمینه، هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی در مسیر رونق تولید و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآور ضرورت دارد. البته تمرکز کشور به گونه‌ای بوده که شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک مقیاس توسعه پیدا کرده‌اند.

علی‌آبادی با تاکید بر اینکه امسال مقام معظم رهبری شعار سال را رشد تولید و مهار تورم اعلام و رئیس‌جمهوری بر این موضوع تاکید دارد، خاطرنشان کرد: همه ما به عنوان وزارتخانه‌ها و مجموعه‌های تاثیرگذار در صنعت و معدن کشور، باید در این راستا اقدامات مناسبی انجام داد تا به اهداف ترسیمی دست یابیم.

وی با بیان اینکه نخستین چالش‌های تولید را احصا و راهبردارها و سیاست‌های پیشرانی را برای آن در نظر گرفتیم، افزود: با بررسی چالش‌های موجود در حوزه تولید، شاخص‌هایی را درنظر گرفتیم که کاهش ارزبری و عدم خام فروشی، اصلاح نظام قیمت‌گذاری دستوری، ایجاد ثبات در مدیریت کسب و کار، بازبینی سازکارهای نظارتی و بازرسی، تعهد به محیط‌زیست و … از جمله این اقدامات است.

وزیر صمت، ارتباط‌گیری دانش‌بنیان‌ها با شرکت‌های بزرگ را ضرورت دانست و افزود: راهبردها و حوزه‌های تمرکزی را مشخص کرده‌ایم. تامین مالی، تحول دیجیتال، تمرکز روی ابرشرکت‌ها، احیای واحدها، توجه به زیرساخت‌ها و…. برخی از این راهبردها هستند.

وی به برخی پروژه‌های پیشران اشاره کرد و ادامه داد: احیا و فعال‌سازی، توسعه پلتفرم شهرک‌های صنعتی، تامین آب صنایع، جایگزینی خودروهای برقی و… برخی از این پیشران‌ها هستند که فراخوان مشارکت برای شرکت‌های دانش‌بنیان و اندیشکده‌ها داده‌ایم.

علی‌آبادی تصریح کرد: در حوزه احیا و فعال سازی، تکمیل و افزایش ظرفیت در طرح‌های واجد شرایط صنعتی و معدنی (راکد و نیمه تمام) را دنبال می‌کنیم و توسعه پلتفرم شهرک‌های صنعتی از طریق ایجاد خوشه‌های بزرگ مقیاس، پارک‌های یکپارچه صنعتی و معدنی و شهرک‌های نوآوری و تخصصی با نگاه به ملاحظات آمایش صنعتی را در دستور کارمان قرار داده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه لازم و ضروری است شرکت‌های دانش‌بنیان برای اجرای این اهداف، در کنار شرکت‌های بزرگ قرار گرفته و مشکلات موجود را برطرف کنند، یادآور شد: احیای واحدهای راکد را از اهداف اساسی این وزارتخانه برشمرد. درحال‌حاضر حدود ۹ هزار مجموعه و واحد راکد در کشور وجود دارد که باید بازگشت آنها به عرصه تولید اقدامات لازم را انجام داد.

وزیر صمت با بیان اینکه خودرو برقی در دنیا تبدیل به ماشین روز شده و دیگر ماشین آینده نیست و به زودی ماشین‌هایی وارد بازار می‌شوند که با هیدروژن کار می‌کنند، افزود: می‌توان انرژی‌ها را با بهره‌گیری از خورشید و باد تامین کرد و در واقع به منابع تامین سوخت تنوع داد.

وی در این خصوص اضافه کرد: با توجه به اینکه امروز دنیا روی این موضوع به‌صورت جدی در حال کار کردن است، ما نیز باید روی آن تمرکز کنیم که در این بخش نیاز به حضور شرکت‌های دانش‌بنیان داریم.

علی‌آبادی استفاده از سوخت‌های پاک و تجدید پذیر را از دیگر راهکارها عنوان کرد و یادآور شد: برخی در ایران گاز را به عنوان خوراک مصرف می‌کنند زیرا گاز اکسید آهن را از طریق متان احیا می‌کنیم؛ این در حالی است که دنیا به این سمت رفته که با هیدروژن این کار را انجام دهد و شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در این رابطه به خوبی ایفای نقش کنند.

وی سهم هزینه دولت در تحقیق و توسعه را ۳۸ درصد و در بخش دانشگاهی ۲۹ درصد اعلام کرد و افزود: بسیاری از شرکت‌های راکد در حوزه دانش‌بنیان بودند که بنا داریم توسعه شهرک‌های صنعتی را در دستور کار قرار دهیم. وزیر صمت با بیان اینکه به‌جای واردات و مونتاژکاری به سمت نوآوری صادرات محور برویم، گفت: سیاست‌مان کاهش ارزبری و جلوگیری از خام‌فروشی است.

تحقق اقتصاد دانش‌بنیان با «بسته پیشران شرکت‌های دانش‌بنیان»

همچنین همزمان با نخستین رویداد ملی «صنعت دانش‌بنیان» و با هدف رفع نیازهای صنعت و تسهیل ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار بزرگ صنایع، موافقت‌نامه‌های همکاری و قراردادهای تولید محصولات صنعتی به امضای مسئولان، شرکت‌های دانش‌بنیان و طرف‌های بهره‌بردار رسید.در این راستا موافقت‌نامه‌ چهارجانبه بسته پیشران شرکت‌های دانش‌بنیان و چند قرارداد صنعتی شرکت‌های دانش‌بنیان با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری و وزرای صمت، اقتصاد و علوم امضا شد.در قالب این موافقت‌نامه چهارجانبه، بسته امتیازات ویژه دانش‌بنیان‌ها تعریف شد که به تسهیل فرآیندهای بازارسازی و توسعه محصولات دانش‌بنیان می‌انجامد.

در قالب بسته پیشران دانش‌بنیان، تعهداتی همچون تنظیم‌گری و بررسی ثبت سفارشات توسط وزارت صمت به منظور جلوگیری از واردات کالاهای مشابه شرکت‌های دانش‌بنیان، سرمایه‌گذاری و اختصاص تسهیلات به میزان ۳۰۰ میلیارد تومان برای شرکت‌های دانش‌بنیان با عاملیت صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته، اقناع کمیسیون ماده یک آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات برای افزایش ۲۰ درصدی تعرفه واردات کدهای کالایی دانش‌بنیان دارای ظرفیت تولید کافی، حمایت از تسهیل صدور مجوز پردیس‌های نوآوری از سوی وزارت علوم، حمایت از تامین مالی توسط صندوق نوآوری و شکوفایی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان توسط معاونت علمی تعریف شده است.در ادامه نیز، قراردادهای همکاری صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان برای تامین و تولید محصولات فناورانه صنایع به امضا رسید. در همین راستا، قرارداد تولید نخستین نمونه دامپ تراک الکتریکال ۱۵۰ تنی به عنوان یکی از پیچیده‌ترین تجهیزات صنعتی با تامین مالی جمعی با ارزش تخمینی ۱۰۵ میلیارد تومان امضا شد.

همچنین موافقتنامه همکاری با هدف هم‌افزایی در سرمایه‌گذاری و تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان صنعت، بین صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق صحا به امضا رسید. در ادامه قرارداد همکاری میان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و سازمان صنایع کوچک برای اختصاص زمین به شرکت‌های فناور و کوچک و حمایت از زیرساخت‌های این شرکت‌ها امضا شد.گفتنی است در قالب نخستین رویداد ملی «ضنعت دانش‌بنیان» علاوه بر رونمایی از بسته امتیازات ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان، رویدادهای تخصصی اعلام نیازهای فناورانه صنایع با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و نشست‌های تخصصی برگزار شد.با هدف دریافت نتیجه مطلوب و خروجی از اقدامات این نشست، دبیرخانه‌ای تخصصی شکل می‌گیرد که وظیفه پیگیری این توافقنامه‌ها را خواهد داشت و نحوه مشارکت و نقش آفرینی شرکت‌ها در طرح‌ها و پروژه‌های صنعتی را به شرکت‌ها اعلام می‌کند و حمایت‌های لازم را صورت خواهد داد.

افزایش نفوذ فناوری در اقتصاد کشور

رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی با اشاره به اجرای طرح‌های پیشران با همکاری معاونت علمی و سایر نهادهای حاکمیتی، تعریفی از این نوع طرح‌ها ارائه داد و گفت: پروژه‌های پیشران، پروژه‌هایی هستند که از لحاظ اقتصادی اثرگذاری زیادی دارند؛ یعنی هم مورد نیاز اساسی کشور و هم به لحاظ اقتصادی حائز اهمیت هستند اما لزومی ندارد در هنگام اجرا، حتما فناوری هم توسعه یابد؛ یعنی ما نمی‌خواهیم اقتصاد را معطل توسعه فناوری کنیم.

میثم فرج‌الهی در گفت‌وگو با مهر، رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی افزود: ممکن است در مرحله اول با خرید فناوری و همکاری خارجی کار و پروژه را جلو ببریم، در مرحله دوم توسعه فناوری رخ دهد و در مرحله بعد از فناوری داخلی استفاده کنیم. اگر توسعه فناوری توانست در مهلت مد نظر ما اتفاق بیافتد، از توسعه داخلی استفاده خواهیم کرد اما در غیر این صورت از تیم خارجی، واردات فناوری یا خرید فناوری استفاده می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه هدف پروژه‌های پیشران اقتصاد دانش‌بنیان نفوذ فناوری در اقتصاد کشور است، خاطرنشان کرد: شاید ممکن است فناوری مورد نظر در داخل کشور موجود نباشد و دستیابی به آن زمانبر باشد، ما این پروژه‌ها را معطل توسعه فناوری نمی‌کنیم و در واقع به طور موازی فناوری توسعه می‌یابد اما ممکن است آن فناوری را از جای دیگر کسب و یا خرید کنیم.

فرج‌الهی مبلغ حدودی پروژه‌های پیشران را ۱۰ میلیون دلار عنوان کرد و گفت: اغلب این پروژه‌ها با مشارکت نهادهای حاکمیتی انجام می‌شود و یک مبلغی را معاونت علمی و مبلغی را سایر نهادهای حاکمیتی تقبل خواهند کرد.

رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی ادامه داد: به‌طور مثال یکی از طرح‌های پیشران، طراحی، ساخت و بهره‌برداری دستگاه مایع‌سازی گاز طبیعی در مقیاس کوچک ( Mini LNG ) نام دارد که در همین راستا معاونت علمی و شرکت ملی نفت ایران به منظور ارتقای تاب‌آوری ملی، رقابت‌پذیری بین‌المللی، کاهش ارزبری و همچنین بهره‌مندی از ظرفیت زیست‌بوم فناوری و نوآوری، از طرح‌های فناورانه و نوآورانه در این زمینه حمایت می‌کنند.

وی افزود: واکسن‌سازی انسانی و دامی از دیگر پروژه‌های پیشران معاونت علمی به شمار می‌رود که در این رابطه ۷-۸ مورد واکسنی که ارزبری زیادی دارند، شناسایی و داخلی‌سازی می‌شوند.

فرج الهی پروژه «ساخت و راه‌اندازی زباله‌سوز حرارتی» را از دیگر پروژه‌های پیشران و در دستور کار عنوان کرد و گفت: با توجه به محدودیت‌های دفن زباله در استان‌های ساحلی کشور، استفاده از فناوری‌های جدید برای دفن زباله اهمیت دارد که در همین راستا پروژه ساخت و راه‌اندازی زباله‌سوز حرارتی ۵۰۰ تن در روز به همت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و با همکاری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق، سازمان برنامه و بودجه کشور و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط برنامه‌ریزی شده است.

رئیس مرکز مدیریت طرح‌های کلان و پیشران معاونت علمی ادامه داد: در اجرای این پروژه علاوه بر تأمین زیرساخت لازم از سوی بهره‌بردار، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون‌ریال حمایت از تحقیق و توسعه و تسهیلات به فناور منتخب اعطا خواهد شد و انتظار می‌رود اجرای این پروژه منجر به ایجاد ۷۰ شغل مستقیم و ۳۰۰ شغل غیرمستقیم شود.

وی همچنین ساخت باتری‌های لیتیومی، حفاری و توسعه چاه‌های آب ژرف، پرورش میگو، چند طرح نرم‌افزاری در حوزه حمل‌ونقل هوشمند شهری را از دیگر پروژه‌های پیشران برشمرد و گفت: به دلیل بزرگ بودن پروژه‌ها و اینکه تنوع فناوری دارند، ممکن است از کنسرسیوم شرکت‌های دانش‌بنیان و توان چند شرکت در کنار یکدیگر بهره‌مند شویم.

سخن پایانی

بسیاری معتقدند هدف اصلی تعیین نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد تک محصولی بوده است. از آنجایی که نقش شرکت‌های دانش‌بنیان با تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته‌ها و نتایج جدید اقتصادی در رشد و توسعه مناطق مختلف واضح است، ترغیب علمی دانشگاه‌ها برای فعالیت‌های بیشتر برای رفع نیاز و توسعه اقتصادی جامعه ضروری است. بنابراین موفقیت در این مسیر نیازمند حمایت از این بخش و تلاش بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان است.