در فضای کسب و کار ایران وجود چالش های ریز و درشت و موانع کوچک و بزرگ بر کسی پوشیده نیست. در سالیان اخیر با ارائه طرحی به نام طرح حمایت از شرکت های دانش بنیان که به تأیید مجلس شورای اسلامی نیز رسیده است، تلاش شده است برخی از این موانع از سر راه برداشته شده و به مجموعه هایی که به کمک علم و دانش در کشور به تولید محصولات و ارائه خدمات فناورانه و پیشرفته می پردازند، کمک شود تا عملکرد آسان تر و موفق تری داشته باشند. برای شفاف سازی و پرداختن بیشتر به این موضوع، در این مطلب به الزامات اخذ مجوز دانش بنیان و نحوه بهره گیری از مزایای آن می پردازیم.

ثبت دانش بنیان به چه معناست؟

برخلاف آنچه ممکن است تصور کنید، وقتی صحبت از ثبت شرکت دانش بنیان می شود منظور این نیست که باید تحت شرایط مشخصی شرکت خود را ثبت کنید، بلکه موضوع این است که باید مجموعه خود را در فهرست این شرکت ها به ثبت برسانید. این موضوع نیازمند آن است که فعالیت شما دارای سطح فناوری معینی باشد و خروجی دانش محوری هم در اختیار کشور قرار دهد.

مجموعه هایی که با این نام شناخته می شوند پس از پایان مراحل ثبت و آغاز فعالیت، بسته به خروجی های خود (محصول یا خدمت) می توانند برای ارزیابی اقدام کنند و نهاد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بسته به نتیجه ای که از این ارزیابی حاصل می شود، تصمیم می گیرد که آیا یک مجموعه شرایط تأیید شدن را دارد یا خیر. در صورتی که شرکت تأیید شود، تحت حمایت معاونت قرار گرفته و می تواند از مزایا و حمایت های دانش بنیانی بهره برداری کند.

شرکت دانش بنیان چیست ؟

تمرکز در تأییدیه بیشر بر روی خروجی مجموعه است، به این معنا که یک شرکت باید قادر باشد علم و دانش را برای دستیابی به یک هدف کاربردی به کار بگیرد. پس ایده پردازی و صرف ارائه تئوری برای تولید یک کالا کافی نیست. این امر بین افرادی که ادعای ممکن بودن اختراع یک محصول را دارند و مخترعانی که در عمل این کار را انجام داده اند، تفاوت واضحی به وجود می آورد. از طرف دیگر، به خاطر اینکه مزایا و حمایت های این حوزه گسترده هستند و بسیاری از آنها جنبه حقوقی دارند، معاونت علمی تأییدیه را تنها برای اشخاص حقوقی صادر می کند. بنابراین اگر شرکتی ثب کرده باشید و محصولی بر محوریت علم و دانش تولید کنید، پیش نیازهای دریافت تأییدیه را خواهید داشت.

البته این نکته را نباید فراموش کرد که در هر حال قواعدی مرتبط با ساختار شرکت وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرند. برای مثال، شرکت های دولتی نمی توانند برای دریافت تأییدیه معاونت علمی درخواست بدهند. این امر برای اطمینان بخشی به بخش خصوصی و جلوگیری از رقابت این دو گروه فعال اقتصادی صورت گرفته است. مثال دیگر شرایطی است که باید در خصوص محصول برقرار باشد، بنابراین هر کسی که شرکت ثبت کند و محصول تولید کند الزاما نمی تواند تأییدیه دریافت کند.

چرا محصول اهمیت دارد؟

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای شفاف شدن اینکه آیا یک محصول می تواند تأییدیه این نهاد را دریافت کند، فهرستی از چند هزار محصول در حوزه های مختلف به نام فهرست محصولات دانش بنیان تهیه کرده است. در صورتی که کالای تولیدی در این لیست حضور داشته باشد، گرچه دریافت تأییدیه تضمین نمی شود اما محتمل بودن آن مشخص می گردد. در واقع از فهرست می توانید برای اطلاع از وجود احتمال دریافت تأییدیه استفاده کنید و به این ترتیب دیگر در صورتی که کالا یا خدمت شما در آن موجود نباشد، نیازی نیست برای این حوزه وقت بگذارید.

دیدگاه قانون به نحوه تأیید شرکت ها برای قرارگیری در لیست معاونت علمی و فناوری این است که محصول تولیدی مجموعه مورد نظر نه تنها می تواند در سطح ملی کاربرد داشته باشد و در صنایع داخلی به کار بیاید، بلکه در صورتی که به بازارهای بین المللی هم دست پیدا کند می تواند پاسخگوی نیازهای خارجی باشد. به عبارت دیگر، محصولی که توسط این شرکت ها ارائه شده است باید بتواند از خروج ارز جلوگیری کند یا شرایط را برای ورود ارز به کشور مهیا نماید.

تشخیص اینکه آیا یک کالا یا خدمت معین قادر است از نظر عملکردی در آینده در چنین سطحی قرار بگیرد بر عهده کارشناسان این نهاد قرار دارد، افرادی که بسته به زمینه کاری شرکت متقاضی انتخاب می شوند و باید در آن موضوع تخصص داشته باشند. این موضوع به خصوص برای حوزه هایی مانند فناوری اطلاعات، نرم افزار، نفت و گاز و تجهیزات پزشکی مورد توجه قرار می گیرد و ارتباط متقاضی با کارشناسان و بازرسان بر اساس اطلاع طرفین از جزئیات فنی و درک صحیح آنها برقرار می شود.

ویژگی های محصول باید شامل چه مواردی باشد؟

آنچه که به عنوان محصول مورد تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شناخته می شود، می تواند در حوزه های مختلف صنعتی و پزشکی به کار برود. مواد غذایی، کشاورزی، علم نانو، نفت و گاز، پزشکی و داروسازی، برق و الکترونیک، فناوری اطلاعات و... همگی دسته بندی های متفاوتی هستند که نهادهای مسئول برای محصولات و خدمات در نظر گرفته اند. با این تفسیر پیدا کردن ویژگی های مشترک میان تمام تولیدات کار راحتی نخواهد بود، چون برای مثال ویژگی های نرم افزارها که آنها را واجد شرایط دریافت تأییدیه می نماید تفاوت های عمده ای با مشخصات فرمولاسیون های نانویی خواهد داشت. با این وجود سه ویژگی عمومی وجود دارد که همه محصولات به شیوه های گوناگون با آنها بررسی می شوند. این ویژگی ها عبارتند از:

1. تولید به دست شرکت
2. تکمیل بودن
3. به کارگیری سطح فناوری بالا (های تک بودن)

تولید به دست شرکت تفسیر آسانی دارد: برون سپاری عمده کار یا وابستگی به یک شرکت خارجی (از طریق تهیه لیسانس تولید محصول) مورد قبول نخواهد بود. مجموعه شما باید قادر باشد یک کالا یا خدمت را از صفر طراحی کند، توسعه بدهد و در نهایت تولید نماید.

تکمیل بودن به این موضوع اشاره دارد که محصول یا خدمت نباید در حد ایده و تئوری باشد، بلکه باید حداقل به یک نمونه اولیه که قادر است ایده اصلی شما را عملی کند رسیده باشد. برای مثال اگر مدعی هستید که یک داروی جدید تولید می کنید، باید حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی آن را تولید کنید و صرف ارائه طرح و فرمولاسیون کفایت نخواهد کرد.

منبع : شبکه دانش بنیان ایران