این ماینرهای پردردسر
در روزهای پایانی هفته نخست مهر، اتفاقات عجیبی پیرامون بازار سهام تهران روی داد که باعث شد بسیاری از سهامداران نسبت به نحوه مدیریت این حوزه نارضایتی و اعتراض خود را در شبکه‌های اجتماعی ابراز کنند.
مهم‌ترین اتفاقی که اطراف بازار سرمایه رخ داد، مسئله کشف چندین دستگاه استخراج رمزارز در ساختمان شرکت بورس بود که پس از یک روز ابهام، بالاخره با انتشار اطلاعیه‌ای از سوی سازمان بورس رنگ واقعیت به خود گرفت و رسما تایید شد.
این خبر به حدی فضا را تحت‌تاثیر قرار داد که علی صحرایی، مدیرعامل وقت شرکت بورس ضمن انجام مصاحبه‌ای با یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور، استعفای خود را رسما اعلام و شرکت بورس نیز در سامانه کدال خبر انتصاب محمود گودرزی به‌عنوان سرپرست شرکت بورس اوراق بهادار تهران را منتشر کرد. این جابه‌جایی که به‌سرعت انجام شد کمی از بار انتقادها کاست اما بسیاری از حقیقی‌های بازار سرمایه بر لزوم شفاف‌سازی هرچه بیشتر تاکید داشته و این اتفاق را به‌مثابه سوءاستفاده از اعتماد سهامداران شرکت بورس تهران دانستند.
البته شنبه گذشته شرکت بورس ضمن انتشار اطلاعیه‌ای در کدال توضیحاتی را نسبت به اتفاقات اخیر ارائه داد که به‌نظر می‌رسد عده‌ای از فعالان بازار را متقاعد کرده است اما بخش عمده‌ای از سهامداران حقیقی همچنان بر لزوم پیگیری هرچه دقیق‌تر و گسترده‌تر این موضوع پافشاری می‌ورزند. البته دسته‌ای از بورسی‌ها نیز معتقدند بزرگ‌ترین تخلفی که بورس را دچار بحران‌های اخیر کرده مسئله معاملات الگوریتمی بوده و نباید اذهان را از تمرکز بر این موضوع به سمت شایعاتی دیگر از جمله استخراج رمزارز در شرکت بورس منحرف کرد.
از الگوریتم و اوراق تا کشف ماینر در شرکت بورس
عبدالله رحیملوی‌بنیس، اقتصاددان و استاد دانشگاه با اشاره به مشکلاتی که بازار سرمایه در هفته‌های اخیر با آن مواجه بوده به صمت گفت: این روزها در بازار شاهد چندین اتفاق هستیم که به موازات یکدیگر در حال آسیب زدن به بورس هستند، بازاری هم که صدمه ببیند، نه به درد مردم و سهامداران می‌خورد و نه اینکه دولت می‌تواند از آن بهره‌ای ببرد.
وی در ادامه افزود: همان‌طورکه گفته شد بازار سهام با مشکلات متعددی مواجه شده که از مسئله فروش بی‌محابای اوراق تا کشف عجیب دستگاه‌های ماینر در ساختمان شرکت بورس دامن بازار را گرفته است. البته ابهامات و ریسک‌هایی در اقتصاد کلان نیز وجود دارد که باعث‌شده تردیدهایی در بین سهامداران ایجاد شود و بازار نیز از آنها اثرپذیری بالایی داشته باشد.
فروش اوراق
رحیملوی‌بنیس ضمن اشاره به فروش پردامنه اوراق از سوی دولت، عنوان کرد: دولت در هفته‌های اخیر اقدام به فروش بی‌رویه اوراق در بازار کرده است. به‌عنوان مثال در آخرین روز هفته گذشته شاهد رکوردشکنی در این زمینه بودیم و دولت توانست حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان اوراق را در بازار به فروش برساند که تقریبا با مبلغی که در شهریور سال گذشته تجربه کرده بودیم، برابری می‌کند.
وی افزود: این موضوع یک آسیب جدی است، چراکه باعث خروج نقدینگی از بازار می‌شود، هرچند گفته می‌شود برخی از بانک‌ها، صندوق‌ها و بیمه‌ها از فروش اوراق منتفع می‌شوند اما به‌طور کلی این اتفاق به نفع بازار سرمایه نبوده و نیست.
عرضه‌های اولیه
این استاد اقتصاد به موضوع عرضه‌های اولیه اشاره کرد و یادآور شد: نکته دیگری که بازار را تحت‌تاثیر قرار داده، موضوع عرضه‌های اولیه است. البته اگر این اقدام به نحوی درست و اصولی انجام شود، می‌تواند به نفع بازار تمام شود اما متاسفانه شاهد رویکردی اشتباه و غیرعلمی در این زمینه هستیم که باعث‌شده کلیت بازار سهام را با مشکل روبه‌رو کند.
این کارشناس اقتصاد ادامه داد: در شرایطی که حجم معاملات در بازار حدود ۵ تا ۶ هزار میلیارد تومان است، عرضه‌هایی به این شکل بازار را تحت‌تاثیر قرار داده و به‌طور قطع نمی‌تواند منجر به شادابی بورس شود. بسیاری از سهم‌ها به‌قصد خرید عرضه‌های اولیه با صف‌های فروش مواجه می‌شوند و همین موضوع مشکل‌ساز شده است.
معاملات الگوریتمی
رحیملوی‌بنیس با اشاره به مباحثی که پیرامون ابزار معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه مطرح‌شده به صمت گفت: در کنار دو مورد قبل، موضوع معاملات الگوریتمی را داشتیم که ضربات سنگینی به پیکر بورس وارد کرده و نظم و نسق بازار را بهم ریخته است. این در حالی است که هنوز مشخص نیست چه کسانی از این الگو استفاده کرده و چه مقدار منفعت عایدشان شده است. ابهاماتی که در زمینه معاملات الگوریتمی وجود دارد باعث شده بسیاری از سهامداران اعتماد خود را نسبت به کلیت بورس از دست دهند و این موضوع بسیار آسیب‌زا و خطرناک است.
کشف ماینر در ساختمان شرکت بورس
این اقتصاددان ضمن یادآوری آثار مخرب فعالیت در بازار رمزارزها، بیان کرد: در شرایطی که بازار با ریسک‌های بسیار زیادی مواجه است و ابهامات گسترده‌ای پیش‌روی چشم‌انداز بورس وجود دارد به ناگهان با موضوع عجیب و تاسف‌برانگیزی مانند کشف ماینر در ساختمان شرکت بورس مواجه می‌شویم. این در حالی است که از ماه‌ها قبل کارشناسان و مسئولان اقتصادی کشور بر پرریسک بودن و بی‌پشتوانه بودن بازار کریپتوکارنسی‌ها تاکید می‌کردند و این حوزه را به‌عنوان بازاری مخرب برای اقتصاد کشور معرفی می‌کردند که اتفاقا موضع درستی هم اتخاذشده بود، زیرا این بازار غیرمولد می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای خروج و فرار نقدینگی و سرمایه از کشور ضربه‌های سنگینی را بر اقتصاد تحمیل کند.
وی در ادامه یادآور شد: کشف این دستگاه‌ها در شرکت بورس ابعاد مختلفی دارد که باید موردبررسی دقیق قرار گیرد، از مصرف بالای برق در شرایطی که بسیاری از صنایع و شهروندان با قطعی‌های مکرر برق مواجه بودند گرفته تا موضوع تخلفاتی که طبق اساسنامه این شرکت واقع‌شده، باید پیگیری‌های لازم در این راستا انجام شود.
رحیملوی‌بنیس در پایان بر لزوم پیگیری پرونده کشف ماینرها تاکید و خاطرنشان کرد: همان‌طور که گفته شد شرکت بورس به‌عنوان مجموعه‌ای که باید مظهر شفافیت در اقتصاد باشد در حال‌حاضر با شائبه‌ای مواجه شده که مسئولان این شرکت را در جایگاه متخلف قرار داده است. از همین‌رو لزوم پیگیری و بررسی‌های دقیق این پرونده از سوی نهادهای نظارتی و همچنین مجلس شورای اسلامی کاملا احساس می‌شود و این در حالی است که مدیرعامل شرکت بورس استعفا داده اما نمی‌توان پذیرفت که این موضوع به همین‌جا محدود شود، چراکه اعتماد سهامداران نسبت به بازار خدشه‌دار شده و برای جلب دوباره این اعتماد نیاز است هرچه زودتر در زمینه شفاف‌سازی و همچنین برخورد با متخلفان اقدامات لازم انجام شود.
غیرقانونی وتوجیه ناپذیر
جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به پیدا شدن ماینر در ساختمان شرکت بورس اوراق بهادار تهران به صمت گفت: موضوع کشف دستگاه‌های استخراج رمزارز در ساختمان شرکت بورس برخلاف اساسنامه این شرکت بوده و نهادهای ذی‌ربط نیز طبیعتا در حال انجام مطالعات و بررسی‌های لازم در این زمینه هستند.
وی در ادامه افزود: مجلس نیز این موضوع را دنبال کرده و در جریان امر قرار دارد اما با توجه به تخصصی بودن امر نیازی برای ورود مجلس به این پرونده تاکنون احساس نشده اما اگر ابعاد جدیدی از پرونده مشخص شود که لزوم اقدامی از سوی مجلس مشاهده شود، حتما نمایندگان اقدامات لازم را انجام خواهند داد.
قادری ضمن اشاره به برخی شایعات مبنی بر تحقیقاتی بودن موارد استفاده از این دستگاه‌ها، عنوان کرد: نباید فراموش کرد که اصولا بورس اجازه ورود به مسئله استخراج رمزارز را ندارد. حتی اگر این اقدام در قالب پروژه‌ای تحقیقاتی هم انجام‌شده باشد، نادرست است، زیرا در شرایطی به‌سرمی‌بریم که مردم و صنایع با قطعی‌های برق مواجهند چه لزومی دارد شرکت بورس تهران اقدام به استفاده از ماینر کند. در هر حال توجیهی برای این اقدام وجود ندارد و این شرکت باید پاسخگوی اقدامات خود باشد.
نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: حتی اگر مجوزی برای استخراج رمزارز یا تحقیق در این زمینه هم برای شرکت بورس صادرشده باشد، اساسا غیرقانونی بوده و باید موردبررسی قرار گیرد. مگر شرکت بورس وظیفه ورود به این موضوع را دارد که حالا در پی توجیه آن باشند.
عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی با اشاره به توجیه‌ناپذیر بودن چنین اتفاقی به صمت گفت: اینکه گفته می‌شود دستگاه‌ها متعلق به یک شخص بوده نیز عذر بدتر از گناه است. اگر هم چنین ادعای واقعیت داشته باشد، نه‌تنها از بزرگی تخلف نمی‌کاهد، بلکه بر اهمیت و خطای آن می‌افزاید، چراکه یک مجموعه با اهداف و وظایف مشخص باید طبق اساسنامه‌ای که تهیه‌شده فعالیت کند و نظارت بر عملکرد آن نیز از جمله مهم‌ترین موضوعات است و نمی‌توان با انداختن تقصیرها به گردن یک نفر از کنار این موضوع عبور کرد.
قادری در پایان خاطرنشان کرد: روی‌هم‌رفته مجلس فعلا قصد ورود به این موضوع را نداشته و تلاش می‌کند با توجه به مشکلات دیگری که وجود دارد، مسائلی را که ابعاد کلان‌تری دارند را مورد پیگیری قرار دهد.
سخن پایانی...
منتقدان عملکرد شرکت بورس پس از موضوع اخیر که پیرامون کشف دستگاه‌های ماینر در ساختمان این مجموعه بر لزوم بررسی‌های دقیق‌تری از سوی نمایندگان مجلس و نهادهای نظارتی تاکید دارند و معتقدند نمی‌توان تقصیرها را به گردن یک نفر انداخت و پرونده را بسته‌شده اعلام کرد. این دسته از سهامداران که عمدتا از قدیمی‌های بازار سرمایه نیز هستند نسبت به بی‌اطلاع بودن اعضای هیات مدیره شرکت بورس از وجود ماینرها در ساختمان شرکت ابهاماتی را وارد دانسته و اعتقاد دارند که دولت و نهادهای نظارتی باید برای احیای اعتماد سهامداران نسبت به بازار دست به کار شده و این پرونده را با شفافیت هرچه تمام‌تر پیگیری کنند.
از سویی هم برخی از کارشناسان حقوقی بورس حق شکایت را برای سهامداران حقیقی از شرکت بورس محفوظ دانسته و معتقدند سهام این مجموعه در بازار عرضه‌شده و معامله‌گرانی این سهم را خریداری کرده‌اند، پس مانند هر شرکت بورسی دیگری باید پاسخگوی شکایات و اعتراضات سهامداران خود اعم از حقیقی و حقوقی باشد. البته به باور بسیاری از کارشناسان شکایت از شرکت بورس با وجود قانونی بودن امکان تحقق نخواهد داشت، زیرا فرد یا افرادی که بتوانند پرچم نمایندگی همه سهامداران را به‌دست بگیرند درحال‌حاضر تعریف نشده‌اند از همین‌رو باید وقوع چنین تخلفی را به‌عنوان محملی برای ایجاد کانون سهامداران حقیقی بازار سرمایه مورداستفاده قرار داد و در راستای ایجاد نهادی غیردولتی در این زمینه تلاش کرد تا در مواقع مشابه اقدامات لازم جهت احقاق حق سهامداران ساماندهی شود.
