بازار آزاد ارز در جریان معاملات روزانه آبان شاهد ثبت رکوردهای تازه تاریخی دلار امریکا و متوسط ماهانه نرخ فروش آن بود و بهای رسمی فروش دلار نیز در این ماه به سطح کم ‌ سابقه خود صعود کرد. نرخ آزاد فروش دلار امریکا در بازار تهران در جریان دادوستدهای آبان، رکورد جدیدی را ثبت کرد. نرخ دلار امریکا در معاملات روزهای آخر آبان به ۳۶ هزار و ۷۵۰ تومان رسید و به این ترتیب، اوج تازه ‌ ای برای نرخ این ارز مرجع در بازار آزاد تهران ثبت شد. هرچند شاخص دلار امریکا طی ماه ‌ های اخیر روندی صعودی داشت و به بالاترین سطح خود رسیده بود، اما از هفته دوم مهر تاکنون، در مجموع روندی نزولی داشته و نرخ برابری آن در مقابل ارزهای عمده ازجمله یورو تضعیف ‌ شده است؛ بر همین اساس برخی کارشناسان معتقدند صعود نرخ دلار در معاملات ماه گذشته بازار ایران بیش از همه متاثر از کسری بودجه فزاینده دولت به ‌ دلیل تحقق نیافتن درآمدهای پیش ‌ بینی ‌ شده در بخش مالیات و فروش نفت است. همچنین گروهی دیگر بر این باورند که بانک مرکزی ایران همزمان با ادامه ثبت نرخ تورم ۴۰ درصدی و نرخ ۳۵ درصدی رشد نقدینگی چاره ‌‌ ای جز تن دادن به تضعیف ریال در برابر دلار امریکا ندارد. صمت در گزارش زیر عوامل موثر بر نرخ ارز شاخص را بررسی کرده است.

تورم دلار را گران کرد

میثم رادپور، تحلیلگر بازارهای مالی درباره علل جهش نرخ ارز به صمت گفت: طبق اعلام مرکز آمار ایران تورم آبان همچنان بالای ۴۰ درصد است؛ بنابراین طبیعی است که تورم بر ارز شاخص هم مثل هر کالای دیگری اثر بگذارد و موجب افزایش نرخ این کالا در بازار شود.

وی با تاکید بر اینکه رشد نقدینگی کل همچنان بیش از ۳۵ درصد است، اظهار کرد: بانک مرکزی ایران با ادامه ثبت نرخ تورم ۴۰ درصدی و نرخ ۳۵ درصدی رشد نقدینگی چاره ‌‌ ای جز تن دادن به تضعیف ریال در برابر دلار امریکا ندارد. این تحلیلگر بازارهای مالی یادآور شد: در مقایسه با تاثیر تورم بر افزایش نرخ کالاها، دلار کمترین تاثیر افزایشی را از این شاخص گرفته است؛ بنابراین تا زمانی که تورم مهار نشود افزایش نرخ دلار اجتناب ‌ ناپذیر است.

دلارهای تقلبی

به ‌ گفته رادپور پلیس امنیت اقتصادی فراجا از دستگیری 7 نفر از دلالان ارزی و کشف ۱۱ میلیون دلار اسکناس تقلبی در بازار ارز تهران خبر داد که این خبر موجب شد بازیگران ارزی با احتیاط بیشتری دست به خرید بزنند.

وی با اشاره به افزایش شکاف میان نرخ آزاد و رسمی و توزیع سهمیه ‌ های فردی گفت: پرداخت ۲ هزار یورویی یا دلاری به هر شهروند با دامن زدن به افزایش تقاضا موجب افزایش بیشتر نرخ ‌ ها شده، اما هنوز قدرت «تورم» برای بالا بردن نرخ ارز بیشتر از «تقاضا» است.

این تحلیلگر بازارهای مالی در ادامه یادآور شد: با تاریک ‌ تر شدن چشم ‌ انداز احیای توافق هسته ‌ ای ایران، تقاضای خرید ارز افزایش ‌ یافته که بیشتر متاثر از تلاش خریداران برای حفظ ارزش سرمایه و پس ‌ اندازهایشان در مقابل افزایش تورم است.

وقت ‌ کشی با اوراق ارزی

وی در پاسخ به این پرسش که آیا فروش اوراق ارزی جلوی جهش نرخ دلار را می ‌ گیرد، اظهار کرد: فارغ از اینکه از انتشار اوراق ارزی چقدر استقبال می ‌ شود و چقدر این ابزار موردتقاضای مردم خواهد بود و در چه حد می ‌ تواند نقدینگی را بلوکه کند، مسئله اصلی این است که دولت باید روی کنترل تورم متمرکز شود؛ این در حالی است که هنوز شواهدی از کنترل تورم مشاهده نمی ‌ شود.

این تحلیلگر بازارهای مالی تاکید کرد: بسته اجرایی بانک مرکزی، راهکارهای گذرا و کوتاه ‌ مدت است؛ بنابراین به این بسته باید صرفا به ‌ عنوان مسکنی موقت نگاه کرد تا با آن زمان خرید و بازار ارز را سروسامان داد.

رادپور افزود: بانک مرکزی اعلام کرد شما (مردم) ریال خود را بدهید و عملا اوراق ارزی برای سررسید دریافت و در آن سررسید هم به بانک مراجعه کنید و دلار خود را تحویل بگیرید، اما اعلام نکرده این ارز چگونه پرداخت می ‌ شود و سود حاصل از آن ریالی محاسبه می ‌ شود یا دلاری؟

اثر تصمیم یک ‌ شبه

وی با تاکید بر اینکه فروش اوراق تاثیر بلندمدت بر بازار ارز ندارد، گفت: فروش ۴ هزار دلار به ازای هر کد بورسی در مجموع بسیار ناچیز است که نمی ‌ تواند نقدینگی سرگردان را به میزان قابل ‌ توجهی جذب کند.

این تحلیلگر بازارهای مالی تصریح کرد: این تصمیم ‌ های خلق ‌ الساعه فقط عامل ایجاد یک وقفه و گرفتن یک فرصت زمانی برای فروکش کردن التهاب است. راه ‌ حل اساسی برای ساماندهی بازار ارز، کنترل تورم در اقتصاد است و تا زمانی که تورم فروکش نکند، بازار ارز ساماندهی نخواهد شد.

دلار در آخر سال

رادپور در ادامه یادآور شد: امسال بیش از ۴۰ درصد تورم در اقتصاد ایران وجود دارد، در حالی ‌ که شرکای تجاری ایران کمتر از ۱۰ درصد تورم دارند؛ بنابراین حداقل یک شکاف تورمی ۳۰ درصدی بین ایران و شرکای تجاری ‌ وجود دارد. این تحلیلگر بازارهای مالی اذعان کرد: شکاف تورمی ۳۰ درصدی بین ایران و شرکای تجاری ‌ اش به این مفهوم است که نرخ دلار در پایان امسال هر عددی باشد، به همان نسبت میزان شکاف تورمی حدود ۳۰ درصد یا بیش از ۳۰ درصد خواهد بود؛ بنابراین در سال 1402 به میزان نرخ شکاف تورمی به قیمت دلار افزوده خواهد شد. یعنی فرض کنید اگر در پایان امسال نرخ دلار ۴۰ هزار تومان یا ۳۵ هزار تومان باشد، ۳۰ درصد در سال آینده به این نرخ افزوده خواهد شد.

لزوم کنترل تورم

وی با تاکید بر اهمیت کنترل تورم در پیشگیری از افزایش نرخ ارز گفت: وقتی تورم بالا می ‌ رود، نرخ دلار را با وقفه افزایش می ‌ دهد و در ادامه با افزایش نرخ دلار، دوباره تورم بالا می ‌ رود. در واقع یک دور باطل و یک چرخه معیوب ایجاد می ‌ شود و عملا این تسلسل ادامه ‌ دار خواهد بود.

این تحلیلگر بازارهای مالی راهکار برون ‌ رفت از بحران ارز را عبور از تورم اعلام کرد و افزود: دولت ‌ ها باید سیاست ‌ های کنترل تورم را در دستور کار قرار دهند؛ برای این کار باید حل ۴ ناترازی به انضمام مدیریت انتظارات تورمی در اولویت برنامه ‌ ها قرار گیرد.

لازم است ناترازی بانکی، ناترازی بودجه ‌ ای، ناترازی ارزی و ناترازی در عرضه و تقاضای کل اقتصاد برطرف و اقتصاد پایدار شود. همچنین انتظارات تورمی که ریشه تورم در اقتصاد ایران است، باید کاهش یابد تا نرخ ارز به تعادل و ثبات برسد.

اوراق ارزی جذاب نیست

شاهین شایان ‌ آرانی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره علل جهش نرخ دلار و نقش انتشار اوراق ارزی در کنترل آن به صمت گفت: دولت ابتدا باید ریشه تورم را بخشکاند. همچنین باید اوراق ارزی با نرخی مناسب به ‌ فروش برسد (قیمتی پایین ‌ تر از بازار متشکل ارزی) تا عرضه جذابیت داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه فروش اوراق صرفا ابزاری کنترلی است، ادامه داد: هنوز میزان استقبال از این اوراق توسط بانک مرکزی اعلام ‌ نشده؛ بنابراین حتی اگر این ابزار مورد استقبال قرار گیرد، راهکار نیست و فقط ترمزی خواهد بود که در شرایط کنونی جلوی التهاب بازار ارز گرفته شود؛ بنابراین اگر تورم کنترل نشود، همچنان مشکل جهش نرخ ارز پابرجا خواهد ماند.

آینده دلار

وی در پاسخ به این پرسش که آینده دلار را در ایران چگونه پیش ‌ بینی می ‌ کنید، اظهار کرد: افزایش قیمت دلار این دوره هم مثل دوره ‌‌‌‌‌ های قبل است؛ با این تفاوت که امروز مهم ‌ ترین محرک نرخ ارز یعنی تورم که در چند سال اخیر رکوردهایی نزدیک ۵۰ ‌ درصد را به ‌ ثبت می ‌ رساند، در بی ‌‌‌‌‌ سابقه ‌‌‌‌‌ ترین وضعیت خود قرار دارد.

تحلیلگر بازارهای مالی افزود: با این نرخ تورم، فشار ‌‌‌‌‌ ها برای افزایش نرخ ارز بسیار بیشتر از دوره ‌‌‌‌‌ های قبل است. در واقع در ۲ سال اخیر، نرخ ارز تقریبا از هر کالا و خدمتی و نیز هر دارایی کمتر افزایش ‌ یافته و از این بابت باید گفت نه ‌ تنها فشار تورم جاری بی ‌‌‌‌‌ سابقه است، بلکه قیمت ‌ ها را به سمت بالا تحریک می ‌ کند.

وی در ادامه توضیح داد: هنوز تورم انباشته 2 سال ‌ اخیر در نرخ دلار منعکس نشده، زیرا اگر دلار براساس تورم این 2 سال افزایش نرخ داشت باید الان در کانال ۸۰ هزار تومان ایستاده بود.

گرانی دلار مثل سایر کالاها

شایان آرانی در پیش ‌ بینی آینده نرخ دلار گفت: در حال ‌ حاضر به ‌ دلیل ابهامات و شایعات مربوط به برجام و چگونگی اعمال توافق ‌ ها، دلار در حالت انتظار زمانی به ‌ سر می ‌ برد؛ به ‌ زبان ساده، دلار از آغاز سال برای حرکت صعودی با شیب ملایم مهیا شده بود که توقف مذاکرات هسته ‌ ای بر جو روانی بازار تاثیر گذاشت و نرخ دلار در ماه گذشته روندی جهشی در پیش گرفت.

این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه دلار نیز مانند سایر کالا ‌ ها تحت تاثیر تورم است، افزود: با توجه به شواهد بودجه ۱۴۰۱ و روابط بین ‌ المللی بسته ایران می ‌ توان گفت دلار نیز مانند سایر کالاها با احتمال بسیار قوی، تحت تاثیر تورم خواهد بود؛ بنابراین در حالت خوشبینانه می ‌ توان تورم پایه سال ۱۴۰۱ را ۳۵ درصد در نظر گرفت، اما اگر همین رفتار اقتصادی دولت ادامه داشته باشد، نرخ دلار هم مانند سایر کالاها می ‌ تواند تورم تا ۵۰ درصد را تجربه می ‌ کند.

سخن پایانی

این روزها روزهای پرالتهابی برای معامله ‌ گران در بازارهای مالی است؛ از یک ‌ طرف دولت اوراق ارزی می ‌ فروشد و از طرف دیگر در حال فروش اوراق سکه است، اما هنوز میزان استقبال از این اوراق اعلام ‌ نشده، این در حالی است که مسکن موقت «اوراق ‌ فروشی» در هر 2 بازار تقریبا بی ‌ اثر بوده است. بنا به باور کارشناسان ریشه افزایش قیمت ‌ ها در همه بخش ‌ های اقتصاد بالا بودن نرخ تورم است؛ بنابراین تا زمانی که ریشه تورم ۵۰ درصدی خشکانده نشود، نرخ هیچ کالایی از جمله ارز و سکه به ثبات نخواهد رسید. پس دولت باید به ‌ طور اساسی ریشه ‌ های پنهان تورم را بخشکاند.