در هیاهوی میدان فردوسی صف ‌ های طولانی برای خرید دلار تشکیل شده و صدای دلالان که با فریاد «کارت ملی»، «کارت ملی» عابران را ترغیب به اجاره دادن این کارت برای دریافت دلار دولتی می ‌ کنند از هر سو به گوش می ‌ رسد. دلار دولتی، ارزی است که در مرکز مبادلات ارزی با قیمتی پایین ‌ تر از نرخ دلار آزاد موجود در بازار، از طریق صرافی ‌ ها قابل خریداری است. ثبت شماره ملی افرادی که می ‌ خواهند دلار دولتی بخرند، از ملزومات است. در واقع صرافی ‌ ها با شناسنامه و هیچ کارت شناسایی دیگری جز کارت ملی، هیچ گونه ارز از دلار گرفته تا یورو و حتی لیر کشور ترکیه را نمی ‌ فروشند؛ بنابراین به ‌ دلیل افزایش یکباره نرخ ارز در نبود نظارت بانک مرکزی بازار دلالی ارز شاخص داغ شده است. صف ‌ های مقابل صرافی ‌ ها نشان می ‌ دهد روزانه تعداد زیادی از این معاملات غیرواقعی در میدان فردوسی انجام می ‌ شود. دلالی یکی از بی ‌ درمان ‌ ترین دردهای اقتصاد ایران است و تقریبا پدیده و بحرانی در بازار ایران رخ نداده که اثری از نقش مخرب فعالیت ‌ های دلالی در آن وجود نداشته باشد. صمت در این گزارش علت افزایش نرخ دلار و ایجاد بازار داغ دلالی برای این ارز شاخص در هفته ‌ ای که گذشت را بررسی کرده است.

پرواز دلار

با صعود نرخ دلار آزاد به کانال ۳۵ هزار تومان (بیشترین نرخ حدود ۱۸ ماه اخیر) و عدم رشد متناسب نرخ دلار صرافی ‌ های دولتی، بار دیگر فرصتی برای کسب سودهای میلیونی ایجاد شده است. صرافی ملی نرخ فروش دلار خود را با افزایش ۵۰۰ تومانی به ۳۰۵۰۰ تومان رساند که ۳۵۰۰ تومان پایین ‌ تر از نرخ بازار آزاد است. به ‌ سبب وجود چنین اختلافی، هر فرد اگر از سهمیه سالانه خرید نزدیک ۲۲۰۰ دلار خود با ارائه کارت ملی استفاده کند و سپس دلار خریداری ‌ شده را در بازار آزاد بفروشد، مبلغی بالغ بر ۶ تا ۸ میلیون تومان سود خواهد
کرد.

قیمت دلار همپای تورم رشد می ‌ کند

پیمان مولوی، تحلیلگر بازار سرمایه درباره افزایش نرخ دلار در بازار آزاد به صمت گفت: نرخ دلار همپای تورم ۴۳ درصدی در حال صعود است. در شرایطی که هیچ رشد اقتصادی در کشور رخ نداده، طبیعی است که نرخ دلار افزایش یابد. وی در ادامه افزود: در شرایطی که نرخ تورم در ایران ۴۲ . ۹ درصد اعلام شده، در امریکا نرخ تورم حدود ۸ درصد است که براساس ما ‌ به ‌ التفاوت این ارقام، ایران ۳۳ درصد جلوتر است؛ بنابراین با در نظر گرفتن رشد نرخ دلار در شرایط تعادلی نرخ بین ۳۲ تا ۳۴ هزار تومان برای هر برگ اسکناس ارز شاخص کاملا منطقی است.

آینده ارز شاخص

این تحلیلگر بازار سرمایه درباره آینده نرخ دلار پیش ‌ بینی کرد: باتوجه به تجربه سال ‌ های گذشته، می ‌ توان نقطه تعادلی نرخ دلار در سال ۱۴۰۱ را ۳۲ تا ۳۴ هزار تومان در کرانه پایین و رقمی بین ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان در کرانه بالا اعلام کرد؛ یعنی این احتمال وجود دارد که تا پایان سال نرخ هر دلار امریکا به حدود ۳۸ هزار تومان افزایش یابد. وی با تاکید بر اینکه دلار در نیمه دوم سال به نقطه تعادلی خود نزدیک شده، گفت: عواملی از قبیل فرسایشی شدن روند مذاکرات، احتمال صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران، کاهش نیافتن رشد نقدینگی و تورم و همچنین نبود درآمد ارزی و چشم ‌ انداز منفی از اقتصاد ایران ممکن است سرعت دستیابی نرخ دلار به نقطه تعادلی کرانه بالا ( ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان) را افزایش دهد.

دست خالی دولت

مولوی درباره چگونگی ورود دولت برای جلوگیری از ایجاد بازار دلالی اظهار کرد: از سال ۱۳۹۷ تاکنون نقش عرضه و تقاضا در تعیین نرخ ارز بیشتر از سایر عوامل بوده، زیرا تحریم ‌ جریان ورود ارز را به کشور را محدود کرده و همین عامل از یک طرف منجر به رشد نرخ دلار شده و از طرف دیگر در یک چرخه معیوب بر آتش تورم دمیده است. وی افزود: از آنجایی که درآمدهای ارزی دولت هیچ افزایشی نداشته، بانک مرکزی قادر نخواهد بود رشد نرخ دلار را متوقف کند، زیرا برای سرکوب بازار واسطه ‌ گری و افزایش نرخ دلار بانک مرکزی باید از منابع ارزی در اختیار استفاده کند و وقتی جیب دولت خالی است بانک مرکزی نمی ‌ تواند افزایش نرخ دلار را مهار کند. این تحلیلگر بازار سرمایه با تاکید بر اهمیت شاخص تورم در کنترل نرخ دلار گفت: تا زمانی که رشد اقتصادی ۸ درصدی در کشور محقق نشود، تورم نیز کنترل نخواهد شد؛ در نتیجه کاری از دست بانک مرکزی برای کنترل نرخ دلار برنمی ‌ آید.

گره ‌ گشایی افزایش نرخ سود

وی افزود: کنترل و هدایت بازار ارز و گرفتن این بازار از دست واسطه ‌ ها یک ‌ شبه شدنی نیست. باید پذیرفت باتوجه به حجم بالای نقدینگی که در اقتصاد کشور وجود دارد، دولت چاره ‌ ای ندارد جز اینکه نرخ سود بانکی را افزایش دهد؛ بنابراین تا زمانی که دولت به افزایش نرخ بهره تن ندهد، افزایش نرخ دلار اجتناب ‌ ناپذیر است. این کارشناس اقتصاد تصریح کرد: سیاست ‌ هایی همچون کاهش نرخ سود یا دریافت مالیات از سپرده ‌ ها در اقتصاد سیاست بسیار خوبی است، اما باید توجه داشت در چنین شرایطی ریسک ‌ های احتمالی بازارهای سرمایه ‌ گذاری بالا خواهد رفت و همین ریسک ‌ ها باعث می ‌ شود تمایل به سرمایه ‌ گذاری بلندمدت کاهش یابد و سرمایه ‌ ها به سمت بازارهای زودبازده و کوتاه ‌ مدت حرکت کند. اتخاذ این سیاست ‌ های غلط باعث شده سرمایه برای سودآوری کوتاه ‌ مدت به سمت بازار ارز هجوم ببرند.

فرار سرمایه ‌ ها از بانک و بورس، عامل رونق واسطه ‌ گری

شاهین شایان ‌ آرانی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره چگونگی ورود دولت برای جلوگیری از ایجاد بازار دلالی در حوزه ارز به صمت گفت: التهابات روزهای اخیر باعث شده سرمایه ‌ ها از بازار بورس و بانک خارج شوند و به بازار واسطه ‌ گری ارز میل کنند. کمبود منابع ارزی دولت، پیرو آزاد نشدن پول ‌ های بلوکه ‌ شده ایران باعث شده قدرت بانک مرکزی در کنترل بازار ارز کاهش یابد.

اختلاق نرخ زیاد شده

وی اظهار کرد: در روزهای اخیر شاهد ایجاد صف در برابر صرافی ‌ ها برای خرید ارز هستیم که این امر بر دو موضوع دلالت دارد؛ یکی اینکه عرضه کم است و صراف نمی ‌ خواهد ارز بفروشد و دوم اینکه اختلاف نرخ بین ارز آزاد صرافی و بانکی تحت تاثیر عواملی از جمله تلاطم ‌ های روزهای اخیر زیاد شده است.

این تحلیلگر بازارهای مالی تصریح کرد: در بررسی وضعیت بازار ارز به دو دسته عوامل سیاسی و اقتصادی توجه می ‌ کنند؛ عوامل سیاسی آنهایی هستند که در کوتاه ‌ مدت می ‌ توانند محدوده تغییرات نرخ دلار را تعیین کنند اما عوامل اقتصادی مسیر بازار ارز در طولانی ‌ مدت را مشخص می ‌ کنند. در حال ‌ حاضر بازار ارز از عوامل سیاسی تاثیر می ‌ پذیرد و به زمزمه گران ‌ تر شدن نرخ دلار تا پایان سال حساس شده است.

عبور از استانداردهای بانک مرکزی

وی با تاکید بر نقش عرضه و تقاضا در تعیین نرخ ارز شاخص بیان کرد: عده ‌ ای فیلترگذاری برای شناسایی متقاضی واقعی ارز را اقدامی مثبت و در راستای فروکش کردن التهاب کاذب بازار اسکناس خارجی می ‌ دانند و برخی معتقدند، فاصله قابل ‌ توجه میان نرخ دلار بازار آزاد و صرافی دولتی موجب خواهد شد سودجویان مفری برای عبور از استانداردهای بانک مرکزی پیدا کنند، اما حال امروز بازار نشان می ‌ دهد این سیاست شکست ‌ خورده است؛ از همین رو بانک مرکزی باید در پی یافتن راهکاری اساسی برای جلوگیری از افزایش نرخ ارز و هجوم واسطه ‌ گران به این بازار
باشد.

این تحلیلگر بازارهای مالی درباره وضعیت بازار ارز در آینده افزود: سیاست ‌ ها و رفتار بانک مرکزی در کنترل نوسانات احتمالی بازار ارز در آینده بسیار مهم است. رویه قبلی یعنی نزدیک کردن نرخ ارز صرافی ملی و بازار آزاد برای کنترل نرخ، سیاست موردقبولی است، اما راهکار موثرتر باتوجه به تحولات منطقه، تغییر روش نگهداری ذخایر ارزی بانک مرکزی و احیای شبکه رسمی آن در خارج از کشور باتوجه به تحریم ‌ و عملکرد آنهاست.

قیمت با برجام و بی ‌ برجام

شایان آرانی در ادامه درباره وضعیت تورم در ایران گفت: در میان برنامه ‌ های اعلامی دولت که قرار بر اجرای آن گذاشته شده یا حتی برنامه ‌ هایی که اجرایی شده، برنامه ‌ های کنترل ‌ کننده تورم دیده نمی ‌ شود و این انتظار که روند تورم را در ایران کاهشی ببینیم واقع ‌ بینانه نیست.

وی با تاکید بر اهمیت رشد اقتصادی اذعان کرد: چاله ‌ ای که اقتصاد کشور در آن گیر کرده رکود اقتصادی است و تا زمانی که این رکود به رونق تبدیل نشود، نقدینگی سرگردان از بازاری به بازار دیگر کوچ خواهد کرد.

این تحلیلگر بازارهای مالی در پیش ‌ بینی مسیر ارز، با توافق یا بی ‌ توافق برجام گفت: ایران در حال ‌ حاضر با مشکل تورم پولی مواجه است. درست است که برجام در کنترل تورم و آزاد شدن منابع ارزی موثر است، اما متاسفانه ما به ‌ دلیل ناترازی و تورمی بودن بودجه و کسری همیشگی آن و نیز تحقق نیافتن درآمد مالیاتی و ارزی، در تنگنا قرار داریم که نتیجه این وضعیت چاپ پول بیشتر است.

سخن پایانی

کارشناسان معتقدند بار اصلی افزایش نرخ ارز در هفته ‌ های گذشته بر دوش هیجانات کاذب روانی و نیز غیبت بانک مرکزی در بازار اسکناس ارز بوده است. با این حال، مداخله بانک مرکزی در بازار و سپردن سکان فروش ارز حاصل از صادرات به صرافی ‌ ها، زمینه ایجاد محرک روانی قوی برای افت قیمت ‌ ها را ایجاد کرد. به این ترتیب ترکیدن کامل حباب نرخ ارز، به فضای روانی به ‌ وجود آمده در تحولات اخیر بستگی دارد. باید بازار ارز از شرایط مناسب ‌ تری برخوردار شود، زیرا این بازار درصورت نبود دلالی و واسطه ‌ گری، می ‌ توانست بهترین بازار برای جذب سرمایه ‌ های سرگردان باشد و تامین سرمایه بسیاری از شرکت ‌ های تولیدی و صنعتی را محقق کند.