تیر تحریم بر پیکره صادرات انرژی
به‌دنبال جنگ اوکراین و تحریم واردات نفت روسیه از سوی امریکا و اروپا، خاورمیانه مهم‌ترین منبع جایگزین نفت روسیه محسوب می‌شد.
به دنبال جنگ اوکراین و تحریم واردات نفت روسیه از سوی امریکا و اروپا، خاورمیانه مهم ترین منبع جایگزین نفت روسیه محسوب می شد. پیش بینی کمبود عرضه نفت در غرب سبب شد رئیس جمهور امریکا طی سفری به عربستان، خواستار افزایش تولید نفت شود. آمارهای منتشرشده تا کنون نشان می دهد همراه با کاهش صادرات نفت روسیه به اروپا، شاهد افزایش صادرات نفت برخی کشورهای خاورمیانه هستیم. از سویی روسیه، اروپا را به خاطر تامین گاز طبیعی تحت فشار قرار می دهد و از سوی دیگر، اروپا برای تحریم نفت روسیه آماده می شود و در این میان، برخی نیز به دنبال کمک گرفتن از ایران هستند. البته برای تحقق آن باید میان تهران و واشنگتن توافقی انجام شود و تحریم های سخت اقتصادی علیه ایران که توانایی کشور را در صادرات انرژی محدود کرده، لغو شود. البته اگر همین فردا هم این توافق انجام شود، اجرایی کردن آن پیچیده خواهد بود و به احتمال زیاد چند ماه طول می کشد تا تحریم ها علیه ایران برداشته شوند. به باور برخی کارشناسان ممکن است تاثیر کوتاه مدت این مسئله بر بازار نفت در آرامش اذهان تاثیرگذار باشد، اما تامین تدارکات برای تسکین بازارهای جهانی به زمستان امسال نخواهد رسید. صمت در این گزارش، توان صادرات انرژی در دوران تحریم ها را بررسی کرده است.
ضرورت ارتباط غیررسمی بین فروشندگان نفت
بهروز محبی نجم آبادی، نماینده مجلس یازدهم و عضو کمیسیون برنامه و بودجه در رابطه با این موضوع به صمت می گوید: روسیه در شرایط تحریمی و فشار قرار گرفته و همین امر موجب شده که با نرخ نازل تری نفت خود را به فروش برساند، اما باید ارتباط غیررسمی بین فروشندگان نفت وجود داشته باشد. نجم آبادی در حالی از نازل بودن نرخ نفت سخن به میان آورده که کارشناسان امر بر این باور هستند روسیه به دلیل تکنولوژی بالایی که دارد، از فروش نفت خام متضرر نمی شود، زیرا هزینه تولید نفت و گاز در این کشور بسیار ناچیز است. نماینده مردم سبزوار با تاکید بر استفاده از ظرفیت های ونزوئلا و ارتباط با روسیه توضیح داد: باید از رابطه مثبت ایران و روسیه استفاده و هماهنگی و همراهی بین این 2 کشور به وجود آید، زیرا براساس اطلاعات به دست آمده فروش نفت حتی با این نرخ نازل می تواند مشکلات متعددی را برای روسیه به همراه داشته باشد، همان طور که در کاهش صادرات نفت کشور هم موثر بوده است، همچنین با رایزنی ها و روابط دیپلماتیک خوبی که بین ایران و روسیه وجود دارد ، باید هماهنگی هایی انجام بگیرد و از ظرفیت حوزه انرژی کشور ونزوئلا در این مسئله استفاده شود تا بتوانیم از این بحران عبورکنیم.
درآمد حاصل از نفت کجا می رود؟
نماینده دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی در رابطه با این موضوع که درآمد حاصل از نفت به کجا می رود؟ به صمت گفت: ما به عنوان نمایندگان مردم از دولت درخواست کرده ایم تا درآمدهای نفتی شفاف سازی شوند، البته قرار بر آن است که در نیمه دوم امسال این شفاف سازی انجام بگیرد.
فروش نفت و میعانات گازی ما کمابیش از یک میلیون بشکه در روز عبور و فرصت خوبی را فراهم کرده تا بسیاری از فرصت هایی که در سال گذشته از دست رفته، تحقق پیدا کند.
بنابراین می توان شرایط فعلی را رو به بهبود ارزیابی کرد؛ چرا که هم صادرات غیرنفتی به صورت جدی در حال افزایش و هم رویکرد دولت سیزدهم در این زمینه متفاوت است.
وی در خاتمه اضافه کرد: دولت جدید نگاه متفاوتی به کشورهای منطقه دارد که موجب شناسایی ظرفیت های منطقه و ارتباطات مناسب با کشورهای همسایه نظیر ترکمنستان، عراق، پاکستان و ترکیه است. این موضوعات فرصت های مناسبی در اختیار کشور ما قرار می دهند که به طورحتم در نیمه دوم سال اجرایی و اوضاع بهتر و صادرات نفتی کشور وارد فاز تازه ای می شود.
ایران، جایگزین مناسب برای انتقال انرژی
حسن مرادی، کارشناس انرژی و استاد دانشگاه در رابطه با این موضوع به صمت می گوید: ایران و روسیه هر دو ظرفیت های بسیار خوبی در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی دارند؛ خوشبختانه در این مدت نزدیک به 4 میلیارد دلار قرارداد در بحث توسعه میدان ها و ۴۰ میلیارد دلار در حوزه احداث خطوط صادراتی گاز و واحدهای ال ان جی تفاهمنامه امضا شده است. اکنون شرایطی وجود دارد که ایران می تواند جایگزین مناسبی برای انتقال انرژی به کشور غربی باشد، اما نیازمند برسی عواملی است که باید موردتوجه قرار گیرد؛ به عنوان مثال، حجم صادرات کشور چقدر است و آیا تکنولوژی و فناوری به نحوی هست که امکان صادرات وجود داشته باشد یا خیر؟ وی در ادامه افزود: در صورتی که تمام زیرساخت های موجود برای صادرات انرژی وجود داشته باشد، امکان جایگزینی نیز ممکن است. البته در این جایگزینی باید دید نظر طرف مقابل چیست و بندهای قرارداد را مورد بررسی قرار داد. اگرچه امریکا همواره چالش هایی با ایران داشته است، اما در صورت برداشته شدن تحریم ها، دلیلی ندارد مشکلی در این جایگزینی پیش بیاید، ضمن آنکه ایران یکی از کشورهایی است که از منابع طبیعی بالایی برخوردار است. این کارشناس در ادامه افزود: در نظر داشته باشیم که کشور از فناوری لازم برای صادرات انرژی برخوردار است، اما در بعضی از موارد، نیاز به مداخله بیشتری داریم تا بتوانیم در این راستا موفق عمل کنیم، به طوری که دقت و موشکافی بیشتری وجود داشته باشد و کارشناسان ما بررسی کنند که آیا می توانند به آن جامه عمل بپوشانند یا خیر؟ این نحو صادرات بستگی به مدیریت پروژه ها دارد. ابتدا باید بررسی شود که توان ما چقدر است و متخصصان خارجی چه انتظاراتی از ما دارند؟
صادرات با دور زدن تحریم ها
مرادی بااشاره به اینکه در جای جای دنیا دور زدن تحریم ها امری مرسوم و برای درآمدزایی رویه ای معمول است، به صمت توضیح داد: در صورتی که ایران بخواهد چارچوب های تحریم ها را رعایت کند، نباید هیچ گونه صادراتی داشته باشد، اما کشور ما نیز مانند کشورهای دیگر با نادیده گرفتن تحریم ها می تواند اقداماتی را انجام دهد. همان طور که پیش از این اعلام شده نفت جمهوری اسلامی ایران از طریق کشور واسط در نفتکش های امریکایی ریخته شده است، البته کشورهای آسیای شرقی کشورهای مقصدی هستند که بیشترین خرید انرژی از ما را داشته اند.
سخن پایانی
پس از تصمیم اخیر گروه اوپک پلاس برای انجام بزرگ ترین کاهش تولید از سال ۲۰۲۰ ، میزان عرضه ممکن است محدودیت بیشتری پیدا کند. باوجود اینکه اوپک کاهش تولید به میزان 2 میلیون بشکه در روز را تصویب کرده، اما کاهش واقعی تولید این گروه کمتر و حدود یک تا ۱ . ۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود؛ زیرا بسیاری از تولیدکنندگان ماه ها است کمتر از سهمیه اختصاص یافته نفت تولید می کنند. توجه داشته باشیم که نفت مشکل واقعی اروپا نیست. روسیه مقادیر زیادی گاز طبیعی را از کشورهای اروپایی دریغ می کند. اگرچه ایران مقدار زیادی گاز طبیعی دارد، اما بیشتر آن را در داخل کشور از جمله برای مصرف خودروها صرف می کند، همچنین فاقد خطوط لوله برای ارسال گاز به اروپا و فاقد تاسیسات لازم برای مایع سازی گاز طبیعی است. ایران در کوتاه مدت صادرات نفتی بیشتری خواهد داشت، اما چیزی که اروپا در واقع به آن نیاز دارد، گاز است. ایران در حال حاضر نمی تواند چنین صادراتی داشته باشد و بعید است که ایران به این زودی ها بتواند بازار انرژی جهانی را متعادل کند. آنچه اروپا نیاز دارد، گاز است و هیچ راهی برای انتقال آن از ایران وجود ندارد. حداقل در بازه زمانی کنونی که تامین گاز برای زمستان اروپا اهمیت دارد، ایران نمی تواند کمکی به اروپا کند. گرچه کشورهای اروپایی نیز برای ایجاد منابع انرژی جایگزین تقلا می کنند،اما مقامات غربی همچنان اصرار دارند که مشکل انرژی این کشورها بر زمان بندی آنها برای رسیدن به توافق با ایران اثری ندارد.
سیاست و تحریم تنها مانع صادرات ایران نیستند. ایران زیرساخت های صادراتی ضعیفی دارد و فاقد خط لوله به اتحادیه اروپا است و در تولید گاز طبیعی مایع نیز با چالش های بزرگی روبه رو است. بازگرداندن نفت ایران به بازار بخشی از این کمبود را جبران و از کاهش بالقوه تولید روسیه جلوگیری می کند.
