سایه سنگین تحریم‌ها و نوسانات ارزی بر بازار خودرو

رضا آریاراد، کارشناس و پژوهشگر حوزه خودرو در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت کلی بازار خودرو و رکود بازار خودروهای مونتاژی به صمت اظهار کرد: در حال حاضر بر بازار خودروهای مونتاژی رکود حاکم نیست. البته شاید در دوره‌های زمانی ما شاهد رکود در خودروهای مونتاژی باشیم که دلیل آن هم افزایش بی‌رویه نرخ این خودروها بوده است. هر گاه افزایش نرخ غیرقابل‌پیش‌بینی رخ دهد در دوره زمانی کوتاهی شاهد رکود هستیم. محدودیت‌های بین‌المللی، موضوع اسنپ‌بک، افزایش نرخ ارز، محدودیت در واردات خودروهای اس‌کی‌دی و... طبیعتا روی بهای تمام‌شده خودرو در داخل تاثیر خواهد گذاشت و هر دوره شاهد افزایش نرخ خودروهای مونتاژی هم هستیم؛ بنابراین رکود در بازار خودروهای مونتاژی بیش از هر چیزی به‌دلیل افزایش بی‌رویه نرخ ارز رخ داده است. از طرفی هم به‌دنبال رونمایی‌های پرزرق‌وبرق و تبلیغات خودروهای مونتاژی ، انتظاراتی در جامعه ایجاد شده و این در حالی است که عرضه این خودروها در بازار محدود است با توجه شرایط در آینده شاهد افزایش، نرخ در بازار این خودروها خواهیم بود.

 آریاراد ادامه داد: نکته دیگر در این‌باره به خودروسازان مونتاژکار برمی‌گردد. مونتاژکاران درحال‌حاضر به دودسته تقسیم شده‌اند؛ برخی باسابقه طولانی در مونتاژ خودروهای لوکس و بروز دارند مانند کرمان موتور، مدیران خودرو و بهمن موتور و به‌واسطه تامین نیاز بازار، داخلی‌سازی و خدمات پس از فروش بهتر جایگاه بهتری در بین جامعه و مصرف‌کنندگان خودرو دارند و بهتر پاسخگوی نیاز مصرف‌کنندگان هستند و بر قیمت‌ها هم تاحدی کنترل دارند. دسته دوم خودروسازان مونتاژکاری هستند که با وجود عرضه‌های محدود اقدام به رونمایی‌ها و تبلیغات پرزرق‌وبرقی کرده و توقعاتی در بین مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند، اما در نهایت در عرضه انتظارات را برآورده نمی‌کنند، چون عرضه متناسب با تقاضا نیست. متاسفانه تعداد این مونتاژکاران درحال‌حاضر بیشتر هم شده است. همین تقاضای بالا و عرضه محدود به‌واسطه افزایش هزینه‌های سربار با بالا رفتن نرخ ارز و افزایش نرخ قطعات منجر به افزایش بهای تمام‌شده خودرو می‌شود که بر نوسانات قیمتی در بازار خودرو تاثیر می‌گذارد و چه‌بسا همین نوسانات قیمتی به بازار سایر خودروهای مونتاژی و بازار خودروهای داخلی منتقل می‌شود و این بازارها را هم متاثر می‌کند. 

وی ادامه داد: در نهایت نه‌تنها مونتاژکاران کم‌تیراژ زیان می‌بینند، بلکه این روند به رشد افسارگسیخته قیمت‌ها در بازار خودروهای داخلی و خارجی هم دامن می‌زند. به‌واسطه محدودیت در واردات خودروهای اس‌کی‌دی و نوسانات نرخ ارز، طبیعتا روند رو به رشد بهای تمام‌شده کارخانه و همچنین نرخ خودروهای مونتاژی قابل پیش‌بینی است. در نهایت با هر بار نوسانات قیمتی ناشی از تحریم و...، بازار واکنش نشان داده و مدت کوتاهی در رکود به‌سر می‌برد، اما در نهایت دوباره به‌واسطه انتظاراتی که برای این خودروها ایجاد شده، شاهد رونق در این بازارها خواهیم بود. 

پوشش ۹۵درصدی بازار با خودروهای داخلی

کارشناس حوزه خودرو افزود: واردات خودرو و تاثیر آن بر بازار نیز متاثر از یک رویکرد اقتصادی است. همان‌طور که می‌دانید در علم اقتصاد هر گاه عرضه یک کالا کمتر از تقاضای آن کالا باشد و حالت الاکلنگی پیدا ‌کند، آن بازار دچار نوسانات قیمتی خواهد شد. بازار باثبات قیمتی، پررونق و متعادل، بازاری است که عرضه متناسب با تقاضا باشد. تا زمانی که در حوزه خودروهای وارداتی عرضه متناسب با تقاضا نباشد هم ما مشکل بی‌ثباتی قیمت‌ها را خواهیم داشت. بیش از ۹۵ درصد نیاز بازار خودرو داخلی را خودروسازان داخلی با تولیدات داخلی و نه صرفا مونتاژ، پوشش می‌دهند.

آریاراد خاطرنشان کرد: خودروهای وارداتی قیمتی بالاتر از خودروهای داخلی دارد و اغلب موردتقاضای دهک‌های بالاست و از سوی دیگر، دولت باید به نیاز متقاضیان این خودروها هم پاسخ دهد. در مقابل ۹۵ درصدی که خودروسازان داخلی پوشش می‌دهند برای ایجاد تعادل در بازار خودرو باید امکان واردات ۵ درصد نیاز باقیمانده بازار خودرو فراهم باشد.همان‌طور که می‌دانید واردات خودرو جزو شعارهای تبلیغاتی و برنامه‌های دولت چهاردهم بود که در راستای تعادل بازار باید امکان آن فراهم باشد. اینکه درحال‌حاضر واردات کم است دلایلی اقتصادی دارد و به اعتقاد من ریشه اصلی واردات قطره‌چکانی خودرو درحال‌حاضر به کمبود ارز برمی‌گردد. 

جلوگیری از واسطه‌گری و کنترل قیمت‌ها

آریاراد همچنین درباره تاثیر قانون مالیات بر عایدی سرمایه بر بازار خودرو با اشاره به اینکه این قانون فقط برای درآمدزایی برای دولت نیست و هدف آن جلوگیری از نوسانات قیمتی توسط نوسان‌گیران است در ادامه گفت: این قانون در بازار خودرو در نهایت باید با هزینه بالای نقل و انتقالات منجر به حذف دلالان و واسطه‌گران از بازار خودرو شود. قانون مالیات بر عایدی سرمایه بر بازار خودرو یک قانون بازدارنده است که مانع از دلالی شده و به کنترل نرخ خودروها در بازار کمک می‌کند.

کارشناس حوزه خودرو در ادامه به نقش نوسانات نرخ دلار بر بازار خودرو اشاره کرد و افزود: نرخ دلار نه‌تنها بر بازار خودرو که بر تمام فعالیت‌های اقتصادی در کشور ما تاثیرگذار است. این موضوع به‌طور خاص به درآمدهای ارزی بازمی‌گردد. همان‌طور که گفته شد در بازار خودروهای وارداتی دلار و ارز نقش بسیار مهمی دارد.

وی در ادامه درباره چشم‌انداز تولید و عرضه خودرو در کشور با اشاره به اینکه محدودیت‌های شدید بین‌المللی و موضوع اسنپ‌بک به‌شدت بر صنعت خودرو تاثیرگذار خواهد بود در ادامه اظهار کرد: با فعال شدن اسنپ‌بک امکان مراودات تجاری ما با اروپا و ژاپن وجود نخواهد داشت، تنها چین باقی می‌ماند که در ارتباط با چین هم سه سناریو محتمل است؛ سناریوی اول ادامه مراودات با چین به صورت کالا به کالا یا ریال به یوان، نقل‌وانتقالات از طریق کشورهای همسایه همجوار یا کشورهای حوزه خلیج‌فارس است که به اعتقاد من این سناریو ادامه خواهد داشت، سناریوی دوم بازگشت شرکت‌های خودروسازی به داشته‌ها و دانش قبلی خودشان است. در این سناریو براساس میزان داخلی‌سازی امکان تولید را با کمک دانش و فناوری گذشته ادامه خواهند داد. سناریوی آخر تولید صفر است که چون زیرساخت‌ها را داریم آن را چندان محتمل نمی‌دانم. سناریویی که آن را بیشتر محتمل می‌دانم عرضه خودرو ادامه دارد اما به دلیل محدودیت‌ها احتمالا کاهشی خواهد بود. 

قیمت‌ خودروها تدریجا افزایشی است

آریاراد در پاسخ به این پرسش که متقاضی واقعی در این شرایط چگونه عمل کنند با اشاره به اینکه بهتر است اقدام به خرید کنند، ادامه داد: خرید برای متقاضیان واقعی خودرو درحال‌حاضر با توجه به روند کلی بازار و صنعت خودرو شرایط تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز و... خوب است.

 نکته مهم اینکه به‌واسطه تورم افزاینده امکان افزایش تدریجی نرخ خودروها وجود دارد و به همین دلیل توصیه من این است که نسبت به خرید خودرو اقدام کنند. 

پژوهشگر حوزه خودرو در پایان با اشاره به اینکه شرکت‌های مونتاژکار کم‌تیراژ درحال‌حاضر بیشترین تاثیر منفی را بر بازار خودرو دارند، گفت: این خودروسازان به‌واسطه تیراژ کم و بهای تمام‌شده بالا در نهایت نوسانات قیمتی افزایشی را در بازار خودروهای مونتاژی رقم می‌زنند که بر کل بازار خودرو تاثیرگذار خواهد بود. ناگفته نماند که علی‌رغم تمام این مشکلات اما شرکت‌های خودروسازی مانند کرمان‌موتور، بهمن‌موتور و مدیران خودرو که هر سه هم مونتاژکار هستند، به‌واسطه سابقه چندین ساله و داشتن میزان عرضه مشخص، و همچنین خدمات پس از فروش مناسب و تلاش برای داخلی‌سازی، نقش بالایی در کنترل قیمت‌ها و کاهش التهابات بازار داشته‌اند. 

در این میان شرکت‌های خودروسازی داخلی هم تمام تلاش‌شان را به کار گرفته‌اند تا تعادل بر بازار خودرو حاکم شود، اما در نهایت نمی‌توان مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها را نادیده گرفت.

واردات قطره‌چکانی خودرو هم مثبت است

پروانه درباره کاهش تقاضا و ریزش پیوسته نرخ خودروهای داخلی و مونتاژی و عوامل اصلی تاثیرگذار بر بازار خودرو از رکود انتظاری این بازار خبر داد و به صمت گفت: خریداران به دلیل کاهش قدرت نقدینگی و جذابیت بازارهای موازی مانند بازار طلا از بازار خودرو عقب‌نشینی کرده‌اند.

 وی حذف قیمت‌گذاری دستوری، اجرای طرح‌های لیزینگ و واردات محدود دست‌دوم‌ها را برای خروج دلالان و تعدیل قیمت‌ها در بازار ضروری دانست و هشدار داد که نبود صادرات ارزی و کمبود ارز دولتی، تولید خودروسازان را امسال کاهش خواهد داد. 

وی افزود: کاهش قدرت نقدینگی و جذابیت بیشتر بازارهای موازی مثل طلا مردم را به سایر بازارها کشانده است. در این شرایط به نظر می‌رسد که بهترین اقدام این است که قیمت‌گذاری دستوری طی شرایطی حذف شده تا دلالان از بازار خارج شوند و همزمان سیاست لیزینگ خودرو انجام شود.

وی ادامه داد: واردات خودرو هم تاثیر زیادی بر بازار دارد اما واردات با محدودیت مواجه است، زیرا ارز زیادی می‌طلبد، اما واردات محدود هم می‌تواند اثر نسبی بر نرخ خودروهای مونتاژی و دست‌دوم خارجی در بازار بگذارد. اگر واردات خودرو دست‌دوم صورت پذیرد اثر قابل‌توجه خواهد بود.

دلار چرخدار

پروانه در پاسخ به پرسشی درباره تاثیر قانون مالیات بر عایدی سرمایه بر رفتار مصرف‌کنندگان و تعادل بازار خودرو نیز گفت: اگر مالیات بر عایدی سرمایه به صورتی صحیح اجرا شود؛ در این صورت می‌تواند اثرگذار باشد، البته نه یک اثرگذاری بزرگ. خودرو به‌عنوان یک دلار چرخ‌دار در ذهن مردم و بازار تثبیت شده است؛ یعنی همبستگی بالایی بین نرخ دلار و نرخ خودرو وجود دارد. 

کارشناس حوزه خودرو هشدار داد: به نظر می‌رسد امسال کاهش تولید را در بیشتر خودروسازان داشته باشیم.

 متاسفانه صنعتی که صادرات و درآمد ارزی ندارد و کشور هم ارز مازاد برای تولید ندارد، نمی‌شد انتظار داشت تولید پایدار و رو به رشد داشته باشد.

سخن پایانی

صنعت خودرو ایران این روزها بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیمات واقع‌بینانه است. 

مسیر خروج از رکود نه در وعده‌های تبلیغاتی، بلکه در اصلاح ساختارها، سیاست‌گذاری پایدار ارزی، و ایجاد تعادل میان تولید داخلی، واردات محدود و رقابت سالم نهفته است. اگر سیاست قیمت‌گذاری دستوری بازبینی، دسترسی به ارز برای تولید تسهیل، و لیزینگ به‌درستی اجرا شود، می‌توان امید داشت بازار از رکود انتظاری فاصله بگیرد. در غیر این صورت، صنعت خودرو همچنان در چرخه‌ای تکراری از افزایش قیمت، کاهش عرضه و بی‌اعتمادی عمومی گرفتار خواهد ماند.