سایه مذاکرات بر بازار خودرو
بازار خودرو در ایران همواره یکی از پرنوسان‌ترین بازارهای سرمایه‌ای بوده؛ بازاری که نه‌تنها تحت‌تاثیر مولفه‌های اقتصادی، بلکه به‌شدت وابسته به متغیرهای سیاست‌گذاری، تصمیمات کلان و تحولات دیپلماتیک است. در سال‌های اخیر، این بازار با چالش‌های متعددی مواجه بوده که از جمله آنها می‌توان به تحریم‌ها، نوسانات ارزی و همچنین ضعف در زیرساخت‌های تولید اشاره کرد. واقعیت این است که وضعیت کنونی اقتصاد و تحریم‌های بین‌المللی به‌ویژه از سوی ایالات متحده، صنعت خودرو ایران را به‌شدت تحت‌فشار قرار داده است از این‌رو، با نزدیک شدن به امکان مذاکره میان ایران و امریکا، این بازار ممکن است در آستانه تغییرات عمده‌ای قرار بگیرد. در حال حاضر آنچه مشاهده می‌شود خوش‌بینی بازارهای گوناگون به انجام مذاکرات است. بازارها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر مذاکرات به موفقیت برسد، می‌تواند به کاهش تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی کمک کند. صمت از وضعیت بازار خودرو و تاثیر شروع مذاکرات اخیر ایران و امریکا بر این بازار گزارش می‌دهد.
تردید و امید در بازار خودرو
بازار و صنعت خودرو ما مدت‌هاست در شرایط سخت و دشواری قرار گرفته که تمام بخش‌های آن را تحت‌تاثیر قرار داده است. همان‌طور که می‌دانید متاثر از تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های خارجی از همکاری با خودروسازان ایرانی خودداری کرده‌اند که منجر به کاهش کیفیت و تنوع محصولات شده است. علاوه بر این، نوسانات شدید نرخ ارز، نرخ خودروها را به‌طور غیرقابل قبولی افزایش و قدرت خرید مصرف‌کنندگان را کاهش داده است. این مسئله باعث شده بازار خودرو به یک بازار غیرپویا تبدیل شود. به‌دلیل تحریم‌ها، تأمین قطعات یدکی برای تولید خودروها به چالشی جدی تبدیل شده است. این کمبود نه تنها بر کیفیت خودروهای تولیدی تاثیر گذاشته، بلکه باعث افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری نیز شده است. حال با احتمال آغاز مذاکرات میان ایران و امریکا، امیدواری‌ها برای بهبود وضعیت اقتصادی و به‌ویژه بازار خودرو افزایش یافته است. در صورت موفقیت این مذاکرات، می‌توان انتظار داشت بازگشایی درهای همکاری با شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی به افزایش کیفیت و تنوع محصولات کمک کند. با ورود رقبا و افزایش عرضه، نرخ خودروها ممکن است کاهش یابد و دسترسی به خودروهای باکیفیت‌تر برای مصرف‌کنندگان فراهم شود. همکاری با شرکت‌های خارجی می‌تواند به انتقال فناوری‌های نوین و ارتقاء استانداردهای تولید کمک کند.
بازار خودرو کاهشی و در انتظار
قیمت دلار که به‌طور مداوم در حال افزایش بود، طی یکی دو روز اخیر کاهش یافته و این روند نزولی بر بازار خودرو تاثیر گذاشته است. به گفته فعالان این بازار، درحال‌حاضر وضعیت بازار در رکود نسبی به سر می‌برد و منتظر اخبار سیاسی است. همچنین، قیمت‌ها در بازار خودرو در ماه‌های گذشته نوسانات مقطعی را تجربه کرده‌اند و به نظر می‌رسد سال جدید نیز با همین نوسانات آغاز خواهد شد. بر این اساس، گروه سمند با مدل‌های متنوع سورن کاهشی بین سه تا ۱۱ میلیون تومان را شاهد بود. این کاهش برای سورن XUP ۳ میلیون تومان بود که قیمتش را از ۷۴۸ به ۷۴۵ رساند. سورن پلاس فول با افت ۱۱ میلیون تومانی از ۹۳۳ میلیون تومان به ۹۲۲ میلیون تومان رسید.
خانواده دنا افتی بین ۷ تا ۱۲ میلیون تومان را تجربه کرد. دنا پلاس بورسی با کاهش ۱۲ میلیون تومانی از ۹۶۲ میلیون تومان به ۹۵۰ میلیون تومان رسید و دنا پلاس ۶ دنده با رینگ فولادی نیز از یک میلیارد و ۲۲ میلیون تومان به یک میلیارد و ۱۵ میلیون تومان کاهش یافت.
خانواده ۲۰۷ و تارا نیز افتی بین ۴ تا ۸ میلیون تومان را ثبت کردند. ۲۰۷ سقف فلزی با فرمان هیدرولیک با کاهش ۸ میلیون تومانی بیشترین افت را در این گروه داشت و به ۸۵۷ میلیون تومان رسید. در مقابل ۲۰۷ دنده‌ای پانوراما با کاهش شش میلیون تومانی کمترین تغییر را تجربه کرد و اکنون با قیمتی حدود ۹۶۲ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود.
تارا دستی با افت ۸ میلیون تومانی از ۹۷۳ میلیون تومان به ۹۶۵ میلیون تومان رسید و تارا اتومات با کاهشی ۴ میلیون تومانی از یک میلیارد و ۲۱۰ میلیون تومان به یک میلیارد و ۲۰۶ میلیون تومان کاهش یافت.
همچنین در سبد سایپا سهند با کاهش چشمگیر ۳۰ میلیون تومانی از ۷۰۵ میلیون تومان به ۶۷۵ میلیون تومان تنزل یافت. ساینا نیز با افت ۲۴ میلیون تومانی از ۵۵۵ میلیون تومان به ۵۳۱ میلیون تومان رسید. همچنین اطلس G با افت ۱۸ میلیون تومانی از ۶۴۰ میلیون تومان به ۶۲۲ میلیون تومان رسید و خانواده شاهین کاهشی بین ۹ تا ۱۳ میلیون تومان را تجربه کرد.
شاهین GL با کاهش ۹ میلیون تومانی کمترین افت قیمت را داشت و به ۸۵۵ میلیون تومان رسید، در حالی که شاهین اتوماتیک پلاس با کاهش ۱۳ میلیون تومانی به یک میلیارد و ۳۲۷ میلیون تومان تعدیل پیدا کرد. نرخ محصولات مختلف گروه کوییک نیز بین یک تا ۵ میلیون تومان پایین آمد.
وابستگی شدید بازار خودرو به اقتصاد سیاسی
مسیح فرزانه، کارشناس بازار خودرو درباره وضعیت بازار خودرو در آستانه مذاکرات ایران و امریکا با اشاره به اینکه همواره اقتصاد سیاسی بیشترین تاثیر را بر وضعیت بازار خودرو ما داشته در ادامه به صمت اظهار کرد: اگرچه در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر رکودتورمی میزان تاثیرپذیری بازار خودرو کاهش یافته، اما همچنان هر تغییر در حوزه اقتصاد سیاسی بر این بازار تاثیرگذار است. شرایط حاکم بر بازارهای سرمایه‌ای، به‌ویژه بازار خودرو در ایران، همواره به‌گونه‌ای بوده که امکان ارائه تحلیل دقیق و همه‌جانبه‌ای برای یک بازه زمانی بلندمدت فراهم نیست. بی‌ثباتی‌های سیاسی و اقتصادی، تصمیمات ناگهانی از سوی نهادهای گوناگون و متولیان متعدد صنعت و بازار خودرو و نبود برنامه و چشم‌انداز روشن در حوزه حکمرانی اقتصادی امکان پیش‌بینی دقیق درباره وضعیت بازار خودرو و به‌ویژه نرخ خودروها را بسیار محدود کرده است.
کارشناس بازار خودرو با تاکید بر اینکه حکمرانی سیاسی نقش مهمی در پیش‌بینی و آینده بازار خودرو در کشور ما دارد در ادامه افزود: واقعیت این است که بازار خودرو در سال جاری بیش از پیش تحت‌تاثیر متغیرهای اقتصاد سیاسی قرار گرفته و این وابستگی در مقایسه با آنچه در سال ۱۴۰۳ شاهد آن بوده‌ایم، رشد قابل‌توجهی داشته است.
تاثیر تفاهم و توافق در بلندمدت
فرزانه با بیان اینکه برخی به نتیجه مذاکرات اخیر خوشبین هستند، اظهار کرد: از دیدگاه اقتصادسیاسی، هرگونه اتفاق مثبت یا منفی در خلال این مذاکرات می‌تواند به‌طور مقطعی تاثیراتی بر بازار خودرو داشته باشد. به عبارت دیگر، اگر سیگنال منفی از یک نشست خارج شود، تاثیر منفی بر بازار خواهد گذاشت و برعکس، پالس مثبت می‌تواند تاثیر مثبتی بر بازار خودرو داشته باشد. اما یک نکته کلیدی این است که این تاثیرات معمولا موقتی هستند. حتی اگر مذاکرات به تفاهمی ختم شود، دستیابی به این تفاهم زمان‌بر خواهد بود.
با توجه به سیگنال‌هایی که از طرف‌های ایرانی و امریکایی ارسال می‌شود، به نظر می‌رسد فضای کنونی کاملا متفاوت از دوران برجام است و مسائل به‌طور کلی پیچیده‌تر شده‌اند. بنابراین، حتی اگر به یک تفاهم‌نامه دست پیدا کنیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که تاثیرات عمیق و فوری بر صنعت خودرو و اقتصاد کشور در کوتاه‌مدت مشاهده شود. برای اینکه ثبات اقتصادی در آینده‌ای نزدیک، مثلا برای یک دهه، برقرار و تمامی توافقات بین طرفین به‌طور منظم اجرا شود، شاید بتوانیم در این مدت شاهد ثمرات مثبت و عمیقی در صنعت خودرو و بازار باشیم. در غیر این صورت، یک نشست یا مذاکره نمی‌تواند ناترازی‌های انرژی ما را در حوزه بنزین یا برق برطرف کرده و مشکلات اقتصادی انباشته‌شده در جامعه را حل کند. این مشکلات در طول ۴ یا ۵ دهه شکل گرفته‌اند و نیازمند زمان و تلاش بیشتری برای حل آنها هستند.
انتظار کاهش فوری تورم به اعداد تک‌رقمی غیرواقعی است
کارشناس بازار خودرو ادامه داد: هر پالس ناشی از مذاکرات می‌تواند به‌طور موقت بر بازار تاثیرگذار باشد؛ چه مثبت و چه منفی. باید توجه داشت که خریداران خودرو باید با توجه به شرایط موجود اقدام کنند. مصرف‌کنندگان باید بدانند که خرید خودروی موردنیازشان را انجام دهند، زیرا با توجه به تورم قابل توجه در کشور، خریدارانی که امروز اقدام به خرید می‌کنند، احتمالا در آینده برنده خواهند بود. چراکه همان‌طور که اشاره شد، نشست‌ها و مذاکرات نمی‌توانند به‌طور فوری وضعیت اقتصادی را تغییر دهند یا ناترازی‌ها و کسری‌های بودجه را جبران کنند. بنابراین، انتظار کاهش فوری تورم به اعداد تک‌رقمی نیز غیرواقعی است. فرزانه مناسبات بین‌المللی و سیاسی را در وضعیت بازار خودرو بسیار موثر دانست و گفت: بازار خودرو چه در حوزه خودروهای تولید داخل و چه مونتاژی و وارداتی کاملا متاثر از پارادایم‌های اقتصاد سیاسی است. در نتیجه، تورم و رکود تورمی تعمیق‌شده به‌صورت بلندمدت موجب افزایش قیمت‌ها خواهد شد، مگر آنکه تغییرات بنیادینی در حوزه اقتصاد سیاسی و تصمیم‌سازی‌های کلان صنعت خودرو رخ دهد.
چشم‌انتظاری بازار خودرو ادامه دارد
امیرحسین برخورداری، کارشناس حوزه خودرو با اشاره به اینکه استمرار ثبات سیاسی تاثیر اصلی را بر بازارها دارد، درباره واکنش‌های احتمالی بازار خودرو به آغاز مذاکره ایران و امریکا به صمت اظهار کرد: مذاکره ایران و امریکا در حقیقت بیشتر پیرامون امتیازهایی است که امریکا از ایران خواهد گرفت و در مقابل مهم‌ترین دستاورد ایران در اوج بحران‌های سیاسی و اقتصادی می‌تواند تثبیت و تعدیل نسبی نرخ ارز و تعدیل شرایط اقتصادی باشد که منجر به حذف تنش دلالی از بازار و کاهش حداکثری حباب قیمت‌ها خواهد شد. شرکت‌ها به سمت شرایط فروش اقساطی حرکت خواهند کرد و در صورت استمرار روند با ثبات سیاسی و اقتصادی این مسئله در میان مدت و بلندمدت منجر به تعدیل حباب‌ها خواهد شد.
برخورداری ادامه داد: در صورت کاهش نرخ ارز که در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد همه چیز به نرخ ارز مرکز مبادله بستگی خواهد داشت تا با تعیین نرخ ارز تعدیل شده این مبنا برای محاسبه حقوق ورودی و... استفاده شود که باز هم می‌تواند منجر به کاهش قیمت‌های شرکتی و در نتیجه برای بازار شود.
کارشناس حوزه خودرو افزود: از سوی دیگر هم خودروسازان مونتاژی درخواست افزایش قیمت را به شورای رقابت داده‌اند و هم خودروسازان داخلی که قرار است این روند حدود اردیبهشت یا خرداد ماه رسما اجرایی شود. این در خواست در پی افزایش قابل توجه نرخ ارز طی حدود 6 ماه اخیر از سوی شرکت‌ها اعلام شده است. ضمنا هرگونه توافقی از نظر ابعاد اقتصادی و سیاسی به بازه زمانی بیش از چند ماه نیاز دارد؛ بنابراین نمی‌توان در کوتاه‌مدت اثربخشی قدرتمندی را لمس کرد.
ترس از تحریم‌های امریکا
برخورداری بخش دیگری از ماجرا را مربوط به نوع ادامه همکاری با خودروسازان و برندهای چینی دانست و اظهار کرد: صنعت خودرو ما همانند تمامی شرکت‌ها و خودروسازان جهانی به سمت خودروسازان چینی رفته، اما در سطح درجه یک با چینی‌ها همکاری نداریم که مهم‌ترین علت آن نیز ترس "حتی" برندهای چینی از موضوع تحریم‌های امریکایی و سرمایه‌گذاران مرتبط با اقتصاد امریکاست. در صورت رفع این موضوع در بلندمدت می توانیم امید جدی به تبدیل ایران به پایگاه مونتاژ خودروهای معتبر چینی بخصوص با زیرساخت به روز برقی باشیم که می‌تواند ایران را به هاب صادراتی بدل کند که روزگاری قرار بود همین نسخه با رنو اجرا شود، اما این مسئله یعنی کسب سود و امتیاز توسط چین در آزادسازی‌های اقتصادی از سمت امریکا که از نظر مناسبات سیاسی و اقتصادی چندان منطقی به نظر نمی‌رسد و طبیعتا رشد صنعت خودرو در مسیر تازه وابسته به سیاست‌های هماهنگ در قالب این توافق خواهد بود. در مقابل اگر هیچ توافقی صورت نگیرد و اوضاع مذاکرات برخلاف انتظارات مثبت عموم سیاسیون و مردم پیش برود، فنری که طی یکی دو هفته اخیر با وعده مذاکره فشرده شده بود رها می‌شود و یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصاد، صنعت و روابط سیاسی در ایران رقم می‌خورد.
کارشناس حوزه خودرو در پایان تاکید کرد: به هر حال در هر یک از شرایط توافق یا عدم‌توافق صنعت خودرو ما به هیچ وجه نباید به دوران تاکید بر داخلی‌سازی صد درصدی خودروها که منجر به عقب‌ماندگی و عدم‌تامین نیاز بازار می‌شود، بازگردد و در ضعیف‌ترین حالت اقتصاد و سیاست از مسیر مونتاژ نیازهایمان را پیش ببریم و واردات مکمل آن باشد.
در صورت اعلام خبر مثبت از مذاکرات بین ایران و امریکا بدون شک بازار خودرو نزولی خواهد شد، اما اگر خبر مثبتی منتشر نشود، بازار بار دیگر با شیبی بیشتر و به موازات نرخ ارز رشد خواهد داشت.
سخن پایانی
براساس این گزارش و تحلیل‌های کارشناسان، وضعیت بازار خودرو به‌شدت تحت‌تاثیر تحولات اقتصادی و سیاسی کشور و از جمله مذاکره ایران و امریکا قرار دارد. به باور کارشناسان هر خبر مثبتی از مذاکرات همه بازارها و از جمله بازار خودرو را تحت‌تاثیر مثبت قرار خواهد داد. در صورت برقراری مذاکرات بین ایران و امریکا، بازار خودرو می‌تواند شاهد فرصتی بی‌نظیر برای تحول و پیشرفت باشد.
