آشفته بازار برنج پایان می‌یابد؟
بازار برنج در ماه‌های اخیر چالش‌ها و التهابات فراوانی را پشت‌سر گذاشت، آشفتگی در بازار برنج تا حدی پیش رفت که آن را به عناوین مهم صفحات اخبار تبدیل کرد و با افزایش حواشی، اوضاع بازار برنج مانند چند سال اخیر در هاله‌ای از ابهام فرو رفت؛ بی‌نظمی‌هایی که اکنون خود را با افزایش نرخ برنج، هم در نوع ایرانی و هم در نوع خارجی نشان می‌دهد. از یک‌طرف عده‌ای به‌دلیل سودها و سوبسیدهایی که در پی افزایش میزان واردات به‌دست می‌آورند،طرفدار واردات برنج هستند و از طرف دیگر، طرفداران تولید، واردات را ضربه‌ای سنگین بر بدنه تولید و آسیب به کشاورزان می‌دانند؛ این دوگانگی‌ها و نبود برنامه منظم و مدیریت درست در این بازار، در نهایت خود را با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و التهاب در بازار روبه‌رو می‌بیند و سرانجام موجب ضرر به مصرف‌کننده و سودجویی دلالان در این آشفته‌بازار نیز خواهد شد.
احتکار دلیل التهاب بازار برنج
بررسی قیمت‌های برنج داخلی و خارجی در بازار حاکی از افزایش بیش از ۸۳درصدی نرخ این محصول در چند ماه اخیر است، نرخ برنج ایرانی در حال حاضر به ۲۰۰ هزار تومان نیز رسیده است. باوجود اینکه در روزهای گذشته با اوج گرفتن حواشی برنج در بازار، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی در حاشیه جلسه دولت بر ساختگی بودن این نرخ‌ها تاکید کرد و گفت: صراحتا می‌گویم افزایش نرخ متاسفانه ساختگی بود و از سوی عده‌ای محتکر رخ داده است. با کمک دستگاه‌های ذی‌ربط و تعزیرات، بارهای محتکران را شناسایی کرده و محصولات نیز به بازار روانه شده تا نرخ متعادل شود، این افزایش نرخ بلاوجه و سودجویانه بوده است.
نرخ ارز برنج تغییر نخواهد کرد
پیش از این نیز جبرئیل برادری، رئیس جهاد کشاورزی استان تهران گفته بود، خبر تغییر ارز وارداتی برنج باعث شده است که دلالان برنج‌های خود را به بازار عرضه نکنند و همین امر باعث گرانی برنج در بازار شده است. باوجود اینکه در لایحه بودجه ۱۴۰۴ ذکر شده است که نرخ ارز ترجیحی برنج از ۲۸هزار و ۵۰۰ تومان به ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان تغییر خواهد کرد. اما وزیر جهاد کشاورزی هم اعلام کرده است که طی مذاکره‌ای با رئیس‌جمهور، در حال حاضر قرار نیست تغییری در نرخ ارز صورت گیرد.
احتکار و سودجویی عامل اصلی افزایش نرخ برنج
جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج ایران در گفت‌وگو با روزنامه صمت، با بیان اینکه هرساله در فصل زمستان با پایان یافتن فصل برداشت برنج، نرخ آن افزایش می‌یابد، گفت: به‌عبارت دیگر از مرداد همراه با فرارسیدن زمان برداشت برنج و به‌دلیل افزایش عرضه، نرخ آن در بازار کاهش و پس از مدتی با پایان یافتن فصل برداشت و تولید، عرضه کاهش یافته و در نتیجه نرخ، افزایش پیدا می‌کند.
وی بااشاره به مصادف شدن فصل عید نوروز و ماه مبارک رمضان ادامه داد: هرساله با نزدیک شدن به سال جدید و عید نوروز و ماه مبارک رمضان، تقاضا برای مصرف برنج در کشور افزایش می‌یابد و در نتیجه خود به خود نرخ آن در بازار نیز با افزایش مواجه می‌شود. حال که این دو مناسبت با یکدیگر مصادف شده، خودبه‌خود مصرف مضاعف خواهیم داشت و این مسئله بر افزایش قیمت‌ها نیز دامن زده است. به‌گفته وی؛ پس از پایان فصل بهار و شروع فصل کاشت برنج و تا فصل برداشت دوباره آن، نرخ دوباره کاهش خواهد داشت.
دبیر انجمن برنج ایران ضمن موافقت با سخنان وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر احتکار برنج توسط دلالان و سودجویان گفت: معتقدم باتوجه به اینکه میزان موجودی برنج کشور در امسال کم نیست و تولید داخل نیز خوب بوده و واردات نیز براساس آمارها و اطلاعات در شش‌ماهه نخست امسال بیش از نیاز بوده است، بنابراین با کسری برنج مواجه نیستیم و نباید قیمت‌ها این‌گونه به‌صورت مشکوک افزایش یابد. وی بااشاره به اصرار واردکنندگان برنج برای واردات بیشتر ارز گفت: اینکه با اقتصاد و زندگی مردم بازی کنیم تا جیب خودمان را پر کنیم، کاری ناپسند است. تعجب می‌کنم که باوجود اینکه برنج در کشور کم نیست و تولید داخل نیز افزایش داشته است، چرا برخی با بازی در این بازار، قیمت‌ها را به‌صورت کاذب افزایش داده‌اند.
وظیفه تنظیم بازار در دست نهاد بی‌طرف باشد
دبیر انجمن برنج ایران در ادامه با بیان اینکه به‌دلیل اینکه موضوع تنظیم بازار محصولات کشاورزی از وزارت بازرگانی به وزارت صمت سپرده شد، از وزارت جهاد کشاورزی انتظار می‌رود تا به این وظیفه خود به‌درستی عمل کند، تاکید کرد: موافق سپردن وظیفه تنظیم بازار به وزارت جهاد کشاورزی نبودم، چراکه وزارت جهاد کشاورزی باید عهده‌دار تولید و حمایت از تولیدکننده باشد و واردات ربطی به این وزارتخانه ندارد. حال که واردات و تنظیم بازار نیز به این وزارتخانه سپرده شده است، باید میزان مصرف، تولید و نیاز کشور را بسنجد و اجازه ندهد تا حتی یک گرم بیشتر از این میزان نیاز، واردات انجام گیرد، این در حالی است که متاسفانه وزارت جهاد کشاورزی تحت‌تاثیر جو حاکم، گاه بیش از میزان نیاز کشور اقدام به پذیرش ثبت‌سفارش واردات می‌کند.
وی ادامه داد: زمانی که تنظیم بازار در دست وزارت بازرگانی نیز بود، این وزارتخانه به وظیفه خود به‌درستی عمل نکرد و هرساله با افزایش میزان مصرف سرانه برنج کشور، این میزان را تا ۴۴ کیلوگرم اعلام کرد، این افزایش مقدار به‌قدری بود که در ۱۰سال گذشته، سازمان بازرسی کل کشور ضمن جلسه‌ای که با انجمن و فعالان این بخش داشت، مقدار ۳۶کیلوگرم سرانه مصرف برای هر ایرانی را تاکید کرد و در نتیجه وظیفه تنظیم بازار از وزارت بازرگانی به وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی امنیت غذایی کشور سپرده شد. همچنین با یک حساب سرانگشتی نیز مشاهده می‌شود که به‌دلیل ضعیف‌تر شدن وضعیت اقتصاد، با گرایش جوانان به مصرف غذاهای فست‌فودی به‌جای رژیم‌های برنجی، مصرف سرانه برنج در کشور کاهش یافته، این در حالی است که وزارت بازرگانی به تصور اینکه این مسئله هم مانند نرخ ارز است، هرساله مصرف سرانه را افزایش می‌داد. علیزاده شایق با بیان اینکه معتقدم، اگر صداقت وجود داشت، این نابسامانی‌ها و آشفتگی‌ها رخ نمی‌داد، گفت: به‌دلیل اینکه وزارت بازرگانی مشوق واردکنندگان است، از واردات حمایت می‌کرد. زمانی هم که این وظیفه به‌دست وزارت جهاد کشاورزی سپرده شد نیز، این نهاد در راستای حمایت از تولید داخل برآمد. در حالی که این وظیفه باید به نهادی بی‌طرف سپرده شود که نه حامی تولیدکننده و نه حامی مصرف‌کننده باشد.
وی در پایان سخنان خود تاکید کرد: موافق بازگشت این اختیار به وزارت بازرگانی نیستم، زیرا معتقدم که در آن زمان که اختیار تنظیم بازار در دست او بود نیز، اصلا به وظیفه خود به‌خوبی عمل نکرده است.
واحدهای شالیکوبی نسبت به ثبت‌نام در سامانه‌های جامع تجارت اقدام کنند
محمد هادی‌زاده، مدیر جهاد کشاورزی محمودآباد نیز بااشاره به این بازدید، گفت: علاوه بر کنترل موجودی‌ها، به واحدهای شالیکوبی تذکر داده شد که نسبت به ثبت‌نام در سامانه‌های جامع تجارت و جامع انبار اقدام کنند.
وی تاکید کرد: مسئولیت هرگونه عدم‌ثبت موجودی کالا برعهده مالکان شالیکوبی خواهد بود و با متخلفان، برخورد قانونی انجام خواهد گرفت.
ثبت موجودی برنج انبارها اجباری است
بابک مومنی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران ۲۵بهمن در بازدید از شالیکوبی‌های شهرستان محمودآباد، با تاکید بر جدیت این سازمان در برخورد با تخلفات، به تمام مالکان شالیکوبی‌ها هشدار داد که ثبت موجودی کالا در سامانه‌های جامع تجارت و انبار الزامی است و عدم‌رعایت این امر به‌منزله احتکار و عرضه خارج از شبکه تلقی خواهد شد. وی هدف از این بازدید را بررسی وضعیت موجودی و نرخ انواع برنج و ارائه تذکرات لازم به واحدهای شالیکوبی درباره رعایت قوانین و مقررات عنوان کرد.
احتکار و سودجویی واردکنندگان موجب افزایش نرخ برنج شده است
در مهر امسال، نرخ هر کیلو برنج هاشمی و طارم اصل ۱۰۸هزار تومان، برنج دم‌سیاه ۱۱۰هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود. در همین زمان برنج فجر ۹۰ هزار و برنج ندا ۵۵هزار تومان به‌فروش می‌رسید. با بررسی قیمت‌ها در بهمن‌ماه جاری مشاهده می‌شود که برنج هاشمی با افزایش نرخ ۸۳ درصدی به ۱۹۸هزار تومان و برنج طارم با افزایش ۴۴درصدی، به ۱۵۶هزار تومان، دم‌سیاه با افزایش ۹۹درصدی به ۲۱۹هزار تومان و برنج فجر نیز با افزایش ۷۲درصدی به ۱۵۵هزار تومان و برنج ندا هم با رشد ۶۹ درصدی به ۹۳هزار تومان رسیده است.
سخن پایانی
گرچه دلایل مختلفی برای افزایش قیمت‌ها و آشفتگی بازار برنج مطرح می‌شود و عده‌ای از فعالان از بین رفتن بنکداری به مانند گذشته و انحصار و احتکار توسط فروشگاه‌های زنجیره‌ای و عرضه محصول به‌صورت قطره‌چکانی را دلیل این نابسامانی می‌دانند. عده‌ای دیگر پای واسطه‌ها را پیش می‌کشند و دلیل این آشفتگی را خرید با نرخ کمتر و فروش آن با نرخ بالاتر در بازار مطرح می‌کنند و عده‌ای دیگر از فعالان این حوزه، ممنوعیت واردات در زمان برداشت را عامل موثر در این مسئله نام می‌برند.
دلیل این نابسامانی‌ها در حوزه برنج هرچه باشد، باید توجه داشت که این مسئله تنها روی نرخ برنج تاثیر نداشته و توانسته است بر سایر اقلام خوراکی مانند سیب‌زمینی، روغن، لبنیات و... نیز اثر بگذارد. محصولاتی که جزئی جدایی‌ناپذیر از سفره‌های ایرانیان و سبد غذایی خانوار ایرانی هستند. بر همین اساس باید توجه داشت که ارائه برنامه کوتاه‌مدت مانند افزایش عرضه به بازار و واردات مقطعی نمی‌تواند به‌صورت کلی کارساز باشد و نیاز به تدبیر راه و روشی جدی و درست برای کاهش این‌گونه التهابات دارد.
