مکانیسم قوی برای بهبود حکمرانی

مهدی غضنفری، رئیس انجمن کارآفرینی کسب‌وکارهای نوین ایران و دبیر کمیته علمی همایش ملی حکمرانی توسعه با اشاره به اینکه هدف از برگزاری چنین همایش‌هایی فراهم‌سازی زمینه گفت‌وگو بین مردم و حکومت است، اظهار کرد: بر این باورم که این همایش می‌تواند شکاف‌های موجود را کاهش دهد. حکمرانی باید به جلوگیری از فساد، مشارکت و رعایت عدالت توجه کند. ما باید مفهوم حکمرانی را بهبود بخشیم و به‌دنبال تجارب بهتری برای پیشرفت باشیم. حکمرانی خوب نیاز به بهبود مستمر دارد و برخی ایده‌ها باید در طولانی‌مدت پیگیری شوند. این فرآیند پیچیده و عمیق است و غفلت در آن نتایج منفی به همراه خواهد داشت. به‌این‌ترتیب، ما باید جدا از ذهنیت‌های کلاسیک، به‌دنبال راه‌حل‌های نوین و خلاق تفکر برای مواجهه با چالش‌ها باشیم. به گزارش ، ‌رئیس انجمن کارآفرینی کسب‌وکارهای نوین ایران ادامه داد: درحال‌حاضر، تسهیلگری در فضای کسب‌وکار با چالش‌های بزرگی مواجه است. وضع مقررات بیش‌ازحد باعث سخت‌تر شدن فضای کسب‌وکار شده و تصمیمات دولت در اجرا دچار مشکل می‌شود. اگر تصمیمات نتوانند به اجرا درآیند، افراد فقیر و مستضعف بیشتر آسیب‌پذیر خواهند شد. حکومت باید ضمن ایجاد امنیت، منابع مالی را به نحو مؤثر بین مردم توزیع کند تا همه از منافع بهره‌مند شوند. در دنیای پیچیده امروز، منابع قدرت متکثر شده و مشکلاتی که ناشی از آن است، به‌وضوح قابل مشاهده‌اند. اجماع در تصمیم‌گیری سخت‌تر شده است. همچنین، بحران‌های اجتماعی و اقتصادی همچنان ادامه دارد و جوامع تحت‌تأثیر چالش‌های جدی، از جمله تورم و نابرابری‌های اجتماعی قرار دارند. مسائل بغرنج و پیچیدگی‌های حکمرانی باید جدی گرفته شوند، چراکه بدون داشتن تعاریف واضح، هیچ راه‌حلی نمی‌تواند کافی باشد. برای بهبود شرایط، نیاز به تحلیل عمیق‌تری نسبت به ریشه‌های مشکلات داریم. غضنفری گفت: هیچ مسئله اقتصادی وجود ندارد که ابعاد اجتماعی و سیاسی نداشته باشد. هر کنش سیاسی نیز نتایج اقتصادی و اجتماعی خاص خود را دارد. این تعاملات نشان‌دهنده پیچیدگی‌های موجود در مسائل توسعه است. سازمان ملل توسعه را فرآیندی می‌داند که نیازمند همکاری بین مردم و دولت است. برای موفقیت در این زمینه، باید تلاش کنیم مردم با هر باوری در یک مسیر مشترک حرکت کنند. غضنفری افزود: وجود تعارضات اجتماعی و پایین بودن سرمایه اجتماعی مانع از تحقق توسعه است. برای نیل به توسعه، سه اقدام اساسی باید انجام شود که هم فرهنگ و هم رفتار و گفتار افراد را شامل می‌شود. توسعه پایدار باید به نیازهای اساسی انسان پاسخ دهد و عدالت اجتماعی و تنوع فرهنگی را مد نظر قرار دهد. توسعه پایدار به رشد همه‌جانبه و متوازن توجه دارد. ضمن اینکه برای رسیدن به اهداف توسعه، باید اهداف مشخصی تعیین کنیم و به شیوه‌ای ارگانیک به ترکیب باورها و خلاقیت‌ها بپردازیم تا بتوانیم ارزش‌های جدید خلق کنیم. در بحث توسعه، هدف‌گذاری مناسب و مؤثر به‌عنوان یکی از ارکان اصلی مطرح است. به همین دلیل باید به مفاهیم خاص، قابل‌اندازه‌گیری، قابل‌دستیابی، مرتبط و زمان‌بندی شده توجه کنیم. برای ایجاد یک کانال گفت‌وگو میان دولت و ملت باید اهدافی تعریف کنیم. در این راستا، مفهوم مثلث حکمرانی حائز اهمیت است. بسیاری از ما از کودکی آموخته‌ایم که دولت باید تمام امور را انجام دهد و این نخستین انحراف فکری ماست. در واقع، اگر به‌دنبال توسعه‌ای پایدار هستیم، نباید انتظار داشته باشیم تنها دولت مسئولیت همه‌چیز را بر عهده بگیرد. این مثلث حکمرانی شامل دولت، جامعه مدنی (سمن‌ها) و بخش خصوصی است. اگر جامعه‌ای نهادهای مدنی قوی نداشته باشد، نمی‌تواند باب گفت‌وگوی توسعه را باز کند. دولت باید با نهادهای مدنی و بخش خصوصی دیالوگ کند تا بتواند به توسعه پایدار دست یابد .میدان‌های مشترک بین دولت و سمن‌ها و همچنین بین دولت و بخش خصوصی اهمیت زیادی دارند. کارهایی که این دو بخش انجام می‌دهند باید هماهنگ باشد و در عین حال، فعالیت‌های سمن‌ها و بخش خصوصی باید در کنار هم انجام شود. این کنش‌ها باید به صورت دوطرفه و با دیالوگ مؤثر شکل بگیرد، زیرا بدون سرمایه اجتماعی بالا و گفت‌وگوی مستمر میان دولت و مردم، نمی‌توان به نتایج مطلوب دست یافت. غضنفری افزود: برای شروع کار در ایران، نیازمند تصمیم‌گیری جسورانه و اجماع هستیم. ما باید مزیت‌های سرزمینی خود را شناسایی کرده و روی آنها کار کنیم تا امید دوباره به جامعه بازگردد. همچنین باید فضای کسب‌وکار را بهبود بخشیم و پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای برای سوالات حکمرانی پیدا کنیم. در این مسیر نیازمند یک مکانیسم قوی هستیم تا بتوانیم بهبودهای ملموسی در حوزه‌های مختلف ایجاد کنیم و تأثیرات آن را بر بیکاری و معضلات اجتماعی مشاهده کنیم.  وی در پایان خاطرنشان کرد: بیایید از تجربیات دیگر کشورها بهره‌مند شویم. اگر کسی توانسته آبی را مهار و اکوسیستم را احیا کند، ما نیز می‌توانیم از این تجربه استفاده کنیم. درک و پذیرش این سنت‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا در مسیر پیشرفت و توسعه قرار گیریم.

حکمرانی خوب را از صفر شروع کنیم

مجید قاسمی، اقتصاددان و رئیس شورای انجمن‌های علمی ایران نیز در همایش حکمرانی توسعه به موضوع پرداخت. قاسمی با بیان اینکه «حکمرانی توسعه» موضوعی است که حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، اظهار کرد: در این زمینه درس‌هایی که باید یاد بگیریم، به‌ویژه برای کسانی که درگیر توسعه هستند، بسیار ملموس و قابل درک است. در عین حال، از این دردها می‌توان نجات پیدا کرد و تسلیم نشد. این کارشناس اقتصاد به تاریخچه حکمرانی و تغییرات آن اشاره کرد و گفت: حکمرانی خوب شامل مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی و ظرفیت دولت برای طراحی و اجرای سیاست‌هاست. تجربه‌ای که در مسئولیت‌های مختلف یا به‌عنوان کارشناس داشته‌ام، نشان می‌دهد چه اتفاقاتی می‌توانست بهتر از این بیفتد و چه چیزهایی که فکر نمی‌کردیم قابل انجام باشد، انجام شده است. بنابراین انگیزه من خود بحث توسعه است. نکته دوم این است که تمام انجمن‌های علمی، کارهای شایسته‌ای انجام می‌دهند و من به‌عنوان یکی از اعضای هیات مدیره شورای انجمن‌های علمی وظیفه دارم و سعی می‌کنم در این زمینه فعال باشم. کسانی که در چنین همایش‌هایی شرکت می‌کنند مشخص است که دنبال یک بحث جدی و حساس هستند که شاید خیلی از اقشار جامعه قادر به درک آن نباشند. آخرین نکته‌ای که می‌خواهم بگویم این است که به‌عنوان یک معلم و کسی که غرق در توسعه هستم، بهتر است از کتاب اول ابتدایی شروع کنیم تا اینکه به سطوح بالاتر برویم. باید به اسناد فرادستی توجه کنیم. قاسمی به اصول مختلف قانون اساسی اشاره کرد و افزود: طرد کامل استعمار، جلوگیری از نفوذ اجانب، استبداد، خودکامگی و انحصارطلبی؛ هر کدام از این کلمات در قانون اساسی بخشی از حاکمیت مستقل و مردم‌سالاری را تشکیل می‌دهند. حقوق ملت و ضرورت پاسخگویی حاکمیت در برابر مردم نیز از دیگر اصول مهم هستند. این اصول به ما پاسخ برخی سوالات را می‌دهند که هنوز اجرا نشده‌اند. اصطلاح حکمرانی تا پیش از سال ۱۹۸۹ به‌ندرت در توسعه استفاده می‌شد، اما بعدازآن به‌عنوان یک مفهوم کلیدی مطرح شد. در نهایت، باید به ظرفیت دولت برای طراحی و مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی توجه کنیم. من مروج خصوصی‌سازی هستم و بر این باورم که دولت باید از برخی فعالیت‌ها دست بردارد تا بتوانیم به سمت توسعه پایدار حرکت کنیم. کارشناس اقتصاد در ادامه اظهار کرد: دولت آقای هاشمی برای بازسازی صنعت اعلام کرد که کسری بودجه برطرف شده است. اما باید توجه داشت که کسری بودجه دو معنا دارد: یک معنای حسابداری و یک معنای اقتصادی. شما ممکن است از لحاظ حسابداری بودجه را تراز کرده باشید، اما از لحاظ اقتصادی کسری بودجه عمیق‌تر شده است. این به این معناست که با افزایش قیمت‌ها، مبنای محاسبه‌ای که گذاشتید، عددی غیرواقعی بوده و در نهایت، فایده‌ای ندارد. قاسمی ادامه داد: حکمرانی خوب نیازمند طراحی دقیق و استفاده بهینه از منابع عمومی است. اگر حکمرانی ضعیف باشد، فساد آغاز می‌شود و این فساد می‌تواند به‌عنوان مانعی جدی برای توسعه اقتصادی عمل کند. اصول حکمرانی باید به‌گونه‌ای باشد که نه‌تنها منجر به افزایش درآمد شود، بلکه اهداف اجتماعی پذیرفته شده را نیز دنبال کند. در این میان، کیفیت مقررات و توانایی نهادها در ایجاد ثبات سیاسی و اجتماعی بسیار مهم است. نهادهای قوی‌تر توانایی بیشتری در رشد بخش خصوصی، کاهش فقر و ارائه خدمات ارزشمند دارند. همچنین، جلب اعتماد شهروندان و اجتناب از درگیری‌ها از دیگر الزامات حکمرانی خوب است. قاسمی همچنین بر اهمیت نهادهای قوی و مقاوم در توسعه پایدار تأکید کرد و گفت: این نهادها توانایی بیشتری در ایجاد رشد بخش خصوصی و کاهش فقر دارند.