نیروی انسانی، یک عنصر کلیدی

به‌اعتقاد بسیاری از متخصصان حوزه کسب‌وکار و مدیریت، یکی از عناصر کلیدی هر سازمانی، منابع انسانی آن

مجموعه است. نکته‌ای که در این زمینه بسیار حائزاهمیت است، مدیریت سرمایه اصلی هر سازمان یعنی همان نیروی انسانی می‌باشد. مدیریت منابع انسانی یکی از نقش‌های اثرگذار در هر سازمان است.

ضرورت منابع انسانی در یک مجموعه به‌قدری زیادی است که کارشناسان این حوزه در سال‌های اخیر تمرکز زیادی روی مدیریت آن داشته‌اند. در این مطلب قصد داریم درباره دلایل اهمیت و ضرورت مدیریت منابع انسانی صحبت کنیم.

هرچند این روزها برخی کارشناسان ادعا دارند که به‌زودی فناوری‌های نوین جای نیروی انسانی را می‌گیرند، اما باز هم این فناوری‌ها برای شروع به کار و یا تعمیرات، نیاز به حضور یک انسان دارند، همچنین اگر قرار باشد صفر تا صد یک فرآیند توسط ماشین‌آلات انجام شود، باز هم به یک نیروی انسانی نیاز است تا بر صحت انجام کار نظارت داشته باشد، بنابراین حضور نیروی انسانی در هر سازمانی واجب بوده و در واقع کارکنان یک مجموعه به‌منزله سرمایه‌ای ارزشمند برای مدیرشان به شمار می‌آیند.

سهم بالای انسان در سازمان‌ها

محمد اسفندیارپور، فعال معدن در ارتباط با اهمیت و نقش نیروی انسانی در فعالیت‌های معدنی به صمت گفت: در شرایط امروز که اطلاعات و دانش با زندگی انسان درهم آمیخته شده است، نقش انسان در سازمان و نوع نگاه به او سهم بسیار بالایی در موفقیت یا شکست سازمان‌ها دارد. در حال حاضر، موفق‌ترین سازمان‌ها آنهایی خواهند بود که بتوانند افرادی با توانایی اداره سازمان‌های یادگیرنده را جذب کرده، پرورش دهند و حفظ کنند. مسئولیت حوزه منابع انسانی، شناسایی، جذب، پرورش، جبران خدمات و حفظ کارکنان مستعد بوده و ضروری است که واحد منابع انسانی با مشارکت و همکاری دیگران اطمینان حاصل کند که سرمایه فکری این کارکنان به‌طورکامل مورداستفاده قرار می‌گیرد.

اسفندیارپور ادامه داد: بنابراین باید اشاره کرد، توجه لازم و کافی به منابع انسانی، از کارآمدترین شیوه‌های کاهش مشکلات سازمانی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. چون منابع انسانی و نیروی کارآمد، بنیادی‌ترین عامل توسعه، سازندگی و تکامل بوده و موفقیت سازمان به استفاده کارآمد از نیروی انسانی برپایه علوم رفتاری و ایجاد و حفظ سطح مناسبی از رضایت شغلی بستگی دارد، این موضوعی است که به‌طورجدی در دستور کار مدیران شرکت قرار گرفته است. وی گفت: استخدام نیروی انسانی را می‌توان یکی از گلوگاه‌های اصلی بخش منابع انسانی سازمان‌ها دانست، چراکه بسیاری از سازمان‌ها به‌دلیل نداشتن فرآیند درست جذب و تعریف نشدن شاخص‌های گزینش نیرو، با مشکل حضور نیروهای ناکارآمد و غیرحرفه‌ای مواجهند که به‌دلیل سهولت در پذیرش و ورود به سازمان رخ می‌دهد و هزینه‌های بسیاری به سازمان‌ها تحمیل می‌کند و عدم‌موفقیت آنها در عرصه کسب‌وکار را رقم می‌زند. اهمیت و ارزش منابع انسانی به‌عنوان شریان‌های مهم تولیدی بر کسی پوشیده نیست و تامین نیروی انسانی موردنیاز برای نیل به اهداف سازمانی، نخستین وظیفه عملیاتی به‌شمار می‌رود.

وی افزود: تغییرات سریع در حرفه‌ها به‌ویژه در زمینه‌های مهندسی و تکنولوژی، دلیل منطقی قابل‌توجهی را برای تفکر مجدد درباره شایستگی‌های حرفه‌ای موردنیاز برای کار کردن در بخش صنعت و معدن به‌وجود آورده است. کمابیش توافق همه بر این است که کارکنان بخش صنعت و معدن باید دامنه گسترده‌ای از دانش و مهارت‌هایی فراتر از تخصص فنی رشته تحصیلی داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، یک مهندس نه‌تنها باید درکی از نظریه داشته باشد، بلکه همچنین باید مهارت‌های ضروری برای کاربرد نظریه در عمل را دارا باشد: توانایی تحلیل انتقادی، مهارت‌های ارتباطی موثر، توانایی کار کردن در تیم‌ها، مهارت‌های مدیریتی و توانایی یادگیری مادام‌العمر. افرادی که این ویژگی‌ها را داشته باشند، قادر هستند که نه‌تنها در زمینه تخصصی، بلکه همچنین در تحقیق، مدیریت و در بسیاری از زمینه‌های علمی دیگر فعالیت کنند. وجه مشترک این مهارت‌ها، قابل‌کاربرد بودن در حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف و همچنین در موقعیت‌های عملی و واقعی است.

توسعه منابع انسانی

این فعال حوزه معدن در ادامه مطرح کرد: رسیدن به اهداف سازمان، بستگی به توانایی کارکنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر دارد. اجرای آموزش و بهسازی نیروی انسانی سبب می‌شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیط به‌طورموثر فعالیت‌شان را ادامه و بر کارآیی خود بیفزایند. از طرفی از مهم‌ترین خصایص سازمان‌های امروزی تغییر و تحول است. در چنین شرایط محیطی پیچیده و متنوع با تحولات سریع، اگر شرکت نتواند متناسب با این تغییرات، سازمان، مدیران و کارکنان را همگام سازد، قربانی آن خواهد شد. بنابراین نیاز به یادگیری سازمانی امروزه به‌خوبی در تمامی سطوح سازمان ثابت شده است، به‌گونه‌ای که تحقیقات انجام‌گرفته، ارتباط مثبت بین سرمایه‌گذاری بر آموزش در بهره‌وری سازمانی را نشان داده است. وی گفت: توسعه روزافزون و افزایش بهره‌وری سازمان‌ها، به تقویت نیروی انگیزش و نیز رشد و بهره‌وری کارکنان نیاز دارد. موفقیت سازمان‌ها اغلب به تلاش، روحیات، انگیزش و رضایت منابع انسانی وابسته است. در حقیقت اثربخشی سازمان‌ها و کارآیی مستقیما بستگی به نیروی انسانی آنها دارد. بنابراین از یک‌سو اهمیت دادن به پیامدهای نارضایتی از شغل مانند جابه‌جایی، غیبت، ترک کردن کار و... و همچنین اثرگذاری آن بر سازمان و بالارفتن هزینه‌ها و از سوی دیگر اثرات جسمی و روحی نارضایتی بر سلامت پرسنل و بهره‌وری، اهمیت موضوع را روشن می‌سازد.

نیروی انسانی سرمایه‌ای ارزشمند است

حمیدرضا حاج اسماعیلی، فعال حوزه کارگری در ارتباط با بحث اهمیت نیروی انسانی در معادن به صمت گفت: نیروی انسانی در تمام دنیا به‌عنوان یک سرمایه ارزشمند محسوب می‌شود و تمام کشورها در بازار کار، سرمایه‌ها را براساس تعاریف مشخص‌‎شده، به سرمایه نیروی انسانی و سرمایه‌های مادی که کارگاه و ابزار و تکنولوژی است، تعریف می‌کنند. در بسیاری از کشورها، منابع و امکانات خوبی وجود ندارد، اما از نیروی انسانی بسیار قوی برخوردار هستند و طبق برنامه‌ریزی‌هایی که از طریق بهره‌وری در بخش نیروی انسانی داشته‌اند، پیشرفت‌های قابل‌توجهی کرده‌اند.

حاج اسماعیلی ادامه داد: کشور ژاپن را می‌توان نمونه بسیار خوبی برای بهره‌وری از نیروی انسانی دانست. ژاپن بیش از آنکه سرمایه‌های مادی داشته باشد، سرمایه انسانی بسیار خوبی دارد و شاهد آن هستیم که طی 100 سال گذشته، ژاپن یک کشور بسیار با تکنولوژی و صادرات بالا بوده و بسیار توسعه پیدا کرده است. تمام این موارد در ژاپن با تکیه بر نیروی انسانی اتفاق افتاده است.

وی گفت: توجه به نیروی انسانی در نیا، نسبت به گذشته، افزایش چشمگیری را شاهد بوده است و در ساختمان‌ها، نهادها و معادن، جایگاه ویژه‌ای را برای سرمایه انسانی در نظر گرفته‌اند. سازمان‌ها و بنگاه‌ها، منابع انسانی را مهم‌ترین بخش دانسته و رسیدگی به دغدغه‌های نیروی انسانی و آموزش آنها را در اولویت قرار داده‌اند که این امر سبب پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد.

در ایران توجهی به نیروی انسانی ندارند

وی افزود: متاسفانه در ایران، شاهد آن هستیم که توجه به نیروی انسانی انجام نمی‌گیرد و بیش از آنکه نیروی انسانی اهمیت داشته باشد، سرمایه‌های مالی دارای اهمیت هستند. آسیب‌هایی را که در صورت کم‌توجهی به سرمایه انسانی پدید می‌آید، می‌توان بیکاری، اعتراض و پایین آمدن بهره‌وری دانست. البته، موج بزرگی از مهاجرت قشر تحصیلکرده و کارگران معدنی کشور را شاهد هستیم که به کشورهای اطراف ایران برای کار در معدن می‌روند. این موج مهاجرت به آن دلیل است که در کشور توجهی به این افراد در راستای ایجاد شغل و فراهم کردن امکانات نمی‌شود و بستر ماندن در کشور برای‌شان آماده نمی‌شود.

حاج اسماعیلی خاطرنشان کرد: نیروی انسانی را می‌توان موتور محرک توسعه کشور دانست. نیروی انسانی با خلاقیت و کارآفرینی و ابداع تکنولوژی می‌تواند امکانات توسعه کشور و پیشرفت کار را فراهم کند. در معادن کشور، بسیاری از فعالیت‌ها، توسط نیروی انسانی انجام می‌گیرد که متاسفانه ظلم‌های بسیاری به کارگران معدن شده است و به‌همین‌دلیل بالاترین آسیب‌ها، خسارت‌ها و موج مهاجرت را در میان کارگران معدن شاهد هستیم. در معادن، به‌علت رعایت نکردن استانداردها، استفاده نکردن از ابزارهای ایمنی، نظارت‌های ضعیف و هدف‌گذاری سودجویی از طریق بهره‌برداری از معادن، نیروی انسانی به‌عنوان یک ابزار مادی در نظر گرفته می‌شود و کمتر به خواسته‌های‌شان توجه می‌شود.

وی گفت: نگاه سودجویی به معادن، سبب شده است تا نیروی کار، دلسرد شده و به فکر ترک کار و مهاجرت باشد. معادن، آسیب‌پذیری بالایی دارند و به‌علت آنکه تمام فعالیت‌های معدنی بر دوش کارگران است، نباید نگاه مادی به کارگران داشت. اهمیت نیروی انسانی در معادن آنقدر زیاد است که باید توجه به خواسته کارگران معدنی در دستور کار پیمانکاران باشد. بهره‌وری در بخش نیروی انسانی در معادن به‌علت نگرش سودجویانه پایین خواهد آمد و البته خسارت‌هایی به خانواده این افراد هم وارد می‌شود. آیین‌نامه‌ها و مقررات قانونی در حوزه نیروی انسانی معادن وجود دارد اما متاسفانه به‌دلیل آنکه رویکرد دولت در آن بخش، رویکرد منطقی و درستی نبوده است، صاحبان معادن کشور به‌دنبال سودجویی‌های کوتاه‌مدت بوده‌اند و سبب آسیب به نیروی انسانی معادن شده‌اند.

لازم به ذکر است که پیرو این موضوع، منابع موجود در معادن به‌درستی استخراج و فرآوری نمی‌شود. اگر بخواهیم نیروی انسانی در کشور، با بهره‌وری بالا فعالیت داشته باشد، نیاز است تا به خواسته‌های کارگران معدن توجه شود و شرایط کار ایمن و سالم برای‌شان فراهم شود.

سخن پایانی

هیچ سازمانی بدون نیروهای انسانی قادر به ادامه فعالیت نیست و به‌همین‌خاطر است که می‌گویند نیروهای انسانی موجود در سازمان از اهمیت بسیاری برخوردار هستند و باید به نیازهای آنها توجه کرد تا بتوانند بهترین عملکرد و بازخورد خوبی داشته باشند تا در نتیجه یک سازمان نیز بتواند به فعالیت‌های خود ادامه دهد.

در حال‌ حاضر، موضوعی که در ایران توجهی به آن ندارند، نیروی انسانی است و اصولا نیازهای نیروی انسانی در سازمان‌ها برآورده نمی‌شود. امید است تا پیمانکاران، مدیران، صاحبان شرکت‌ها و کارخانه‌ها، توجه به نیروی انسانی و خواسته‌های آنها را چندبرابر کنند.