هفته گذشته سازمان توسعه تجارت ایران در نامه‌ای به گمرک ایران اعلام کرد، کمیته ماده یک آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات با واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تایید استاندارد موافقت کرده و در متن این نامه آمده است:

«ضمن ارسال تصویر نامه شماره ۱۶۳۸۹۰ مورخ ۱۴۰۳/۷/۱۷ معاونت توسعه بازرگانی و نامه شماره ۱۱۳۱۹۴ مورخ ۱۴۰۳/۵/۲۲ مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در خصوص نیاز به واردات ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده، به استحضار می‌رساند. بنا بر پیشنهاد وزارتخانه، مذکور موضوع در جلسه مورخ ۱۴۰۳/۷/۲۲ کمیته ماده یک آ. ا. ق. م. ص. واردات مطرح و با واردات انواع ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مطابق مشخصات مندرج در جدول ذیل بدون لحاظ سقف تعداد واردات سالیانه مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تأیید سازمان ملی استاندارد ایران (به استثنای هد برداشت ذرت علوفه‌ای) با رعایت سایر ضوابط ثبت سفارش به صورت کلی موافقت گردید.

همچنین واردات تراکتورهای کشاورزی صرفاً با قدرت بالای ۱۲۰ اسب بخار مشروط به قرار داشتن در فهرست تراکتورهای دارای گواهی تأیید نوع از سازمان ملی استاندارد ایران بلامانع است.»

اهمیت استفاده از ماشین‌ها و ادوات کشاورزی از نظر کاهش زمان و افزایش کمیت و کیفیت نمایان می‌شود. اگر در گذشته استفاده از داس برای برداشت محصول یا حیوانات چهارپا مانند گاو و گاومیش برای شخم زدن به زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شدند. امروزه ماشین‌های کشاورزی و تراکتورها جایگزین آن شده‌اند. در واقع ماشین‌ها به کمک انسان‌ها آمدند تا ضمن کاهش زحمت و صرفه‌جویی در زمان و افزایش کیفیت در تولید محصولات به انسان‌ها کمک کنند.

به‌طبع با پیشرفت علم و تکنولوژی کارآیی و کارکرد این ادوات نیز دچار تغییراتی شدند؛ تغییراتی که مفید فایده بودن آنها را سرعت بخشید، اما در سال‌های اخیر صنعت ماشین‌آلات در کشاورزی هم به مانند دیگر صنایع کشور به دلایل سیاسی دچار محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی شد که کشور را از واردات آزاد برخی ادوات محروم کرد. با اینکه برخی از این محدودیت‌ها برگرفته از سیاست‌های داخلی مانند حمایت از تولید بودند، اما در ادامه نتوانستند نیاز ۱۰۰درصدی کشاورزان را تامین کنند، بنابراین نیاز به آزادسازی واردات بیش از گذشته احساس می‌شود. بر همین اساس سازمان توسعه تجارت ایران در نامه‌ای به گمرک از آزادسازی اما مشروط خبر داد. به‌منظور بررسی زوایای این نامه در روزنامه صمت به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه مشروح این گفت‌وگو آمده است.

این واردات آسیبی به تولید داخل نمی‌زند

صمتحمیدرضا نامی، رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان تراکتور، کمباین، ماشین‌ها، ادوات و تجهیزات کشاورزی، در گفت‌وگو با صمت درباره این نامه گفت: این نامه از طریق فضای مجازی به‌دست ما هم رسیده، لیست ماشین‌آلاتی که در این نامه وجود دارد شامل ماشین‌آلاتی است که تولیدکننده داخلی ندارد، بنابراین آسیبی به تولید داخل نمی‌زند و حتی می‌تواند به‌ویژه در کمباین‌ها در برداشت محصولاتی مانند پنبه، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی به سهولت امر برداشت و کاهش بهای تمام‌شده کمک کند. تراکتورهای بالای ۱۲۰ قوه اسب‌بخار نیز که جزء این لیست هستند، به‌دلیل اینکه در این حوزه چون تولیدکننده جدی نداریم، ورود آن می‌تواند به تجمیع عملیات مکانیزاسیون و ورود تکنولوژی جدید به کشور کمک کند.

وی با بیان اینکه موارد ذکرشده در نامه در گذشته نیز ممنوعیت واردات نداشته و در سال‌های اخیر به‌صورت نو و دست دوم وارد می‌شد، گاهی امکان داشت واردات تعداد زیاد یا فروش تعداد زیاد آن میسر نباشد. گفت: اما واردات این ادوات نیاز به مجوزهای خاصی از وزارت صمت داشت که واردکنندگان باید مجوز آن را از وزارت جهاد کشاورزی می‌گرفتند، این نامه احتمالا به‌دلیل نرخ پایین‌تر به ماشین‌آلات دست دوم اشاره دارد و شاید این نامه فضا را برای واردات بازتر کرده و به این ترتیب شرکت‌های مختلفی بتوانند در این حوزه فعالیت کنند، بنابراین برداشت ما از این نامه به موضوع سهمیه‌بندی و مجوز در انحصار وزارت جهاد کشاورزی اشاره دارد که ممکن است برداشته شود.

رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ادوات و تجهیزات کشاورزی، افزود: در سال‌های گذشته، شرکت‌های کشت‌وصنعت به‌دلیل توان اقتصادی بالا و دسترسی به بازارهای صنعتی اروپایی ماشین‌آلات به‌روز دنیا، خود اقدام به واردات ماشین‌آلات موردنیاز خود که اسم آنها در این لیست وجود دارد، کرده‌اند و فکر می‌کنم هدف از این نامه تسهیل واردات شرکت‌های تولیدکننده محصولات غذایی و کشاورزی در واردات و تجهیز به این ماشین‌آلات است.

نامی تاکید کرد: در ارتباط با ماشین‌های دست‌دوم توجه به سال ساخت وضعیت فنی دستگاه‌ها اهمیت دارد، میزان استهلاک این ماشین‌آلات باید به‌حدی باشد که قابلیت استفاده مجدد را داشته باشد و به‌طبع باید ملاحظاتی را درباره سال ساخت این ماشین‌آلات در نظر گرفت، چراکه در غیر این صورت ممکن است کشور به گورستان‌ ماشین‌های کشاورزی تبدیل یا کشاورزان را با مشکل مواجه کند. اغلب ادوات و ماشین‌آلات کشاورزی به‌دلیل بروزرسانی و بکارگیری تکنولوژی جدید به‌صورت محدود در دوره محدود تولید می‌شوند و سپس تولید ماشین‌های به‌روزتر جایگزین آن می‌شوند، بنابراین اگر قرار باشد ماشین‌آلاتی که دیگر تولید نمی‌شوند، وارد کشور شوند ممکن است در زمینه تعمیر و دسترسی به لوازم یدکی آن با چالش مواجه باشیم.

رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ادوات و تجهیزات کشاورزی گفت: در پایان درخواست دارم تا دوستان در سازمان توسعه تجارت و دفتر مقررات صادرات و واردات در ارتباط با ریشه این تصمیم یا دلایل آن راهنمایی‌های لازم را داشته باشند و اظهارنظر و شفاف‌سازی کنند که ریشه این تصمیم از سازمان توسعه تجارت یا وزارت کشاورزی است، همچنین کسانی که درخواست این رفع ممنوعیت را داشته‌اند، چه اهداف و برنامه‌هایی را در دورنمای مکانیزاسیون کشاورزی دیده‌اند، زیرا این نامه به‌صورت ناگهانی، مبهم و بدون خبرهای پس‌زمینه و به شکل غیرمستقیم به انجمن‌ها و تشکل‌ها رسیده است و داده‌های بیشتری در حال‌ حاضر در دسترس نیست.

چرایی این نامه مشخص نیست

علی عباس‌زاده، دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی (اتماک)، درباره این ابلاغیه، در گفت‌وگو با روزنامه صمت نیز با بیان اینکه در گذشته ممنوعیتی در حوزه واردات ماشین‌آلات کشاورزی نداشتیم، گفت: البته محدودیت‌هایی وجود داشت که هدف از این محدودیت‌ها نیز، حمایت از تولید داخل بود.

وی ادامه داد: وزارت صمت با نگاه به تولید داخل و براساس سیاست‌های خاصی مجوزهایی را برای واردات ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی به شرکت‌ها ارائه می‌کند. این واردات اغلب به‌صورت قطعاتی بوده و با تعرفه‌های مختلف انجام می‌گیرد. یعنی اگر کمتر از ۵۱ درصد باشند با یک تعرفه مشخصی و بالاتر از آن نیز با تعرفه مشخص دیگر وارد می‌شود.

دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی افزود: اغلب ماشین‌های کشاورزی مانند دنباله‌برها یا تراکتورها تولید داخل هستند، اما اتفاقی که وجود دارد، این است که این تولیدات نشأت‌گرفته از واردات قبل بوده است که اکنون به‌صورت مهندسی معکوس و با تلاش‌های بخش داخلی و خارجی در داخل کشور تولید می‌شود.

عباس‌زاده بااشاره به مجوز وارداتی جدیدی که در این حوزه صادر شده است، گفت: اکنون چرایی صدور این بخشنامه برای خود ما نیز جای سوال دارد، چراکه در گذشته حتی برای واردات ماشین‌آلات صفر نیز محدودیتی وجود نداشت و در این رابطه فقط موضوعات و تبادلات ارزی ممکن بود مشکلاتی ایجاد کند.

وی درباره جزئیات این نامه نیز گفت: در این نامه نام برندهایی که مجوز واردات دارند، مشخص شده و تاکید اولیه نیز بر آن است که حتما خدمات پس از فروش داشته باشند. ادوات این برندها در گذشته نیز در ایران وارد شده‌ و به‌نوعی امتحان خود را پس داده‌اند و حالا نیز در بخش کشاورزی استفاده می‌شوند. معمولا تولیدکنندگان، واردکنندگان و تجار تعهداتی را برای خدمات پس از فروش عرضه می‌کنند که این نیز در گذشته وجود داشته و مسئله جدیدی نیست.

دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی درباره تعرفه‌های وارداتی نیز گفت: هنوز درباره میزان و چگونگی این تعرفه‌ها اطلاعیه یا نرخی اعلام نشده، اما حوزه کشاورزی به‌دلیل ارتباط ویژه با امنیت غذایی شهروندان، همواره موردحمایت دولت قرار داشته، به‌معنای دیگر دولت هیچ‌گاه به واردات ماشین‌های کشاورزی به مانند خودروهای لوکس نگاه نکرده است.

وی در پاسخ به اینکه آیا این واردات موردنیاز کشور بوده است؟ نیز گفت: ما کمبودی در زمینه ماشین‌آلات یا ادوات کشاورزی نداریم، اما نکته‌ای که در این رابطه وجود دارد، این است که همواره با گذشت زمان تکنولوژی به کار رفته در تولید ماشین‌های امروزی در کشور قدیمی شده است، بنابراین باتوجه به اینکه ماشین‌آلات خارجی اغلب به‌روز هستند و باتوجه به شرایط اقلیمی و بحران آب فعلی کشور نیاز است تا به‌سمت استفاده از دستگاه‌هایی حرکت کنیم که میزان استفاده از آب را در کشت محصولات کاهش، میزان بهره‌وری را افزایش دهند و مصرف سوخت کمتری داشته باشند.

عباس‌زاده همچنین درباره مقایسه نرخ تمام‌شده واردات این ماشین‌آلات با تولید آن در داخل کشور نیز گفت: زمانی که کالایی بخواهد وارد کشور شود، قطعا به‌دلیل مصرف ارز نرخ بالاتری خواهد داشت، اما در نهایت این مصرف‌کننده است که تصمیم می‌گیرد که کدام را انتخاب کند. برای نمونه باتوجه به محدود بودن فصل برداشت محصولی مانند برنج اگر در این زمان دستگاه‌های لازم برای برداشت موجود نباشد، قطعا در این حوزه به مشکل برخواهیم خورد.

وی درباره مزیت‌های واردات ماشین‌آلات کشاورزی نیز افزود: استفاده از این ماشین‌آلات سختی کار کشاورز را پایین می‌آورد، شرایط جدید نیاز به استفاده از فناوری‌ها فراهم و قدرت انتخاب برای مصرف‌کننده را ایجاد

می‌کند.

 اکنون دبیر انجمن تولیدکنندگان ماشین‌آلات کشاورزی بااشاره به اینکه در حال ‌حاضر ۹۰ درصد نیازهای ادوات کشاورزی توسط تولید داخلی تامین می‌شود، گفت: هم‌اکنون کارخانجات داخلی در حوزه تراکتورسازی و تامین ادوات به‌خوبی در حال فعالیت هستند و مشکل خاصی وجود ندارد و واردات تنها به‌منظور تامین سلیقه مصرف‌کننده و کاهش سختی کار است. از طرف دیگر، میزان وابستگی کشور به واردات کشاورزی خارجی بسیار ناچیز است مگر دستگاه و فناوری‌های‌ نوینی که در کشور وجود نداشته باشند. کیفیت ادوات داخلی مناسب و قابل رقابت در سطح منطقه و کشورهای شمال‌غرب مانند ترکیه، چین و... است و حتی صادرات نیز انجام می‌گیرد.

سخن پایانی

نامه منتشرشده با اینکه ممکن است شامل خبرهای خوبی در حوزه صنعتی کشاورزی باشد، اما اکنون فعالان این بخش را با سوالات بسیار زیادی روبه‌رو کرده است. اینکه آیا این نامه به درخواست وزارت جهاد یا سازمان توسعه یا تجارت یا وزارت صمت بوده و هدف از این نامه با عنوان رفع ممنوعیت چیست، در حالی که در گذشته نیز ممنوعیت‌هایی نداشته است و در پایان امیدواریم تا این ‌نامه شامل یک موضوع خاص برای مجموعه‌های خاص نباشد که در نهایت منجر به مجوزفروشی نشده و این فضا برای کلیه فعالان این حوزه در دسترس باشد. در این صورت اتفاق خوبی برای فعالان این حوزه خواهد بود، اما اگر هدف از این نامه ایجاد فضایی برای شرکت‌های خاص باشد، می‌توان نتیجه گرفت که ممکن است بنیان و اساس این تقاضا، درخواست چند مجموعه خاص است.