مسئولان قطع مازوت‌سوزی با هدف سلامت جامعه را توجیهی برای خاموشی‌های اخیر عنوان می‌کنند که همین امر شائبه‌های دیگری مبنی بر اهمیت نظام تولید در درجه چندم و در اولویت قرار نداشتن رفاه اجتماعی از نگاه این مسئولان را به ذهن متبادر می‌کند؛ وگرنه نمی‌توان تنها با توجیه الزام به کاهش آلودگی هوا بی‌توجه به فاکتورهایی چون خودروها و کارخانه‌های آلاینده و ایجاد منابع جایگزین انرژی، فعالیت نیروگاه‌هایی را که میزان چشمگیری از برق موردنیاز کشور را تامین می‌کنند، قطع کرد. البته این انتقاد به‌هیچ عنوان مطلوبیت تصمیم مأخوذه را زیر سوال نمی‌برد، زیرا آسیب‌های جسمانی ناشی از سوختن مازوت امری عیان است و نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت، اما انتظار این است در تصمیم‌گیری‌هایی از این دست چندجانبه به موضوع پرداخته و تمام ابعاد آن در نظر گرفته شود که در این ماجرا بعد رفاه اجتماعی، تولید و ارزآوری و ظرفیت‌های فراوان انرژی تجدیدپذیر موجود در کشور و... قابل‌بررسی است. آنچه در ادامه می‌خوانید نظر کارشناسان و فعالان حوزه تولید و محیط‌زیست درباره تصمیم اخیر دولت مبنی بر برقراری خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده با توقف فعالیت نیروگاه‌هایی که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند، است.

خاموشی منظم، جایگزین تولید سم!

پس از انتشار اخباری مبنی بر مازوت‌سوزی زودهنگام نیروگاه‌هایی مانند شازند و تبریز، بار دیگر اعتراض به استفاده از این سوخت بالا گرفت. مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها در دومین ماه پاییز، نشان از کمبود گسترده گاز در کشور دارد، چراکه در همین ابتدای شروع فصل سرما، سوخت تخصیص‌یافته اعم از گاز و گازوئیل به نیروگاه‌های کشور کاهش چشمگیری پیدا کرده است. در همین زمینه، مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر، در گفت‌وگو با مهر در ۷ آبان اعلام کرد گازوئیل تحویلی به نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر شده و تنها ۴۰ درصد از مخازن سوخت نیروگاه‌ها پر است.

این اظهارات بدان معناست که گاز و گازوئیل در کشور برای اختصاص دادن به نیروگاه‌ها وجود ندارد! حال به‌دنبال مشکلات فراوان ایجادشده برای مردم در پی سوزاندن سوخت مازوت، با مصوبه جدید هیات دولت، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های اراک، اصفهان و کرج ممنوع شد. این اقدام گرچه برای بهبود آلودگی هوا و کاهش بیماری مرگ شهروندان امری مطلوب است، اما خبر از بحرانی بزرگ می‌دهد؛ بدین شکل که نیروگاه‌ها دیگر سوختی ندارند که از طریق آن برق تولید کنند!

۶۰ درصد مخازن سوخت نیروگاه‌ها خالی است

باتوجه به اظهارات رجبی‌مشهدی، درحال‌حاضر تنها ۴۰ درصد مخازن سوخت نیروگاه‌ها پر است و بخش عمده این ۴۰ درصد را مازوت تشکیل می‌دهد. با کمبود اسفناک گاز و گازوئیل در کشور و دستور توقف مازوت‌سوزی، نیروگاه‌های حرارتی در کشور چاره‌ای جز تعطیلی ندارند؛ نیروگاه‌هایی که بیش از ۷۰ درصد از برق مصرفی را تولید می‌کنند.

در شرایطی که از مسئولان انتظار می‌رود در کنار کاهش آلودگی هوا، فکری به حال تامین برق و گاز کنند، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس جمهوری، پس از جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا اعلام کرد خاموشی‌ها ناگزیر پیش خواهند آمد و قرار نیست تعدادی بمیرند تا ما برق داشته باشیم.

به گفته او مقرر شده وزارت نیرو ساعت‌هایی را در طول سال تنظیم و برای مدتی که نیاز است خاموشی اعلام کند. همچنین برای کم کردن خاموشی‌ها باید چند درجه هوای خانه و ادارات کاهش یابد تا گاز و برق کمتری مصرف شود. همزمان شرکت توانیر از مردم می‌خواهد برای آگاهی از جدول خاموشی‌ها به سایت شرکت‌های توزیع مراجعه کنند.

به گزارش ایرنا، در اطلاعیه توانیر که شنبه شب ۱۹ آبان ۱۴۰۳ منتشر شده، آمده است: باتوجه به شروع فصل سرما و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و محدودیت تامین سوخت گاز نیروگاه‌ها و مطابق تصمیم‌های اتخاذ شده مبنی بر عدم مصرف مازوت در برخی از نیروگاه‌ها، ضمن تاکید بر صرفه‌جویی جدی در مصرف گاز و برق، مشترکان می‌توانند جهت اطلاع از برنامه زمان بندی اعمال محدودیت برق در بخش خانگی و تجاری به سایت شرکت توزیع نیروی برق مربوطه یا سامانه برق من مراجعه کنند.

افزایش آلودگی هوا در برخی مناطق کشور ناشی از مصرف مازوت سبب شد تصمیم بر محدود شدن مازوت‌سوزی در برخی نیروگاه‌ها شود. اظهارات معاون اجرایی رئیس‌جمهوری نیز این شائبه را ایجاد می‌کند که مسئولان نمی‌توانند همزمان دو مشکل را با هم حل کنند. این در صورتی است که راه‌حل کاملا روشن است و توقف خاموشی‌های پی در پی چاره‌ای به‌وضوح افزایش سرمایه‌گذاری و حل مشکلات زیرساختی صنعت برق دارد. گفتنی است در این باره فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت چهاردهم نیز در پستی در شبکه اجتماعی ایکس ضمن اشاره به دستور متوقف کردن مازوت‌سوزی نوشت برای مدت محدودی، خاموشی منظم، جایگزین تولید سم برای عموم شهروندان خواهد شد.

اقدامی امیدبخش، آینده‌نگرانه و خردمندانه

یک فعال حوزه محیط‌زیست درباره تصمیم اخیر دولت مبنی بر توقف مازوت‌سوزی برخی نیروگاه‌ها بیان کرد: توقف مازوت‌سوزی برخی نیروگاه‌های کشور اقدامی امیدبخش، خردمندانه و آینده‌نگرانه ازسوی دولت جدید است و به‌نوعی می‌توان گفت دولت چهاردهم با این اقدام ممکن است خودش را قربانی تضمین سلامت و آینده مردم کشور کند.

محمد درویش در گفت‌وگو با صمت در توجیه توقف مازوت‌سوزی برخی نیروگاه‌ها باوجود توقف فعالیت کارخانه‌ها بیان کرد: در میان تمام وزارتخانه‌های کشور بیشترین بودجه به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشگی کشور اختصاص می‌یابد که امسال میزان ان ۴۱۴ هزار میلیارد تومان بوده است. کافی است این بودجه را با مجموع بودجه تخصیصی به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان حفاظت محیط‌زیست (۳.۶ هزار میلیارد تومان)، وزارت ورزش و جوانان و... مقایسه کنیم تا دریابیم مجموع بودجه تخصیصی به این نهادها که فعالیت مطلوب‌شان سبب رشد نشاط و سلامتی جامعه و سلامت و کیفیت آب و خاک سرزمین‌مان خواهد بود یک بیستم بودجه وزارت بهداشت نیست.

این فعال حوزه محیط‌زیست ادامه داد: این افتخار نیست که ما بزرگ‌ترین بیمارستان خاورمیانه را داشته باشیم، این افتخار نیست که تعداد داروخانه‌ها در کشور ما بیشتر از تعداد ورزشگاه‌ها و موزه‌ها و مدارس باشد؛ براین اساس من توقف مازوت‌سوزی برخی نیروگاه‌های کشور را اقدامی امیدبخش و آینده‌نگرانه می‌دانم و به‌نوعی می‌توان گفت دولت چهاردهم با پذیرش ریسک قربانی‌شدنش سلامت و آینده مردم کشور را تضمین می‌کند؛ اقدامی که هیچ دولتی بعد از انقلاب جسارت انجام آن را نداشت.

وی افزود: اگر این اقدام زودتر انجام می‌شد ما حالا با ناترازی ۱۸ هزار مگاواتی برق روبه‌رو نبوده‌ایم. هر دولتی که آمد رفع این مشکل را به دولت بعدی احاله کرد. وقتی مازوت می‌سوزانیم، در واقع مازوت‌های انباشته در انبارها را به ریه‌های مردم جامعه تزریق می‌کنیم که نتیجه آن رشد انواع سرطان و بیماری‌های لاعلاج دیگر با گردش مالی چندین هزار میلیارد تومانی و بیش از بودجه آموزش وپرورش است.

درویش با انتقاد از سازمان برنامه و بودجه تصریح کرد: چرا تاکنون سازمان برنامه و بودجه که رأس هرم مالی کشور قرار دارد هیچ اقدامی در راستای توقف روندهای حاکم در حوزه انرژی انجام نداده است. در هر حال حالا هم ما باید هزینه‌های مترتب بر تصمیم‌هایی چون توقف مازوت‌سوزی را بپردازیم تا بتوانیم سرعت استحصال انرژی‌های سالم را بیشتر کنیم.

برنامه هفتم چه می‌گوید؟

وی با اشاره به تکلیف برنامه هفتم توسعه مبنی بر تولید ۱۵ هزارمگاواتی برق ازطریق انرژی خورشیدی، گفت: ما باید خیلی زودتر از اینها اقداماتی در راستای سرعت‌گیری روند تولید انرژی خورشیدی و بادی انجام می‌دادیم تا به‌واسطه تولید برق آبی گردوخاک مناطق پایین‌دست سدها را فلج نکند.

درویش در تکمیل سخنان خود در این بخش بیان کرد: ما با ادامه این سیاست می‌توانیم به‌راحتی، کمتر از یک سال ناترازی موجود در حوزه برق را جبران و استفاده از مازوت را برای همیشه قطع کنیم. همین حالا هم زیرساخت‌های مناسبی در حوزه تولید انرژی خورشیدی در حال ساخت است؛ مانند نیروگاه خورشیدی هزارمگاواتی مورچه‌خور اصفهان.

این فعال حوزه انرژی در پایان تاکید کرد: ما باید یک بار برای همیشه خاموشی‌ها را تحمل کنیم تا مازوت‌سوزی و اقداماتی از این دست، سلامت و آینده کشور را در مخاطره قرار ندهد و در این تصمیم اخیر هم رسانه‌ها به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی باید حمایت‌گر دولت باشند و بستر را برای پذیرش هزینه‌های عمومی این اقدام فراهم کنند.

لزوم توقف مازوت‌سوزی در کنار حذف دیگر عوامل آلاینده

رئیس کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق بازرگانی ایران درباره تصمیم اخیر دولت مبنی بر قطع مازوت‌سوزی برخی از نیروگاه‌ها گفت: قطعا توقف مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها اقدامی بسیار مطلوب است که باید پیش از این در دستور کار قرار می‌گرفت، اما در کنار این مسئله باید اصلاح و حذف دیگر آلاینده‌های محیط‌زیست ازجمله موتورخانه‌ها و خودروهای آلاینده نیز موردتوجه قرار می‌گرفت.

پیمان شاه‌ویسی در گفت‌وگو با صمت در تشریح عوامل گوناگون آلاینده محیط‌زیست بیان کرد: درصد زیادی از آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت‌هایی که کیفیت آنها به‌درستی ارزیابی نمی‌شود و فعالیت موتورخانه‌های خارج از استاندارد است و اگر دولت در پی کاهش آلودگی هوا است باید همه عوامل آلاینده را در کنار هم ببیند و همزمان برای رفع آنها اقدام کند.

این عضو اتاق بازرگانی در ادامه با اشاره به آسیب‌های قطع انرژی از هر نوع حاملی در حوزه‌های گوناگون اظهار کرد: اینکه قطع انرژی مثلا گاز چه تبعاتی برای بخش مشمول دارد، نکته بسیار مهمی است که نباید در سیاست‌هایی چون سیاست اخیر نادیده گرفته شود. مثلا باید در نظر بگیریم با قطع گاز ممکن است تولید و به‌تبع آن ارزآوری کشور را متوقف کنیم.

رئیس کمیسیون استاندارد، محیط‌زیست، توسعه پایدار و آب اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر ضرورت تعریف راهکارهای جایگزین برای تامین انرژی بخش‌های گوناگون گفت: تاکنون ضعف‌های زیادی در زمینه سیاست‌گذاری‌های بخش انرژی وجود داشته که نتیجه آن شکل‌گیری شرایط کنونی است. مثلا ما ظرفیت‌های کشور در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر را جدی نگرفته‌ایم و با استفاده از مازوت نیروگاه‌های‌مان را فعال کردیم و حالا با بغرنج‌شدن شرایط محیط‌زیستی بی‌توجه به تبعات این تصمیم، اقدام به توقف مازوت‌سوزی و به‌تبع آن فعالیت نیروگاه‌ها کرده‌ایم.

شاه‌ویسی در ادامه بیان کرد: اکنون اداره برق، برق تولیدی تولیدکنندگان خصوصی برق را با قیمتی که برای‌شان به‌صرفه باشد خریداری نمی‌کند، به همین دلیل تعداد زیادی از کارخانه‌داران که نیروگاه خصوصی دارند، فعالیت نیروگاه‌های خود را متوقف کرده‌اند؛ این در حالی است که اصلا نیازی به خریداری برق نیروگاه‌های وابسته به این کارخانه‌ها نبود و کافی بود به این کارخانه‌ها مجوز داده شود تا برای مصرف خودشان برق تولید کنند؛ اینکه برق تولیدی این نیروگاه‌ها با قیمتی ارزان خریداری و به شبکه سراسری تزریق و از آنجا دوباره به کارخانه‌های وابسته این نیروگاه‌ها با قیمتی بیشتر فروخته شود، هیچ منطق اقتصادی برای تولیدکنندگان آن ندارد؛ بر همین اساس آنها ترجیح می‌دهند فعالیت نیروگاه‌های خود را متوقف و برق موردنیازشان را از شبکه سراسری تامین کنند.‌

این فعال حوزه تولید در ارائه راهکارهایی برای تامین برق تولید و کاهش وابستگی‌اش به نیروگاه‌های سراسری اظهار کرد: بهترین اقدام این است که به نیروگاه‌های بخش خصوصی اجازه داد شود تا برای مصرف خودشان تولید کنند. با این شرایط در صورت برقراری خاموشی سرمایه‌گذار به‌سمت ایجاد زیرساخت‌های تامین انرژی در گام اول برای خودش می‌رود و قطعا در ادامه می‌تواند به تامین انرژی بخش‌های دیگر کمک کند. علاوه بر این می‌توان به‌جای حذف گاز بخش خانگی و تزریق آن به نیروگاه‌ها میزان تولید برق را در کشور افزایش داد و از محل افزایش تولید، برق ارزان‌تری به بخش خانگی تزریق کرد. با این کار هم انرژی سالم‌تر و دارای حداقل آسیب زیست‌محیطی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد و هم در تامین برق بخش تولید اختلال ایجاد نمی‌شود؛ اقدامی که در امریکا انجام شد و نتایج آن را شاهد هستیم.

سخن پایانی

توقف مازوت‌سوزی اقدامی بسیار مطلوب و در راستای تامین سلامت جامعه است؛ به‌شرط آنکه در کنار این راه‌حل به رفع منابع آلاینده دیگر و ایجاد منابع جدید تامین انرژی هم فکر کنیم. البته کارشناسان تصمیم اخیر دولت را گام نخست تحقق موارد یادشده می‌دانند؛ بر این اساس باید منتظر برنامه‌های آینده دولت ماند.