معرفی دو غول صنعتی

مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو) در سال ۱۳۵۲ با طراحی شرکت آلمانی «بلواند فوس» در ۳۷ کیلومتری غرب بندرعباس احداث و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌مرور بخش‌های گوناگون آن به‌عنوان طرح توسعه ایجاد شد.

از سال ۱۳۹۶ با راه‌اندازی حوض‌های خشک (درای داک)، ایزوایکو به بالاترین ظرفیت ساخت و تعمیرات شناورها دست ‌یافت. ایزوایکو طی این سال‌ها با طراحی و ساخت سکوهای نفت و گاز، نقش استراتژیک خود را در کشور به اثبات رسانده تا جایی که امروز با زیربنایی افزون ‌بر ۱۱۰۰ هکتار و با بهره‌جویی از امکانات منحصربه‌فرد و کارکنانی متخصص به‌عنوان بزرگ‌ترین زیرساخت صنایع دریایی در کشور شناخته می‌شود.

شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) نیز در سال ۱۳۶۶ با مأموریت نوسازی و بازسازی پالایشگاه‌های فعال کشور که در طول دوران دفاع مقدس آسیب‌دیده بودند، تاسیس شد. برای این منظور نیروهای کارشناس و امکانات موجود برای تاسیس شرکتی که بتواند به‌تدریج مدیریت پروژه‌های بزرگ را عهده‌دار شود، بسیج شدند و بدین‌ترتیب در نخستین سال‌های بعد از انقلاب این شرکت تاسیس شده و به سرعت رشد کرده است.

میدان مشترک پارس جنوبی بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی در جهان است که بیش از ۵۰ درصد از ذخایر گازی ایران را به‌عنوان دومین کشور دارنده ذخایر گازی دنیا در دل خود جای داده است.

زمزمه‌های توسعه این میدان مشترک در ایران از دهه ۷۰ شمسی آغاز و سرانجام در ابتدای دهه ۸۰ برداشت گاز از پارس جنوبی از سوی ایران شروع شد. ویژگی‌های ژئوفیزیکی این مخزن به‌گونه‌ای بوده که تخلیه طبیعی گاز بدون استفاده از تجهیزات فشارافزایی تاکنون از سوی ایران و قطر در جریان بوده و حالا پس از گذشت بیش از دو دهه از آغاز برداشت گاز به‌تدریج فشار درونی مخزن کاهش یافته و باید به فکر استفاده از تجهیزات فشارافزایی برای برداشت حداکثری و البته صیانتی از این میدان مشترک بود.

با توجه به قابل پیش‌بینی بودن افت فشار در هر میدان نفتی و گازی، ایران از سال ۲۰۱۷ موضوع فشارافزایی در پارس جنوبی را در دستور کار قرار داد، از همین‌رو قرارداد توسعه فاز ۱۱ با کنسرسیومی متشکل از توتال، سی‌ان‌پی‌سی‌آی و پتروپارس با هدف ساخت سکوهای فشارافزایی در این فاز و سپس توسعه به سایر فازهای پارس جنوبی امضا شد، اما به‌دلیل تحریم‌ها آن قرارداد ۴.۸ میلیارد دلاری از سوی شرکای خارجی به اجرا نرسید.

با این حال در دولت‌های قبل همواره بر این موضوع تاکید می‌شد که فشارافزایی در پارس جنوبی تنها از سوی شرکت‌های خارجی ممکن خواهد بود؛ موضوعی که باعث تعلل ۸ ساله در اجرای طرح فشارافزایی در بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی جهان در سمت ایران شده است.

با توجه به توسعه میدان‌های مشترک، همچنین تضمین امنیت انرژی به‌عنوان اولویت‌های اصلی در دستور کار قرار گرفت. طرح فشارافزایی

پارس جنوبی که هر دو اولویت را داراست، به‌عنوان مهم‌ترین و راهبردی‌ترین طرح صنعت نفت همواره موردتوجه دولت و سازمان‌های مربوطه است.

از سوی دیگر، استفاده از توان شرکت‌های ایرانی در این دولت از شعار خارج شد و به عرصه عمل رسید؛ بنابراین طرح فشارافزایی پارس جنوبی با تکیه‌بر توان ۴ پیمانکار اصلی ایرانی که پیش از این نیز در توسعه فازهای میدان مشترک پارس جنوبی دخیل بودند، در واپسین روزهای سال ۱۴۰۲ و در آستانه روز ملی شدن نفت امضا شد تا ملی شدن صنعت نفت معنایی جدید به خود بگیرد و حالا صنعت نفت ملی شود.

فشارافزایی در پارس جنوبی البته در دو سال گذشته از سوی یک شرکت مشاور ایرانی بررسی شد تا مشخص شود اقتصادی‌ترین و البته صیانتی‌ترین روش برای فشارافزایی در این میدان مشترک کدام مسیر خواهد بود.

از ابتدا نیز دو سناریو فشارافزایی در خشکی و دریا موردبررسی قرار گرفت و سرانجام آن‌گونه که محمدمهدی توسلی‌پور، مجری طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس جنوبی اواخر فروردین در گفت‌وگو با شانا اعلام کرده، سناریو فشارافزایی در دریا به تصویب رسید.

وی با اشاره به اینکه میدان‌های گازی زیادی در دنیا وجود دارند، گفت: از بین آنها ۹ میدان گازی در نقاط گوناگون دنیا که تا حدود زیادی از نظر میزان ترشی گاز، عمق آب در فراساحل، مقدار فشارافزایی و... با میدان گازی

پارس جنوبی شباهت دارند، انتخاب شد و با همکاری شرکت مشاور داخلی مدل این میدان‌ها و فشارافزایی انجام‌شده در آنها را مطالعه کردیم.

مجری طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس جنوبی با تاکید بر اینکه یکی از میدان‌هایی که مطالعه شد، میدان گنبد شمالی یا همان بخش قطری میدان مشترک پارس جنوبی بوده، افزود: با مطالعه روی همه این ۹ میدان به این جمع‌بندی رسیدیم که طرح فشارافزایی باید در فراساحل به اجرا برسد. توسلی‌پور ادامه داد: از چند معیار برای مقایسه سناریوی فشارافزایی در خشکی و دریا استفاده کردیم تا به بهترین و کم‌هزینه‌ترین نتیجه برسیم.

وی با اشاره به اینکه در نخستین مرحله فشارافزایی در پارس جنوبی از منظر اقتصادی بررسی شد، تاکید کرد: مقدار ازدیاد برداشتی که گزینه فراساحل نسبت به گزینه خشکی داشت با نرخ ۷۰ دلار برای هر بشکه میعانات گازی و ۳۳ سنت برای هر مترمکعب گاز بررسی شد که نشان داد اجرای فشارافزایی در دریا درآمد بالاتری برای کشور به‌دنبال خواهد داشت.

مجری طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس جنوبی با بیان اینکه مطالعه از منظر زیست محیطی و پدافند غیرعامل نیز در این طرح موردتوجه بود، گفت: برای اجرای طرح فشارافزایی در بخش خشکی باید در مجاورت مجامع محلی تاسیسات ایجاد می‌شد که می‌توانست مخاطرات زیست محیطی و پدافندی را ایجاد کند. توسلی‌پور تصریح کرد: از سوی دیگر در مناطق پارس یک و پارس دو با محدودیت زمین مواجه هستیم. این موضوعات نیز بر تصمیم و جمع‌بندی اجرای طرح فشارافزایی در پارس جنوبی در دریا اثرگذار بود. وی با اشاره به موضوع سوختن گازهای ارسالی به مشعل در منطقه عسلویه در اوضاع کنونی افزود: اکنون وجود مشعل‌ها در منطقه پارس جنوبی فضا و محیط‌زیست آن منطقه را تحت‌تاثیر قرار داده و اگر این پروژه عظیم نیز به خشکی منتقل می‌شد، پیامدهای زیادی داشت.

مجری طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس جنوبی ادامه داد: با بررسی این موارد و رایزنی با خبرگان این صنعت که به مخزن و خطوط لوله دریایی آشنا هستند، این ارزیابی‌ها در قالب یک کارگروه تخصصی انجام شد و با استفاده از ظرفیت مشاور داخلی گزینه دریا برای اجرای طرح فشارافزایی در پارس جنوبی در وزارت نفت تصویب شد. توسلی‌پور با اشاره به تغییر در حجم سکوهای فشارافزایی در این طرح در مقایسه با مطالعات توتال برای اجرای طرح فشارافزایی گفت: مطالعاتی که شرکت فرانسوی توتال انجام داد برای فاز ۱۱ بود و سکوهای ۲، ۳ و ۵ میلیارد فوت مکعبی برای فشارافزایی در نظر گرفته شده بود. وی افزود: برای تطبیق این مطالعات، همچنین استفاده حداکثری از ظرفیت پیمانکاران داخلی به این نتیجه رسیدیم که مقدار فشارافزایی روی هرکدام از این سکوها را از ۲، ۳ و ۵ میلیارد فوت‌مکعبی به سکوهای یک میلیارد فوت مکعبی برسانیم. مجری طرح فشارافزایی میدان مشترک پارس جنوبی به تعیین هفت منطقه در پارس جنوبی برای اجرای طرح فشارافزایی اشاره و تصریح کرد: به جای استفاده از یک سکوی ۲۰ هزار تنی، این توان را بین دو سکو در هر منطقه تقسیم کردیم تا امکان ساخت و اجرای این طرح ازسوی پیمانکاران داخلی وجود داشته باشد.

سخن پایانی

میدان نفتی و گازی پارس جنوبی (در قطر: گنبد شمالی) بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که در خلیج‌فارس و به‌طور مشترک، در آب‌های سرزمینی ایران در حدود ۳۳ درصد (استان بوشهر) و قطر حدود ۶۷ درصد واقع شده‌است. همچنین این میدان دارای ذخایر نفتی قابل‌توجهی است که از سوی ایران طرح لایه‌های نفتی پارس جنوبی نامیده می‌شود و از طریق حفر ۷ حلقه چاه و کشتی فراورشی و صادراتی کوروش با ظرفیت ذخیره حدوداً ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام بهره‌برداری از نفت آن میدان در حال اجراست. از سمت قطر نیز با همکاری شرکاء خارجی با حفر ۳۳۰ حلقه چاه و تا نیمه سال ۲۰۲۲ از طریق دو پایانه صادراتی شناور آسیا و افریقا که هرکدام ظرفیت ذخیره بیش از 2. 5 میلیون بشکه نفت خام را دارند برداشت نفت درحال انجام است. ایران و قطر از ابتدای برداشت از این میدان مشترک همواره در رقابت برای برتری در میزان بهره‌برداری از منابع هیدروکربنی این میدان بودند. این میدان در سال ۱۹۷۱ کشف شد و بهره‌برداری از آن در سال ۱۹۸۹ آغاز گردید. حجم ذخیره درجای گاز طبیعی میدان پارس‌جنوبی در حدود ۵۱ تریلیون مترمکعب و ذخیره

قابل برداشت آن ۳۶ تریلیون مترمکعب برآورد می‌شود. هم‌اکنون (۱۳۹۷) به‌طور متوسط روزانه یک میلیارد و ۲۱۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی از این میدان استخراج می‌شود که ۶۱۵ میلیون مترمکعب در روز توسط شرکت ملی نفت ایران و روزانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب نیز توسط قطر پترولیوم تولید می‌شود.