غفلت از رعایت استاندارد در معادن
در صنعت معدن که به دلیل خطرات بالایی که در آن وجود دارد، به عنوان یکی از صنایع پرخطر شناخته می‌شود، استفاده از استانداردهای ایمنی بالا بسیار حائز اهمیت است. استانداردهای ایمنی بالا، مجموعه‌ای از اصول، رویه‌ها و روش‌هایی است که به منظور حفاظت از کارکنان، تجهیزات و محیط‌زیست در معادن اجرا می‌شود. استفاده از این استانداردها به عنوان یک رویکرد جامع و سیستماتیک برای مدیریت خطرات، کاهش تصادفات و بهبود شرایط کار در معادن می‌تواند عملکرد و بهره‌وری را بهبود بخشد.
دلایل افزایش بهره‌وری معادن با استفاده از استانداردهای ایمنی
کاهش تصادفات و حوادث: استفاده از استانداردهای ایمنی بالا در عملیات معدن می‌تواند به کاهش تعداد تصادفات و حوادث مرتبط با کارکنان، تجهیزات و محیط‌زیست منجر شود. این امر باعث کاهش زمان توقف‌های ناگهانی و افزایش زمان بهره‌برداری معادن می‌شود که در نهایت به افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.
بهبود سلامت و ایمنی کارکنان: استفاده از استانداردهای ایمنی بالا می‌تواند به بهبود شرایط کار و سلامت کارکنان کمک کند. این استانداردها شامل آموزش‌های ایمنی، استفاده از تجهیزات محافظت فردی، رعایت محدودیت‌ها و رویه‌های ایمنی در هنگام انجام عملیات است. این اقدامات باعث افزایش رضایت کارکنان، کاهش غیبت و افزایش مشارکت فعال آنها در فرآیند بهره‌برداری می‌شود.
بهبود عملکرد تجهیزات: استفاده از استانداردهای ایمنی بالا منجر به بهبود عملکرد و عمر مفید تجهیزات در معادن می‌شود. اجرای منظم بازرسی‌ها، نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه از تجهیزات و استفاده از رویه‌ها و روش‌های ایمنی در عملیات معدنی باهدف از بهره‌برداری بهینه و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری است.
رعایت قوانین و مقررات: استفاده از استانداردهای ایمنی بالا در عملیات معدن به معنای رعایت قوانین و مقررات مربوط به ایمنی و بهداشت است. این اقدامات می‌تواند معادن را از مسائل قانونی و جریمه‌های مالی محافظت کند و به تحقق استانداردهای اجتماعی و زیست‌محیطی کمک کند.
روش‌های افزایش بهره‌وری با استفاده از استانداردهای ایمنی بالا
اجرای بازرسی‌ها و آزمون‌ها: برنامه‌ریزی و اجرای منظم بازرسی‌ها و آزمون‌ها در معادن بر اساس استانداردهای ایمنی بالا از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدامات به شناسایی نقاط ضعف و رفع آنها پیش از وقوع حوادث کمک می‌کند.
استفاده از تکنولوژی: بهره‌برداری از تکنولوژی‌های پیشرفته و نوآورانه در صنعت معدن می‌تواند به بهبود ایمنی و بهره‌وری منجر شود. مثلا استفاده از سیستم‌های هوشمند برای نظارت بهتر بر عملیات، استفاده از ربات‌ها در محیط‌های خطرناک و استفاده از سنسورها برای تشخیص خطرات ممکن از جمله این تکنولوژی‌ها هستند.
همکاری و ارتباطات: ایجاد فرهنگ همکاری و ارتباطات سالم بین تمامی اعضای سازمان و نهادهای ذی‌ربط در صنعت معدن اهمیت دارد. این ارتباطات می‌تواند به اشتراک‌گذاری اطلاعات و تجربیات مربوط به ایمنی، برنامه‌ریزی مشترک و اتخاذ تصمیمات بهینه در خصوص بهبود استانداردهای ایمنی بالا کمک کند.
برای اجرای منظم بازرسی‌ها و آزمون‌ها در معادن، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد
برنامه‌ریزی منظم: برنامه‌ریزی منظم و جامع برای بازرسی‌ها و آزمون‌ها در معادن بسیار حائز اهمیت است. باید یک برنامه زمان‌بندی شده با تعیین فرکانس و زمان انجام بازرسی‌ها و آزمون‌ها تدوین کرد. این برنامه باید شامل تمامی نقاط مهم و حیاتی معدن باشد و به صورت دوره‌ای تکرار شود.
تشکیل تیم بازرسی: برای اجرای بازرسی‌ها و آزمون‌ها، تشکیل یک تیم بازرسی حرفه‌ای و مجرب بسیار ضروری است. اعضای این تیم باید دارای دانش و تجربه کافی در زمینه ایمنی و فنی معادن باشند. همچنین، تعیین نفرات مسئول از هر بخش معدن و تعامل مناسب با تیم‌های دیگر در سازمان نیز اهمیت دارد.
استفاده از لیست بازرسی: تهیه یک لیست بازرسی جامع و دقیق برای هر بخش و ناحیه از معدن کمک می‌کند تا بازرسان بتوانند به صورت جامع تمامی جنبه‌های مورد نیاز را بررسی کنند. این لیست باید شامل مواردی مانند تجهیزات، فرآیندها، مواد شیمیایی، آتش‌نشانی، محیط‌زیست و سایر جنبه‌های مربوط باشد.
استفاده از فناوری: بهره‌برداری از فناوری‌های مدرن می‌تواند در اجرای بازرسی‌ها و آزمون‌ها در معادن مفید باشد. مثلاً استفاده از سیستم‌های مدیریت اطلاعات، نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی بازرسی و استفاده از تجهیزات سنسوری برای کمک به تشخیص خطرات ممکن می‌تواند بهبودی مهمی در فرآیند بازرسی‌ها و آزمون‌ها ایجاد کند.
ثبت و گزارش‌دهی: ثبت دقیق نتایج بازرسی‌ها و آزمون‌ها بسیار مهم است. باید نتایج به دقت ثبت شده و همچنین گزارش‌های جامعی درباره نقاط ضعف، توصیه‌ها و اقدامات پیشنهادی تهیه شود. این گزارش‌ها باید به مسئولان و مدیران معدن ارائه شده و تدابیر لازم برای رفع مشکلات و بهبود شرایط اجرایی در معادن اتخاذ شود.
آموزش و آگاهی: ارائه آموزش‌های مناسب و آگاهی‌زایی درباره استانداردهای ایمنی بالا به تمامی کارکنان از همه سطوح سازمانی از جمله کارگران، مدیران و ناظران اهمیت دارد. این آموزش‌ها باید شامل آشنایی با خطرات موجود در معادن، روش‌های پیشگیری و استفاده از تجهیزات ایمنی باشند.
استانداردهای مرتبط با فعالیت‌های معدنی
بررسی‌ها از تارنمای سازمان استاندارد نشان می‌دهد این سازمان طی سال‌های ۹۰ و ۹۱ تمامی آیین‌نامه‌ها و استانداردهای مربوط به امور معدنی را تدوین کرده است. در تارنمای سازمان استاندارد در این رابطه اشاره شده است: در راستای اجرای تفاهمنامه موجود میان سازمان نظام مهندسی معدن ایران و سازمان ملی استاندارد ایران، از سال ۱۳۹۰ تهیه استانداردهای مرتبط با فعالیت‌های معدنی توسط امور ضوابط فنی و استانداردهای سازمان نظام مهندسی معدن ایران آغاز شده است. در این چارچوب استانداردهای زیر تا به حال تهیه شده است:
۱- معادن زیر زمینی -پیشگیری و محافظت در برابر انفجار -سامانه‌های محافظت ۲- معادن زیرزمینی- پیشگیری و محافظت در برابر انفجار- سامانه‌های محافظت ۳- معادن زیرزمینی- پیشگیری و محافظت در برابر انفجار- سامانه‌های محافظت ۴- سامانه‌های خاموش‌کننده خودکار رودهدرها 5- معادن زیرزمینی- تجهیزات مورد استفاده در اتمسفرهای دارای قابلیت انفجار 6- معادن زیرزمینی- پیشگیری و محافظت در انفجار- تجهیزات و سامانه‌های حفاظتی برای زهکشی گاز زغال 7- آتمسفر انفجاری- جلوگیری از انفجار و محافظت در مقابل آن 8- ماشین‌ها و تأسیسات استخراج و فرآوری سنگ تزیینی- الزامات ایمنی دستگاه‌های سیم برش الماسه 9- ماشین‌آلات و تجهیزات استخراج معادن و فراوری سنگ طبیعی-الزامات ایمنی برای قله برها
۷۷ درصد معادن حتی واحد ایمنی ندارند
از سوی دیگر بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران با عنوان «وضعیت بهداشت و ایمنی معادن در حال بهره‌برداری کشور طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰» در سال ۱۴۰۰ تنها ۲۳ درصد (۱۴۰۷ معدن) از ۶ هزار و ۲۵ معدن در کل کشور، واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) داشته‌اند. همچنین در سال ۱۳۹۶ از ۵۳۵۳ معدن فعال در کشور، ۱۴.۲ درصد از آنها واحد HSE داشته‌اند که این میزان در سال ۱۴۰۰ به ۲۳.۴ درصد رسیده است.
طی سال ۱۴۰۰ از بین ۱۴۰۷ معدن دارای واحد HSE، معادن شن و ماسه با ۱۹ درصد سهم، سنگ تزئینی ۱۵ درصد، سنگ آهک ۱۵ درصد، سنگ لاشه ۹ درصد، سنگ آهن ۸.۸ درصد و سایر معادن ۳۳ درصد بیشترین سهم را داشته‌اند. همچنین از نظر نسبت معادن دارای واحد HSE به کل معادن در هر فعالیت، معادن سنگ طلا با ۸۰ درصد، استخراج نیکل، آنتیموان و تیتانیوم با ۶۶.۷ درصد و زغال‌سنگ با ۶۳.۴ درصد در رتبه‌های اول تا سوم میان دیگر گروه‌ها قرار دارند.
سخن پایانی
رعایت استاندارد در فعالت‌های معدنی و معدنکاری، می‌تواند بهترین عامل برای حفظ جان کارگرانی باشد که در معدن مشغول کار هستند. این استانداردها، نیازمند پارامترهایی است که در این گزارش به آن اشاره کردیم. امید است، پیمانکاران معادن، با رعایت استانداردهای لازم، معادن کشور را در راستای ایمن‌سازی تقویت کنند.
