اهمیت ایمنی در معادن

امروزه اهمیت بخش معدن و معدنکاری در کشور بر کسی پوشیده نیست؛ چراکه این بخش و صنایع جنبی آن می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مسیرهای رسیدن به توسعه پایدار کشور باشد که در این راستا توجه همزمان به مسائل اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی معادن لازم است.

ایمنی در معادن نیز یکی از مولفه‌هایی است که ارتباط تنگاتنگی با اقتصاد معادن، مسائل انسانی، اجتماعی و حتی زیست‌محیطی دارد که می‌تواند در رسیدن به این توسعه پایدار اثرگذار باشد. امروزه وجود معادن مختلف و حجم وسیع فعالیت‌های معدنی در کشور حوادث هنگام کار متعددی را در پی داشته است. در هر حال به‌نظر می‌رسد برای پیشگیری از حوادث هنگام کار در معادن کشور، ارتقای ایمنی فرآیندها و تجهیزات به‌تنهایی موثر نیست، بلکه باید به رفتارهای کارگران معادن نیز توجه شود، چراکه برای پیشگیری از حوادث اگرچه می‌توان با حذف شرایط و اعمال ناایمن به هدف رسید، اما نباید از نظر دور داشت که انسان، ماشین نیست و تحت‌تاثیر بسیاری از فاکتورهای جسمانی، روانی، اجتماعی، محیطی و ... است. بنابراین پیچیدن یک نسخه کلی برای پیشگیری و کاهش حوادث در همه معادن امکان‌پذیر نیست، چراکه شرایط متفاوت و فاکتورهای متعددی در موقعیت‌های مختلف اثرگذار هستند، اما به‌طورکلی می‌توان با استقرار سیستم‌های مدیریت ایمنی و بهداشت، توجه به آموزش کارگران و تلاش در راستای تغییر نگرش آنان، آنالیز دائمی ایمنی محیط کار و بهینه‌سازی آن و ایمن‌سازی تجهیزات و فرآیندها و توجه به مسائل رفتاری کارکنان تا حد زیادی در پیشگیری و کاهش حوادث در معدن موفق عمل کرد. در این زمینه باوجود خطرات بالا در معادن زیرزمینی، به‌نظر می‌رسد توجه به معادن روباز و سطحی نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد، به‌ویژه اینکه باتوجه به تعداد این معادن در قیاس با معادن زیرزمینی و کوچک بودن اغلب این معادن سطحی،  بی‌توجهی به ایمنی در این محیط‌های کاری بیشتر مشهود است. ضمن اینکه به‌واسطه ریسک بالای معادن زیرزمینی و مسائل روانی ناشی از آن، کارگران این معادن در مقایسه با کارگران معادن سطحی و کوچک، رفتارهای ایمنی و کنترل‌شده‌تری در محیط کار دارند. به هر حال امید است که شاهد توجه بیش از پیش به مقوله ایمنی در معادن و به‌تبع آن، کاهش حوادث ناشی از کار باشیم، چراکه نه‌تنها خسارت‌های اقتصادی ناشی از حوادث از اهمیت بالایی برخوردار است، بلکه خسارت‌های روحی و روانی ناشی از حوادث که به افراد و خانواده‌های آنها تحمیل می‌شود نیز، غیرقابل‌اغماض است.

اهمیت HSE در معادن

حسن مرادی، کارشناس انرژی در ارتباط با ایمنی معادن و انفجار معادن به‌دلیل نشت گاز بهصمت گفت: در بحث صنعت و محیط کار، موضوع HSE (بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست) دارای اهمیت‌های بسیاری است که کمتر به آن توجه می‌شود. مقررات صحیح و بهداشتی که در حوزه کار باید جدی گرفته شود، تنها مختص به صنایع و معادن کشور نیستند و در تمام جوانب باید اجرایی شوند. متاسفانه، حوزه معدن، مانند سایر بخش‌ها، دچار مافیایی است که در بسیاری از حوزه‌های کشور دیده می‌شود و معمولا هم قربانی می‌گیرد. مرادی ادامه داد: قربانیان حوزه معدن در کشور از گرفتارترین و ضعیف‌ترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند. کارگران معدن، افرادی هستند که برای سیر کردن خود و خانواده، آمادگی دارند تا سخت‌ترین فعالیت‌ها را انجام داده و جان خود را در معرض خطر قرار دهند. بحث ایمنی، در سایر موارد شغلی کشور هم باید جاری باشد که شاهد کم‌کاری در این حوزه هستیم و خطرات و پیامدهای ناشی از آن را مشاهده کرده‌ایم. وی گفت: یکی از مواردی که تمام مردم و شهروندان شاهد آن هستند، فعالیت کارگران شهرداری و معادن است. تمام شهروندان مشاهده می‌کنند که پاکبان‌ها، دچار تبعیض هستند و این افراد زمانی که در روی پل‌ها، کنار اتوبان‌ها و در ساعات پایانی شب مشغول کار هستند، از لباس‌های مناسبی برخوردار نیستند. لباس این افراد باید شبرنگ باشد و به‌دلیل آنکه لباس‌های شبرنگ قیمت بالایی دارد، سبب می‌شود تا پیمانکاران در حق این افراد ظلم کرده و از رنگ‌های شبرنگ استفاده کنند. پیمانکاران، پارچه‌هایی که به رنگ زرد هستند و تشابهی به پارچه‌های شبرنگ دارند، تهیه کرده و این پارچه‌ها در دوخت لباس پاکبان‌ها به‌کار می‌رود. سوال اصلی اینجاست که چه کسی به‌عنوان مدعی‌العموم (نماینده جامعه در دادسر) از پیمانکاران نسبت به این موضوع مهم سوال و جواب کرده است که چرا شما جان این پاکبان را در معرض خطر قرار داده‌اید؟ پیمانکاران شهرداری حتی از یک نوار شبرنگ که نرخ اندکی هم دارد، دریغ می‌کنند و جان پاکبانان را به‌خطر می‌اندازند. آمار نشان می‌دهد که طی ۱۰ سال گذشته تعداد بالایی از کارگران بی‌دفاع شهرداری در اثر برخورد با ماشین، جان خود را از دست داده یا از کار افتاده‌اند.

چگالی گاز داخل معادن باید چک شود

وی افزود: در ارتباط با حوزه معادن نیز، چنین داستان تلخی ادامه دارد. باید برای ایمنی افرادی که در معادن کشور مشغول کار هستند، به‌صورت مرتب، چگالی گازهای منتشرشده در داخل معدن بررسی شود و زمانی که چگالی به مرز خطرناک می‌رسد، فن‌های داخل معدن آغاز به کار کرده و از طریق لوله‌های تعبیه‌شده، گاز داخل معدن به محیط بیرون تخلیه شود. زمانی که معادن حدود ۵ متر پیشروی می‌کند، نیاز است تا با داربست‌های فلزی، نسبت به تهیه سقف اقدام شود تا معدن دچار ریزش نشود. فاجعه آنجایی آغاز می‌شود که حوادث معدنی در عمق تاریک خاک رخ می‌دهد و زمان بروز حادثه، اصولا کاری از کسی بر نمی‌آید. مرادی خاطرنشان کرد: آنچه مشخص است، باید با تدابیر ایمنی گسترده و نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت، فعالیت‌های معدنی شکل گیرد و اگر این وزارت عوامل اجرایی لازم و بودجه کافی ندارد، باید با هزینه کارفرمایان، ناظرهای مناسب برای بازرسی و ایمنی معادن را به‌کار گیرد. بحث ایمنی معادن، همواره موجب خسارت‌های زیانبار بوده است و امیدواریم حادثه معدن طبس، آخرین اتفاقی باشد که در حوزه معادن رخ می‌دهد. تهیه لوازم ایمنی در معادن باید طبق قاعده و اصول خاص انجام گیرد و به‌گونه‌ای باشد تا این لباس‌ها ضدجرقه بوده و آتش‌سوزی و انفجار به‌بار نیاورند.

نبود تجهیزات مناسب، فاجعه‌بار است

باتوجه به حادثه تلخ معدن طبس، می‌توان اشاره کرد که در معادن کشور، خبری از ایمنی نیست و کارگران معدن قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند و حاضرند برای لقمه‌ای نان، خطرناک‌ترین فعالیت‌ها را انجام دهند. کارگران معدن، مشکلات متعددی دارند که تنها یکی از آنها، ایمنی است. در ادامه گفت‌وگویصمت  با فرامرز توفیقی، رئیس کمیته دستمزد شورای‌عالی کار در ارتباط با وضعیت کارگران به‌ویژه معدنکاران را می‌خوانید.

فرامرز توفیقی، رئیس کمیته دستمزد شورای‌عالی کار در گفت‌وگو باصمت اظهار کرد: یکی از مشاغل سخت و طافت‌فرسا را می‌توان فعالیت در معادن دانست که به‌طورمستقیم با جان کارگران در ارتباط است. متاسفانه با واگذاری معادن به بخش خصوصی، شاهد افزایش روزافزون حادثه در معادن به‌واسطه عدم‌استفاده از تجهیزات و لوازم ایمنی هستیم. نبود تکنولوژی‌های به‌روز و همچنین سودجویی‌های کارفرمایان در حوزه معدن، سبب شده است تا معادن کشور به‌شدت آسیب‌پذیر شوند.

توفیقی ادامه داد: نبود بازرسی و نظارت وزارت کار را می‌توان یکی دیگر از چالش‌های حوزه معدن و مشکلات معدنکاران دانست. در دولت قبل، آقای مرتضوی (وزیر کار) اعلام کرد که در این دولت، حوادث کاهش پیدا کرده است. این اظهارات در صورتی گفته شده است که آمارهای رسمی و غیررسمی، چنین گفته‌ای را تایید نمی‌کنند؛ کتمان حقیقت را نمی‌توان دال بر بروز حقیقت دانست.

وی گفت: افرادی که در معادن فعالیت می‌کنند، به‌دلیل نبود امنیت شغلی و قراردادهای مناسب، وضعیت مناسبی ندارند؛ اما مجبور می‌شوند تا برای گذران زندگی، در معادن فعالیت کرده و جان خود را از دست بدهند. ما امیدوار بودیم که در دولت مسعود پزشکیان، شاهد اتفاقات مثبت در حوزه کارگری باشیم و وزیر کار صحبتی هم راجع به معیشت کارگران داشته باشد، اما از روزی که وزیر کار فعلی (احمد میدری) سرکار آمده است، تنها درباره پیوست عدالت صحبت می‌کند و حرف‌های ایشان چندان مفهوم نیست. توقع داریم که این پیوست عدالت را برای‌مان معنی کنند تا متوجه شویم که پیوست عدالت به چه معنایی است.

مشکلات معدنکاران تمامی ندارد

توفیقی خاطرنشان کرد: مشکلات معدنکاران تمامی ندارد و به‌همین‌دلیل مطالبات بسیاری برای مطرح کردن وجود دارد. سال‌هاست یکی از درخواست‌های مهم ما این است که کار در معدن ضریب ۲ مشاغل سخت و زیان‌آور محسوب شود تا کارگران بتوانند با ۱۵ سال سابقه کار، بازنشسته شوند. معدنکاری از مشاغل ضریب ۲ هم سخت‌تر است و پس از چند سال، کارگر علاوه بر بیماری، توان کار کردن هم نخواهد داشت.

سخن پایانی

براساس گزارش‌های منتشرشده در سال ۱۴۰۰ تنها ۲۳ درصد (۱۴۰۷ معدن) از ۶ هزار و ۲۵ معدن در کل کشور، واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE)

داشته‌اند. براساس این گزارش در سال ۱۳۹۶ از ۵هزار و۳۵۳ معدن فعال در کشور، ۱۴.۲ درصد از آنها واحد HSE داشته‌اند که این میزان در سال ۱۴۰۰ به ۲۳.۴ درصد رسیده است.

حوادث اجتماعی ناشی از کشته شدن یک معدنکار در ریزش معدن را با چه چیزی می‌توان جبران کرد. بهتر است نگاه زیربنایی به چنین موضوعاتی داشت و اقدامات سریع برای برطرف کردن مشکلات معادن انجام داد.

 در صورتی که دست روی دست گذاشته شود، باید شاهد باشیم که معدنی در طبس، معدنی در شازند و... دچار حادثه‌ای ناگوار شوند و جان کارگران گرفته شود.