فلزات معدنی، جایگزین سوخت‌های فسیلی
اهمیت استفاده از انرژی‌های خورشیدی بر کسی پوشیده نیست و کشور باید به‌سمت و سویی هدایت شود که استفاده از این انرژی عظیم و تجدیدپذیر را در اولویت‌های خود قرار دهد. با این حال، بسیاری از کارشناسان عقیده دارند که دولت توجهی به تجدیدپذیرها نکرده است و همچنان سوخت‌های فسیلی را در اولویت مصرف قرار می‌دهد. استفاده از فلزات معدنی و تجدیدپذیرها به‌جای سوخت‌های فسیلی می‌تواند آینده‌ای درخشان را برای انرژی کشور فراهم کند. همان‌طور که در جریان هستید، معادن بسیاری در کشور وجود دارند که می‌توان با توجه بیشتر به آنها، شرایط کشور را از لحاظ تامین انرژی و اقتصاد تغییر داد.
سوخت فسیلی چیست؟
سوخت فسیلی از باقیمانده گیاهان و حیوانات بسیار ریزی که میلیون‌ها سال پیش زندگی کرده و مرده‌اند، ساخته شده است. بیشترین ذخایر سوخت‌های فسیلی ۵۴۰ تا ۶۵۰ میلیون سال پیش، زمانی که آب و هوای زمین گرم‌تر و مرطوب‌تر بود و آب‌های آن مملو از جلبک، باکتری و موجودات کوچک دیگر بود، تشکیل شده است. سوخت‌های فسیلی به‌راحتی به‌دست می‌آیند و استفاده از آنها ارزان است و از تراکم انرژی بالایی برخوردار هستند، به این معنی که هنگام سوزاندن، مقدار زیادی انرژی در هر پوند تولید می‌کنند. در ادامه مقاله توضیحات بیشتری در رابطه با اینکه سوخت‌های فسیلی دارای چه نوع انرژی هستند، ارائه شده است. صدها میلیون سال پیش، حتی قبل از دایناسورها، گیاهان و سرخس‌های عظیمی وجود داشتند که در جنگل‌های باتلاقی زندگی می‌کردند. وقتی این گیاهان و سرخس‌ها از بین می‌رفتند، می‌پوسیدند و لایه‌هایی را در پایین باتلاق‌ها تشکیل می‌دادند. آب و خاک به‌وجودآمده در بالای این لایه‌ها، طی هزاران سال در اثر افزایش فشار و درجه حرارت باعث می‌شد که گیاهان و سرخس‌های پوسیده، دچار تغییرات شیمیایی و فیزیکی شوند. از آنجا که گیاهان و سرخس‌ها در غیاب اکسیژن به پوسیدگی ادامه می‌دادند، در اثر چندین سری از واکنش‌ها، تبدیل به زغال‌سنگ شده‌اند. اگر می‌پرسید عنصر مشترک همه سوخت‌های فسیلی چیست، باید بگوییم که کربن است.
حرکت دنیا به‌سمت استفاده از فلزات معدنی
عبدالرزاق کعبی‌نژاد، کارشناس انرژی در حوزه انرژی‌های خورشیدی درباره حرکت دنیا به‌سمت استفاده از انرژی خورشیدی و فلزات معدنی به صمت گفت: این امید وجود دارد که دنیا به‌سمت انرژی‌های خورشیدی و استفاده از فلزات معدنی به‌جای سوخت‌های فسیلی حرکت کند. خورشید مانند یک نیروگاه برق هسته‌ای تجدیدپذیر عمل می‌کند و از این انرژی در یک مترمربع کره زمین، یک کیلووات برق از خورشید دریافت می‌کنیم. صنایع‌معدنی مانند سیمان، آلومینیوم، فولاد و مس انرژی بسیاری مصرف می‌کنند و جزو صنایعی محسوب می‌شوند که کارشناسان نسبت به تغییر سوخت آن، تاکید دارند.
کعبی‌نژاد ادامه داد: زمانی که تمام کره زمین به‌اندازه یک ساعت، انرژی را از خورشید دریافت می‌کند، اندازه یک سال مصرف انرژی دنیا را تشکیل می‌دهد. اگر کره زمین به‌میزان یک سال انرژی از خورشید دریافت کند، معادل ۳ هزار برابر مصرف انرژی دنیا تشکیل خواهد شد. آیا این انرژی عظیم تجدیدپذیر، به‌درستی استفاده می‌شود؟ آیا کسی به فکر استفاده از این نعمت بزرگ خدادادی است؟ جهان در آینده به‌سمت و سویی پیش خواهد رفت که احتمال جایگزینی فلزات معدنی به‌جای سوخت‌های فسیلی را تقویت می‌کند. وی گفت: نکته دیگر این است که انرژی خورشیدی با محیط زندگی ما سازگار است. این انرژی عظیم خورشیدی کاملا مناسب با محیط زندگی ما است و باید برای استفاده اصولی از این انرژی، تمام تلاش خود را انجام دهیم تا در آینده با مشکل تامین برق مواجه نشویم. ایران به‌دلیل آنکه همچنان با مشکلات فناوری و اقتصادی این انرژی پاک و مشکلات استخراج فلز معدنی دست‌وپنجه نرم می‌کند، نمی‌تواند به‌درستی از آن استفاده کند.
استفاده از انرژی‌های کم‌کربن
وی افزود: مشکلات فناوری انرژی خورشیدی، در کشورهای توسعه‌یافته، موضوع قرن ۲۱ را تشکیل داده است و کشورهای توسعه‌یافته در این فکر هستند که چگونه می‌توان از این انرژی عظیم، بهترین استفاده‌ها را برد. استفاده از انرژی‌های کم‌کربن، یکی از راه‌های مناسبی است تا جهان استفاده از سوخت فسیلی را محدود کند. این انرژی‌های کم‌کربن، فلزات معدنی هستند که جهان باید به‌سمت استفاده از آنها حرکت کند. در حال حاضر در دنیا پروژه‌هایی برای تولید انرژی از زباله‌های شهری یا ضایعات صنعتی وجود دارد که به‌عنوان سوخت دوم مطرح است، اما نکته مهمی که درباره این پروژه‌ها وجود دارد، پیچیدگی‌های فنی موجود در آن است، همچنین نوعی انرژی تهیه شده است که در حال حاضر به‌میزان کافی و موردنیاز صنایع معدنی تولید نمی‌شود و به این ترتیب، اطمینان کافی برای بکارگیری این نوع انرژی در تولید محصول وجود ندارد، به‌همین‌دلیل هنوز نمی‌تواند به‌عنوان یک سوخت اطمینان‌بخش جایگزین مطرح باشد، چراکه بر کیفیت محصولات تولیدشده اثر منفی می‌گذارد.
وی گفت: نیروگاه‌های حرارتی موجود در کشور به‌وسیله بخار، برق تولید می‌کنند و اگر بتوان بخار را از طریق انرژی خورشیدی تولید کرد، تمام مشکلات برطرف خواهد شد. اما این موضوع همچنان در حد تحقیق و توسعه مانده است. این انرژی، هم خودکفا بوده و هم آنکه آماده بهره‌برداری است و مانند نفت نیست که مشکلات اکتشافی را داشته باشیم. مشکلات انتقال، حمل‌ونقل، توزیع و پالایش هم در این مسیر وجود نخواهد داشت.
کعبی‌نژاد ادامه داد: دولت به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل انرژی‌های خورشیدی را برطرف کند و نیاز است یک مثلث دولت، صنعت و دانشگاه تشکیل شود تا بتوان این موضوعات را برطرف کرد. این ۳ باید در رأس مثلث قرار بگیرند و کار را آغاز کنند. انرژی‌های خورشیدی استنفاده‌های فراوانی دارد و می‌توان حتی از حرارت بالای آن، استفاده‌های زیادی کرد، همچنین باید بحث‌های اکتشافی معادن قوت گیرد تا بتوان از فلزات معدنی که کم‌کربن هستند، استفاده کرد.
وی خاطرنشان کرد: دولت باید توجه ویژه‌ای به موضوع استفاده از انرژی‌های پاک و فلزات معدنی به‌جای سوخت‌های فسیلی داشته باشد. افزایش هزینه‌های انرژی پاک در سال‌های اخیر بسیار زیاد بوده است که تنها چند کشور توانسته‌اند از آنها استفاده کنند. اهمیت استفاده از سوخت‌های کم‌کربن مانند فلزات معدنی، آنقدر زیاد است که کشورهای بزرگ دنیا به فکر استفاده از آن افتاده‌اند.
مشکل اصلی،نبود تسهیلات است
تجدیدپذیرها، یکی از مهم‌ترین صنایع موجود در کشور هستند که متاسفانه در هیچ دولتی، آن‌طور که باید، توجهی به آنها نشد. انرژی خورشیدی می‌تواند کمک بزرگی برای صنعت برق باشد و در مواقع بحران، کمک‌های بزرگی دهد، اما باید گفت تجدیدپذیرها مورد کم‌لطفی و بی‌مهری مسئولان قرار گرفته‌اند. باتوجه به اهمیت استفاده از تجدیدپذیرها در معادن و صنایع کشور، چالش‌های پیش‌روی این انرژی پاک را بررسی و با مهرداد داوری‌فر، کارشناس انرژی گفت‌وگو کرده‌ایم.
مهرداد داوری‌فر، کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر، در ارتباط با چالش‌های پیش‌روی تجدیدپذیرها به صمت گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که پیش‌روی صنایع و معادن به‌ویژه حوزه تجدیدپذیرها قرار دارد، این است که بنا بر دستور بانک مرکزی، بانک‌ها از ارائه برخی تسهیلات و وام‌ها برای راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس، خودداری می‌کنند. چنین امری سبب خواهد شد، تا این صنعت با مشکلات بزرگی مواجه شود.
داوری‌فر ادامه داد: تجدیدپذیرها نقش مهمی در صنایع و معادن کشور دارند و می‌توانند کمک بزرگی برای رشد اقتصاد کشور باشند، اما بانک‌ها از ارائه تسهیلات و پرداخت وام خودداری کرده و در مقابل این صنعت مهم، سنگ‌اندازی می‌کنند. عدم‌پرداخت وام سبب خواهد شد تا نیروگاه‌های خورشیدی و سایر تجدیدپذیرها وارد مدار نشوند و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، تمام صنایع کشور با مشکل کمبود برق مواجه خواهند شد. مشابه این موضوع را سال گذشته مشاهده کرده‌ایم که مشکل کمبود برق، گریبانگیر صنایع و معادن شد. معادن کشور، نیاز جدی به برق دارند و باید فعالیت خود را در اعماق زمین به‌واسطه روشنایی مصنوعی که برق است، انجام دهند. وی گفت: برق را می‌توان یکی از مهم‌ترین کالاهای استراتژیک کشور نام برد. برق یکی از لازمه‌های زندگی مردم است و کمبود این انرژی بر آسایش، آموزش، اقتصاد و تمام زندگی مردم تاثیرگذار خواهد بود. همچنین کمبود برق، سبب خواهد شد تا صنایع و معادن کشور از کار افتاده و تولید کشور به‌سمت و سوی منفی پیش برود و عدم‌تولید، کاهش صادرات را به‌همراه خواهد داشت. لازم به ذکر است که به‌علت کمبود برق، مشکلات اجتماعی هم در سطح کشور، افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد و تمام مشکلات کشور تنها اقتصادی نیست.
کاهش آسیب به سیاره زمین
وی افزود: روزی انرژی‌های تجدیدپذیر و فلزات معدنی به‌طورکامل جایگزین سوخت‌های فسیلی شوند که به ما این امکان را می‌دهد که روند آسیب به سیاره زمین را کاهش دهیم و حتی آن را معکوس کنیم. هزینه انرژی‌های تجدیدپذیر در حال کاهش است و ممکن است طی یکی ۲ دهه آینده سوخت‌های فسیلی به‌طورکامل از فرآیند تولید انرژی خارج شوند. چند منبع انرژی تجدیدپذیر وجود دارد که می‌توانند جایگزین سوخت‌های فسیلی شوند. اگر از فلزات به‌عنوان سوخت استفاده شود، زمین شرایط زیست‌محیطی به‌مراتب بهتری در آینده خواهد داشت و فرآیند گرمایش زمین کمتر از آنچه تصور می‌شود، نگران‌کننده خواهد بود.
وی گفت: سازمان انرژی‌های نو، وعده‌هایی را داده است که باید تعداد ۵ هزار نیروگاه خورشیدی را وارد مدار کنیم. از طرفی چنین موضوعی، نیازمند وام است تا بتوان این نیروگاه‌ها را راه‌اندازی کرد و از طرف دیگر، این سازمان هنوز تعدادی از قراردادهای خود را نهایی نکرده است. این موضوع سبب خواهد شد تا مسیر راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی، با سرعت اندکی حرکت کند. آماده نشدن این قراردادها، کم‌کاری سازمان انرژی‌های نو و شرکت توانیر است که این قراردادها را حدود یک سال است که آماده نکرده‌اند.
داوری‌فر ادامه داد: اگر شما پول در اختیار داشته باشید و بخواهید یک نیروگاه خورشیدی را احداث کنید و درخواست واردات قطعات را داشته باشید، به شما پروانه می‌دهند؛ اما به‌دلیل نبود قرارداد، نمی‌توانید سفارش خود را ثبت کنید. این وقفه‌ای که در این مسیر رخ می‌دهد، سبب خواهد شد تا در تابستان سال آینده، هیچ نیروگاهی وارد مدار نشود. این مشکل کاملا سازمانی است و به نبود نقدینگی و تحریم هیچ ارتباطی ندارد و باید گفت کم‌کاری وزارتخانه‌های مربوطه و همچنین سازمان انرژی‌های نو در این موضوع دخیل هستند.
این کارشناس انرژی گفت: تجدیدپذیرها به‌ویژه انرژی‌های خورشیدی و همچنین صنایع فلزی، تنهاترین، بهترین، مقرون‌به‌صرفه‌ترین و سریع‌ترین روش جبران عقب‌افتادگی صنعت برق کشور هستند. اگر بتوانند این موانع اصلی که مهم‌ترین آن تسهیلات و خودتامینی است را برطرف کنند، اتفاقات بسیار مهمی در کشور خواهد افتاد.
داوری‌فر خاطرنشان کرد: باید به این نکته اشاره کرد که یکی از مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر و فلزات معدنی، پایدار بودن آنها است. به‌همین‌دلیل، هیچ زمان تمام نخواهند شد. البته فلزات معدنی هم به منبع بی‌انتها وصل نیستند و ممکن است روزی به‌پایان برسند، اما به‌علت کم‌کربن بودن، آنها می‌توانند جایگزینی مناسب برای سوخت‌های فسیلی باشند. نیروگاه‌های تجدیدپذیر به‌دلیل نداشتن قطعات متحرک زیاد، عموما به تعمیر و نگهداری کمتری نسبت به ژنراتورهای معمول نیازمند هستند. سوخت آنها از طبیعت گرفته می‌شود و منابع موجود برای تولید این انرژی در ایران، هزینه‌های عملیاتی آن را به‌شدت کاهش می‌دهند.
