تشکیل معاونت روابط‌عمومی در نهاد ریاست‌جمهوری
در یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ کشور به سر می‌بریم و مردم در انتظار شکل‌گیری دولت جدید و تحول آفرینی در هر حوزه برای رفع مشکلات، خصوصا مشکلات اقتصادی، با حضور وزرای خوشفکر به سر می‌برند.
یکی از قول‌های مسعود پزشکیان در مناظرات انتخاباتی، رعایت صداقت و تخصص‌گرایی در تمام امور و شئون اداره کشور بود و در نخستین گام نیز تفاوت عملکرد ایشان در انتخاب وزرا، مهر تاییدی بر آن قول‌ها زده است. اما ضعف در اطلاع‌رسانی شفاف، دقیق و به‌موقع از آنچه در حال اجراست مشاهده می‌شود. سوال اساسی این است که آیا بهتر نیست به جای انتشار جسته و گریخته خبرها درباره فرآیندها و تصمیمات کارگروه‌ها و کمیته‌های شورای راهبری انتخاب کابینه، اخبار به صورت رسمی و کاملا شفاف در اختیار رسانه‌ها، خصوصا رسانه‌های تخصصی هر حوزه قرار گیرد؟ اصلا چه اشکالی دارد که رسانه‌های تخصصی هر حوزه، خبرنگاری در این کارگروه‌ها داشته باشند و فرآیندها و تصمیمات را به عموم مردم و به ویژه کارشناسان و فعالان آن حوزه اطلاع‌رسانی کنند و از همین ابتدای کار شفافیت در اجرای امور و تصمیم‌سازی رعایت شود. چه مواردی در حوزه اطلاع‌رسانی نهاد ریاست جمهوری باید درنظر گرفته شود و اساسا مهم‌ترین نکاتی که تیم اطلاع‌رسانی یک رئیس‌جمهوری باید به آن توجه داشته باشند چیست؟
شیشه‌های اتاق انتخاب وزرا را «مات» نکنید!
انتخاب وزرا یکی از نخستین کارهای هر دولت جدید است که تا کنون پشت درهای بسته انجام می‌شد. برای نخستین بار کارگروه‌هایی ماموریت یافته‌اند در هر حوزه، افراد صاحب صلاحیت و هماهنگ با دیدگاه‌های رئیس‌جمهوری منتخب را به ایشان معرفی کنند تا از میان آنها وزیر شایسته هر حوزه انتخاب شود.
اطلاع‌رسانی درباره روندهایی که در این کارگروه‌ها در جریان است، می‌تواند مردم را به مشارکت و صحت انتخاب خود در انتخابات ریاست جمهوری امیدوار کرده، از حاکمیت شایسته سالاری در این روندها مطمئن ساخته و سالم بودن فرآیند انتخاب نامزدهای نهایی وزارتخانه‌های دولت چهاردهم را تضمین کند.
با این وجود برخی اعضای این کارگروه‌ها مخالف اطلاع‌رسانی شفاف و سریع از روندها و فرآیندهای اجرایی هستند و تصمیمات کارگروه‌ها درخصوص نامزدهای وزارت را محرمانه می‌پندارند.
شاید برداشت و تفسیر آنها از شفافیت و صداقت با مردم متفاوت از نظر رئیس‌جمهوری منتخب است و با محدود کردن اطلاع‌رسانی، شیشه‌های اتاق‌های انتخاب وزرا را به شیشه‌های مات تبدیل می‌کنند.
سوال اساسی این است که آیا بهتر نیست به جای انتشار جسته و گریخته خبرها به صورت دست نویس و غیرحرفه‌ای، اخبار به صورت رسمی و کاملا شفاف در اختیار رسانه‌ها، خصوصا رسانه‌های تخصصی هر حوزه قرار گیرد؟ چه اشکالی دارد که رسانه‌های تخصصی، خبرنگاری در این کارگروه‌ها داشته باشند و فرآیندها و تصمیمات را به عموم مردم و به ویژه کارشناسان و فعالان آن حوزه اطلاع‌رسانی کنند و اگر افرادی آگاهانه یا ناآگاهانه خواستار مات کردن شیشه‌های اتاق انتخاب وزرا هستند، مانع این رزوند شده و شفافیت را به این اتاق شیشه‌ای بازگردانند؟
این رویه‌ای است که انتظار می‌رود نه تنها در انتخاب وزرا، بلکه در انتخاب معاونان و مدیران هر وزارتخانه و زیرمجموعه‌های آنها مورد توجه قرار گیرد و رسانه‌های تخصصی ناظر بر روندها و تصمیمات باشند تا شفافیت، تخصص‌گرایی و شایسته سالاری فرآیندهای انتخاب مسئولان، توسط مردم و کارشناسان، در آینه رسانه‌ها، پایش و نظارت شود.
باید به اعضای کارگروه‌ها مشفقانه و صیمیمانه توصیه کرد؛ رویه ناصواب نامحرم پنداشتن مردم را فرآیند انتخاب گزینه‌های وزارت در همین گام ابتدایی کنار بگذارند و به این نکته توجه کنند که پزشکیان با اتکا به صداقت و شفافیت خود، منتخب مردم شده و به آنها قول شفافیت و صداقت داده است.
ویژگی‌های تیم اطلاع‌رسانی دولت
داود نعمتی انارکی، عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما و کارشناس رسانه: اطلاع‌رسانی سریع و شفاف از روند فعالیت‌ها، سیاست‌ها، اقدامات، برنامه‌های پیش‌رو و آنچه که در یک مجموعه انجام می‌شود، ضرورتی است که نقش مهمی در اعتمادسازی دارد. هرچه میزان اطلاع‌رسانی نسبت به سیاست‌ها و اقدامات بیشتر باشد، تحقق اصل شفاف‌سازی میسر شده و در کل حلقه مفقوده، بین آنچه که انجام می‌شود و بروز شایعات، همین ضعف در اطلاع‌رسانی است.
ضعف‌های اطلاع‌رسانی شورای راهبردی
به اعتقاد من نحوه اطلاع‌رسانی تیم راهبردی رئیس‌جمهوری منتخب، با وجود تمام نقاط مثبت مانند حضور رئیس شورای راهبردی در صدا و سیما و ارایه گزارش از روند کار کمیته‌ها و شورا، با ایرادهایی هم همراه است. به‌عنوان نمونه تا کنون هیچ توضیحی درباره شاخص‌های مورد نظر برای سنجش و انتخاب گزینه‌ها پیشنهادی،
منتشر نشده که این شاخص‌ها بر چه مبنایی بوده و یا اینکه توضیح داده نشده که منظور از جوان‌گرایی در انتخاب‌ها چیست، تجربه و دانش افراد در چه فرآیندی مورد سنجش قرار می‌گیرد، یا اینکه توضیح داده نشده در این تیم راهبردی سهم گروه‌ها چقدر بوده و….
برای تحقق این امر می‌توان اطلاع‌رسانی را در دو شکل تعریف کرد. اول؛ اطلاع‌رسانی نسبت به تصمیماتی که اتخاذ می‌شود، فرآیندی که برای انتخاب وزرای پیشنهادی انجام می‌شود و کلا برنامه‌هایی که در دستور کار است و مردم نیز باید در جریان آن قرار گیرند. دوم؛ اطلاع‌رسانی به مردم در خصوص برخی رویدادهایی که جنبه حاشیه‌ای پیدا می‌کنند، مانند خرید کردن دکتر پزشکیان از سوپر مارکت که در واقع تیم اطلاع‌رسانی ایشان قصد دارد به نوعی مردمی بودن و زندگی عادی و نرمال وی را نشان دهد که عمدتا با تهیه فیلم‌های کوتاه و انتشار آن در فضای مجازی تحقق می‌یابد.
در نفس قضیه اجرای این نوع دوم، اشکالی وجود ندارد، چرا که می‌تواند نشان دهنده زندگی عادی یک مسئول باشد. مردم نیز با چنین گزارش‌هایی ارتباط برقرار می‌کنند، مشروط بر اینکه واقعی بودن این رفتارها ملموس باشد و تداعی‌گر نقش آفرینی شخصیت مورد نظر نباشد. در دنیای مدرن امروزی چنین رفتارهایی متداول است، خرید یک نخست وزیر یا رئیس‌جمهوری از سوپر مارکت، با دوچرخه سرکار رفتن، حضور در رستوران‌ها و با مردم غذا خوردن، رانندگی و رفتارهایی دیگر که فیلم این رفتارها عمدتا در فضای مجازی منتشر می‌شود و برای بیننده نیز باورپذیر است؛ چون چنین رفتارهایی واقعی است و به یک فرهنگ در جوامع پیشرفته تبدیل شده است. متاسفانه چون در جامعه ما چنین رفتارهایی عمدتا یا نبوده یا با کنترل‌های شدید همراه بوده، شاید باورپذیری آن زیاد نباشد، اما اگر به فرهنگ پذیرفته شده در بین مسئولان تبدیل شود، باورپذیر می‌شوند.
از هیاهوی کاذب پرهیز کنید
در مجموع حاشیه‌های زندگی یک مسئول مانند رئیس‌جمهوری مثل شرکت در یک راهپیمایی، حضور در یک هیات عزاداری، خرید از یک فروشگاه، حضور در بین مردم با کمترین بگیر و ببندهای غیر ضروری و خیلی موارد دیگر، برای مردم جذاب است و حاوی پیامی است که من هم از جنس شما هستم و نه بیشتر، بنابراین نفس چنین رفتارهایی خارج از عرف نیست و می‌تواند مخاطب گسترده‌ای جذب کند چون در چارچوب بر انگیختن احساسات است، اما باید دقت شود که انتشار گسترده یک رفتار مثل حضور در یک جمع به مدت چند شب، احتمال دارد اثر اقناعی آن را کاهش دهد، وقتی یک نوع رفتار به دفعات نشان داده شود، می‌تواند به افول محبوبیت هم منجر شود، چون ایجاد نوعی هیاهوی کاذب است. تاکید مجدد کنم که چنین رفتارهایی باید در جامعه ما نیز فرهنگ شود و مسئولان به آن تن‌دهند. حتی چه اشکالی دارد اگر روزی به‌عنوان روز همدلی مسئولان با مردم تعریف شود که در آن روز، مسئولان مانند مردم عادی به زندگی اجتماعی و فردی خود بپردازند.
نیازمند تیم اطلاع‌رسانی حرفه‌ای
تجربه نشان داده تیم‌های اطلاع‌رسانی دولت‌های گذشته تجربه موفقی نداشته‌اند، آنها نتوانسته‌اند وظایف اطلاع‌رسانی خود را با دقت، شفافیت و سرعت انجام دهند، چون یا شناخت چندانی از این فرآیند حرفه‌ای نداشته‌اند و یا در انتشار اخبار معذوریت داشته‌اند. بنابراین پیشنهاد می‌شود تیم اطلاع‌رسانی دولت جدید، پس از اینکه دولت مستقر شد، از افرادی تشکیل شود که با علم اطلاع‌رسانی، شیوه‌ها، تکنیک‌ها، بایدها و نبایدها و با جامعه آشنا باشند. سرعت در اطلاع‌رسانی را رعایت کنند، علاوه بر آن باید از دخالت‌های سلیقه‌ای اشخاص در اطلاع‌رسانی پرهیز کرد و از قدرت پاسخگویی درست و به موقع به حاشیه‌ها و شایعات نیز برخوردار بود.
ضرورت ارتباط دوسویه با رسانه‌ها
تیم اطلاع رسانی دولت باید یک فرآیند ارتباطی مناسب و دو سویه‌ای با رسانه‌ها و گروه‌های مرجع داشته و در برقراری ارتباط با مردم نیز تبحر داشته باشد. با اطلاع‌رسانی صحیح می‌توان پیش فرض‌های ذهنی مخاطبان را تغییر داد و با اعتماد سازی ویژگی باورپذیری پیام‌ها را تقویت کرد.
در مجموع تیم اطلاع‌رسانی دولت و شورای راهبردی باید از حرفه‌ای‌های رسانه، خبر و روابط عمومی تشکیل شود. افرادی که صرفا به دنبال اقدامات پوپولیستی نباشند، چرا که جامعه نیازمند اطلاع‌رسانی درست سازمان‌ها و نهادهاست، مرجعیت خبر نهادی مثل نهاد ریاست جمهوری باید تیم اطلاع‌رسانی حرفه‌ای آن نهاد باشد.
پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد دولت در حوزه روابط عمومی
انجمن روابط عمومی آذربایجان شرقی نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور جدید دولت چهاردهم، پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد دولت در حوزه روابط عمومی ارائه کرده است. در نامه رئیس و اعضای شورای سیاست‌گذاری انجمن روابط‌عمومی آذربایجان شرقی آمده:
انتخاب جنابعالی به‌عنوان رئیس‌جمهور دولت چهاردهم را تبریک عرض می‌نماییم. امیدواریم که با بهره‌گیری از توانمندی‌ها و تجارب ارزشمندتان، کشور عزیزمان را در مسیر توسعه و پیشرفت هدایت کنید.
باتوجه به صحبت‌هایی که شما در مرحله تبلیغات انتخاباتی و در مناظره‌های تلویزیونی داشتید و گفتید که در هر زمینه‌ای از کارشناسان برجسته استفاده خواهید کرد و خرد جمعی را به‌کار خواهید گرفت، یکی از موارد حیاتی و ضروری که می‌تواند نقش بسزایی در موفقیت دولت جدید ایفا کند، توجه جدی به مقوله روابط‌عمومی است. روابط‌عمومی به‌عنوان پلی میان دولت و مردم، نقش بسیار مهمی در ایجاد شفافیت، اعتمادسازی و ارتقای سطح آگاهی عمومی دارد. در دولت‌های قبلی، به دلیل عدم توجه کافی به این حوزه، بسیاری از پروژه‌ها و سیاست‌ها به‌درستی به مردم معرفی نشده و نتوانسته‌اند حمایت عمومی لازم را به‌دست آورند. در این راستا، پیشنهاد می‌شود دولت چهاردهم به موارد زیر توجه ویژه‌ای داشته باشد:
شفافیت و اطلاع‌رسانی به‌موقع:
ایجاد کانال‌های ارتباطی مؤثر و شفاف برای اطلاع‌رسانی به‌موقع و دقیق در مورد تصمیمات، پروژه‌ها و دستاوردهای دولت. این امر موجب افزایش اعتماد عمومی و کاهش شایعات و اخبار نادرست می‌شود.
توسعه و تقویت تیم روابط‌عمومی:
انتصاب افراد متخصص و مجرب در حوزه روابط‌عمومی و فراهم‌کردن امکانات و ابزارهای لازم برای انجام وظایفشان. همچنین، برگزاری دوره‌های آموزشی برای ارتقای دانش و مهارت‌های کارکنان این حوزه ضروری است.
استفاده از فناوری‌های نوین:
بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی و فناوری‌های نوین برای برقراری ارتباط مستقیم و سریع با مردم و همچنین دریافت بازخوردها و نظرات آنها. این امر موجب افزایش مشارکت عمومی و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در جامعه می‌شود.
ترویج فرهنگ پاسخگویی:
تأکید بر فرهنگ پاسخگویی در تمامی سطوح دولت و تشویق مدیران به ارائه گزارش‌های دوره‌ای و پاسخ به سؤالات و ابهامات مردم. این موضوع می‌تواند به افزایش شفافیت و کاهش فساد کمک کند.
ارتباط با رسانه‌ها:
تقویت همکاری با رسانه‌های جمعی و ایجاد روابط مثبت و سازنده با آنها. رسانه‌ها نقش مهمی در انتقال پیام‌های دولت به مردم و بالعکس دارند و می‌توانند در ایجاد تصویر مثبت از عملکرد دولت مؤثر باشند.
تشکیل معاونت روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی:
تشکیل معاونت روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی در ساختار ریاست‌جمهوری و تمامی وزارت‌خانه‌ها می‌تواند تحولی مهم در نظام ارتباطات کشور ایجاد کند.
باتوجه‌به اهمیت روزافزون اطلاعات و نقش رسانه‌ها در جامعه، داشتن ساختاری تخصصی در این زمینه بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
ارتقای سواد روابط‌عمومی و رسانه‌ای مدیران ارشد:
ارتقای سواد روابط‌عمومی و رسانه‌ای مدیران ارشد در هیات دولت و رده‌های مدیریتی پایین‌تر از اهمیت بالایی برخوردار است. این امر می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر کارایی و اثربخشی سازمان‌ها و نهادهای دولتی داشته باشد. با گذراندن دوره‌های آموزشی سواد روابط‌عمومی، سواد ارتباطی و سواد رسانه‌ای، مدیران ارشد قادر خواهند بود به‌صورت تخصصی و حرفه‌ای به مدیریت شایعات و ارتباطات خود بپردازند.
تمرکز اطلاع‌رسانی از طریق سخنگویان رسمی:
یکی از مشکلات اصلی در این زمینه، تعدد سخنگویان و نبود یک کانال مشخص برای اطلاع‌رسانی است. در بسیاری از سازمان‌ها، به‌جای اینکه سخنگوی رسمی به موضوعات و بحران‌ها بپردازد، مدیران مختلف در مقام سخنگو عمل می‌کنند که این امر موجب پراکندگی اطلاعات و کاهش کارایی اطلاع‌رسانی‌ها می‌شود. ضروری است که اطلاع‌رسانی‌ها از یک کانال مشخص و توسط سخنگویان رسمی انجام شود تا از پراکندگی و ابهام در اطلاعات جلوگیری شود.
ارتقای جایگاه روابط‌عمومی‌ها:
ارتقای جایگاه روابط‌عمومی‌ها و توجه ویژه به نقش و اهمیت آنها در سازمان‌ها و نهادهای دولتی. ایجاد دستگاه‌های ارزیابی عملکرد و تشویق به نوآوری و خلاقیت در حوزه روابط‌عمومی می‌تواند به بهبود کیفیت ارتباطات دولت با مردم کمک کند.
باتوجه‌به اهمیت فوق‌العاده روابط‌عمومی در تحقق اهداف دولت و ارتقای سطح رضایت‌مندی عمومی، امیدواریم که جنابعالی با نگاه ویژه‌ای به این حوزه نگریسته و اقدامات مؤثری در این زمینه انجام دهید.
