تورم بر آتش گرانی‌ها دمید
گزارش مرکز آمار ایران از اثر تورم بر دهک‌های مختلف درآمدی منتشر شد.
جامعه تاب قیمت های بیش از این را ندارد
گزارش مرکز آمار ایران از اثر تورم بر دهک های مختلف درآمدی منتشر شد. براساس این آمار تورم برخوردارها که عمدتا در دهک دهم قرار دارند ۴۰ درصد و تورم دهک اول ۶۰ درصد اعلام شده است. براساس داده های رسمی، نرخ تورم کل کشور در شهریور ۱۴۰۱ برابر ۴۲ . ۱ درصد اعلام شد که این آمار در دهک های مختلف درآمدی نوسان دارد. براساس اعداد مربوط به تورم، فاصله تورمی دهک های مختلف در این ماه به ۷ . ۸ درصد رسید که نسبت به ماه قبل ۰ . ۸ درصد افزایش داشته است. فاصله تورمی در گروه عمده «خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات» نسبت به ماه قبل ۰ . ۵ درصد افزایش داشته و در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» نسبت به ماه قبل ۰ . ۱ درصد کاهش نشان می دهد. این آمار در حالی منتشر شده که پیش از این نیز کارشناسان درباره موج تازه گرانی ها هشدار داده بودند. صمت باتوجه به داده های مرکز آمار فاصله طبقاتی ناشی از تورم را از نگاه کارشناسان موردبررسی قرار داده است.
۸۵ درصد درآمد، صرف تامین کالای اساسی می شود
مرتضی الله داد، اقتصاددان و استاددانشگاه درباره تاثیر نرخ تورم بر معیشت دهک های گوناگون به صمت گفت: باتوجه به آمارهای ارائه شده ازسوی مرکز آمار ایران، اغلب نیازهای دهک های پایین درآمدی، مربوط به تهیه کالاهای اساسی است که در یک سال گذشته به دلایل مختلف، از جمله حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بیشترین افزایش قیمت ها را تجربه کرده است. وی با بیان اینکه طبق داده های مرکز آمار، دست دهک های اول کمتر به کالاهای مصرفی خانگی گرانقیمت می رسد، افزود: براساس نرخ تورم اعلامی، برای دهک های اول دسترسی به کالاهای مصرفی گران محدود است. این گزاره به معنی بالا بودن تورم کالاهای اساسی و مواد خوراکی است؛ بنابراین بخش قابل توجهی از درآمد خانوارهای دهک های پایین، صرف خرید مواد اولیه و نیازهای اساسی می شود.
بیشترین فشار بر 3 دهک
این اقتصاددان با اشاره به اینکه آثار تورم برای دهک های بالای جامعه ملموس نیست، گفت: گزارش مرکز آمار ایران تایید می کند که بیشترین فشار رشد نرخ خوراکی ها و آشامیدنی ها را در ۱۲ ماه منتهی به شهریور امسال ۳ دهک فقیر جامعه یعنی دهک های اول، دوم و سوم تحمل کرده اند؛ بنابراین هرچه نرخ خوراکی ها و آشامیدنی ها افزایش یابد، این فقرا هستند که به نان شب شان محتاج تر می شوند.
قشر فقیر «پول داغ» ندارد
وی افزود: شکاف نرخ تورم سالانه گروه کالاهای خوراکی و آشامیدنی در پایان شهریور ۱۴۰۰ بین دهک ثروتمند تا فقیر ۵ درصد بوده و واقعیت تلخ این است که چون دهک های ضعیف جامعه قدرت پس انداز کردن یا تبدیل فوری دارایی های خود را ندارند، جزو زیان دیدگان نبرد با تورم به حساب می آیند. الله داد ادامه داد: نتیجه تورم بی ارزش شدن پول ملی است، اما وقتی دولت ها و سیاستمداران راه کنترل تورم را چاپ پول برای جبران کسری بودجه کشور می دانند، نتیجه چیزی جز پیدایش پول داغ در اقتصاد نخواهد بود. در حقیقت «پول های داغ» در افزایش تورم معنا می یابد. مشکل بیشتر آنجایی نمایان می شود که بنا به گفته مرکز آمار دهک های کم برخوردار برای خرید مایحتاج اصلی دچار بحران هستند؛ چه رسد به اینکه دارایی خود را در قالب پول داغ هزینه کنند.
رشد قیمت ها در سبد غیرخوراکی مرفهان
وی با اشاره اینکه داده های مرکز آمار ایران، واقعیت های تلخ تری را درباره سفره معیشت نمایان می سازد، گفت: تنها ۱۷ . ۲ درصد سبد هزینه ماهانه خانوارهای دهک دهم مربوط به کالاهای خوراکی و آشامیدنی می شود و در بین دهک نهم نیز وزن خوراکی ها و آشامیدنی ها اندکی بیش از ۲۴ درصد است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه برای اقشار ثروتمند جامعه رشد نرخ کالاهای غیرخوراکی و خدمات نگرانی بیشتری ایجاد می کند، اظهار کرد: سهم کالاهای غیرخوراکی و خدمات در سبد هزینه ای دهک دهم ۸۲ . ۸ درصد و برای دهک نهم ۷۵ . ۷ درصد است؛ بنابراین برای قشر مرفه گرانی اقلام خوراکی چندان ملموس نیست.
عملکرد دولت پشت پرده گرانی ها است
سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره اعلام خبر افزایش تورم ازسوی مرکز آمار ایران به صمت گفت: اقدامات گسترده دولت در حوزه اقتصاد کلان به افزایش بیشتر نرخ تورم دامن خواهد زد، زیرا حتی پس از دستور رئیس جمهوری برای شناسایی پشت پرده گرانی ها عامل دقیقی به دست نیامد.
وی درباره چرایی رشد قیمت ها توضیح داد: افزایش شدید نقدینگی و اضافه برداشت بانک ها و حذف تدریجی ارز ۴۲۰۰ تومانی در کنار افزایش نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه گمرکی، از جمله عوامل اصلی رشد قیمت ها و در نهایت پشت پرده تمام گرانی ها است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: تفاوت نرخ تورم برای دهک های بالا و پایین با تئوری های اقتصادی کاملا سازگار است، زیرا سهم مواد خوراکی و نیازهای اولیه از درآمد قشرهای کم درآمد بیشتر است، بنابراین تورم بر خانوارهای این دهک بیشترین تاثیر را دارد. آمار ارائه شده توسط مرکز آمار ایران هم همین موضوع را تایید کرده است. دولت تنها در صورتی که سیاست های توزیع درآمدی را کنترل کند می تواند در کنترل تورم معیشت دهک های پایین موفق باشد.
گذر از فقر معیشتی
افقه عبور دادن طبقات کم درآمد از فقر هزینه ای مواد خوراکی را وظیفه دولت دانست و خاطرنشان کرد: دولت باید با برنامه ریزی و چشم انداز بلندمدت، قدرت خرید این قشر را به شرایط طبقات متوسط نزدیک کند؛ در غیر این صورت باید برای تامین نیازهای اساسی این افراد سیاستی اندیشیده شود تا طبقات کم درآمد بیش از این ضربه نبینند. این اقتصاددان درباره نرخ تورم ۴۲ . ۱ درصدی کل کشور در شهریور ۱۴۰۱ خاطرنشان کرد: مشاهدات میدانی بیانگر این موضوع است که تورم به ویژه در بخش خوراکی ها بیش از ارقام اعلامی توسط مرکز آمار است.
شکست دولت در کنترل تورم
وی متذکر شد: تفاوت میان رقم اعلامی مرکز آمار از تورم و واقعیت موجود در جامعه بیانگر این موضوع است که دولت خلاف ادعای تمرکز بر کنترل نقدینگی و تورم، در این زمینه چندان موفق عمل نکرده است.
افقه تصریح کرد: در حال حاضر علت افزایش تورم، رشد حجم نقدینگی نیست. باوجود اینکه دولت اعلام می کند میزان نقدینگی را کنترل کرده، نرخ تورم همچنان بالاست؛ پس ریشه تورم بیشتر سمت عرضه است. این استاد دانشگاه افزود: در کشورهای پیشرفته عمدتا ریشه تورم در بخش تقاضاست؛ به این معنی که عرضه و تولید به اندازه نیازهای مردم انجام می شود، اما گاهی در همین اقتصادهای سامان یافته اتفاقاتی رخ می دهد که باعث افزایش نقدینگی می شود. وی ادامه داد: با افزایش نقدینگی تقاضا از عرضه سبقت می گیرد و این افزایش در نهایت منجر به تورم کوتاه مدت می شود. در اقتصادهای جهانی معمولا این تورم کاملا موقتی و قابل کنترل است، این در حالی است که در اقتصاد ایران تورم ایجادشده در این شرایط نیز ماندگار می شود.
این استاد دانشگاه یادآور شد: علاوه بر مسائل یادشده توقف مذاکرات برجامی منجر به بازگشت انتظارات تورمی در بازار شده و همین موضوع روند افزایش قیمت ها به ویژه در بازار کالاهای اساسی را شدت بخشیده است.
وی افزود: قدرت خرید ایرانیان در ۱۴۰۱ به شدت افت کرد و نظام مالیاتی تنها با هدف کسب درآمد از ماموریت بازتولید ثروت مغفول ماند، این در حالی است که در همه جای دنیا وظیفه اصلی نظام های مالیاتی بازتولید ثروت در جامعه است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: در کشورهایی که نظام مالیاتی در آنها به درستی کار می کند فشار تورم بیشتر بر دوش ثروتمندان و دهک های برخوردار جامعه است، این در حالی است که در نظام بیمار اقتصاد ایران ضمن آنکه نظام بانکی و یارانه ای در خدمت ثروتمندان قرار دارد، این افراد ۲۰ برابر بیشتر از دهک های پایین جامعه از یارانه پنهان منتفع می شوند.
سخن پایانی
دولت بارها اعلام کرده تمرکز اصلی خود را بر کاهش نقدینگی و تورم گذاشته، اما کارشناسان بر این باورند که دولت نه تنها در زمینه مهار تورم موفق نبوده، بلکه با کاهش دستوری نقدینگی، به ورود پول به بخش تولید آسیب رسانده است. زمانی می توان ادعا کرد نقدینگی و تورم کنترل شده که آثار تورم در سفره معیشت مردم ملموس نباشد، در حالی که بنا به اعلام مرکز آمار همچنان تورم، بخش اعظم درآمد خانوار کم برخوردار برای تامین کالای اساسی و خوراکی بلعیده می شود. حذف ارز ترجیحی دیگر عامل کوچک شدن سفره معیشت اقشار کم درآمد است. به باور کارشناسان سیاست های دولت برای کاهش نرخ تورم تاکنون به در بسته خورده و تا زمانی که رفاه نسبی به سبد خرید اقشار کم درآمد بازنگردد، دولت نمی تواند صرفا به آمارهای کاهش تورم برای اثبات بحث افزایش قدرت خرید دهک های پایین جامعه بسنده کند.
