ناشران، کتابخانه‌داران، صحافان و توزیع‌کنندگان از اعضای خانواده کتاب هستند که طی دو سال اخیر با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده‌اند و از نظر فرهنگی نیز جامعه با رکود بازار و تازه‌های نشر روبه‌رو شده است. مشکلات بازار چاپ و نشر سبب شده بسیاری از بانوان به جرگه فروشندگان کتاب بپیوندند و اقدام به عرضه کتاب به صورت سیار و دوره‌گردی در حاشیه خیابان‌ها، پمپ بنزین‌ها و سطح شهر کنند که فعالان فرهنگی و نشر، این وضعیت را ناشی از حال بد کتاب در جامعه می‌دانند.

فریده یوسفی، نماینده ناشران مازندران با بیان اینکه مازندران قرار است پایتخت گردشگری اکو شود اما یک کتابخانه تخصصی مازندران‌شناسی ندارد، گفت: خیران کتابخانه‌ساز باید در این زمینه گام بردارند.

وی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با عنوان اینکه لازم است در جاده دریا کتابخانه‌ای تخصصی احداث شود، گفت: با نزدیکی به دانشگاه می‌توان یک طبقه از کتابخانه را به مرکز ارتباطات با دانشگاه‌های جهان اختصاص داد.

وی با اظهار اینکه متاسفانه ساخت کتابخانه تخصصی مازندران‌شناسی مورد موافقت قرار نگرفت، گفت: سال‌های سال کتابخانه و تالار مرکزی مرکز استان در دست ساخت بوده و هنوز تکمیل نشده است.

یوسفی با بیان اینکه در حوزه نشر عمومی مشکلی نداریم و پژوهشگران دارای پژوهش‌های خوب و علمی هستند، اقتصاد را دغدغه اصلی فعالان نشر عنوان کرد و گفت: نشر مازندران در رتبه چهارم تا پنجم قرار دارد و باید با همت جمعی از نابودی آن جلوگیری کرد.

این ناشر ادامه داد: هزینه نشر یک کتاب ۴۵ میلیون تومان بوده در حالی که کل بودجه خرید کتاب مصوب شده از سوی ارشاد ۷۰ میلیون تومان است و با این بودجه چند کتاب می‌توان خرید.

وی با اظهار اینکه حوزه کتاب شرایط اضطراری دارد خواستار تجمیع بودجه‌های فرهنگی شد و گفت: یک‌سری کتاب نباید چاپ شود و برای شرایط ویژه باید تدبیر به خرج دهیم.

وی گرانی کاغذ را از جمله مشکلات بیان کرد و گفت: به عنوان نمونه، در حوزه مازندران‌شناسی متقاضیان زیادی داریم اما نمی‌توانیم چاپ جدیدی داشته باشیم.

یوسفی با بیان اینکه در بازار آزاد نیز نمی‌توان کاغذ تهیه کرد، خواستار نشست با بازرگانان و تاجران شد تا به نوعی از مشکلات موجود رهایی یابیم.

این ناشر، گرانی کتاب را از دیگر مشکلات بیان کرد و گفت: چند روز گذشته کتابی در یکی از شهرستان‌های استان رونمایی شد که با وجود داشتن جلد ساده و بهره‌گیری از کاغذ تحریر، نرخ آن ۵۰ هزار تومان درج شده بود. با این اوضاع اقتصادی که گریبان جامعه را گرفته، ناشران و مولفان به کجا می‌روند؟

وی به نابسامانی در حوزه نشر و بازار کتاب اشاره کرد و گفت: متاسفانه نظارتی در بازار نشر وجود ندارد و هرکسی هر قدر بخواهد قیمت‌گذاری می‌کند و از طرفی بهترین روش این است که کار را به صورت الکترونیکی عرضه کنیم زیرا فرهنگ تعطیل‌پذیر نیست.

زیرساخت‌های نشر الکترونیک مهیا نیست

این ناشر با بیان اینکه زیرساخت‌ها برای نشر الکترونیک مهیا نیست، پایین بودن سرعت و دامنه اینترنت را از جمله مشکلات بیان کرد و گفت: برای ارسال فایل کتاب با وضع و سرعت کنونی اینترنت دچار مشکل هستیم و این سبب می‌شود کتاب روی دست ناشران بماند.

صمتیوسفی مشخص نبودن هزینه‌کرد بودجه فرهنگی ادارات کل را از دیگر دغدغه‌ها برشمرد و گفت: ما نمی‌دانیم این بودجه‌ها چگونه هزینه می‌شود و نظارتی برای آن وجود ندارد.

این ناشر درباره وضعیت نشر در کشور، با اشاره به عدم حمایت اقتصادی دولت از ناشران به دلیل وضعیت اقتصادی کشور اشاره کرد و با بیان اینکه کرونا هم بر سختی شرایط افزوده است، گفت: نمایشگاه‌های کتاب فرصتی برای عرضه و فروش کتاب بوده اما به دلیل شیوع کرونا دیگر نمایشگاه‌های استانی، ملی و بین‌المللی برگزار نمی‌شود.

این نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه با اشاره به هزینه چاپ و گرانی کاغذ، کتاب‌های الکترونیکی را فرصتی برای ناشران و نویسندگان برشمرد و گفت: ما نیز در این حوزه با رعایت حقوق مؤلف و ناشر، سعی در الکترونیکی کردن کتاب‌های‌مان داشته‌ایم.

آمار سرانه مطالعه

این مولف این عبارت که سرانه مطالعه ایرانیان حدود یک دقیقه است را درست ندانست و دلیل آن را تفاوت میان مطالعه و کتابخوانی برشمرد و افزود: هر چیزی به فرد آگاهی دهد، نوعی مطالعه است؛ دیدن یک تابلو یا فیلم زیبا، مطالعه در گوشی و جست‌وجوی مطالب نوعی مطالعه است و از این رو، ممکن است که سرانه کتابخوانی در کشور کم باشد ما سرانه مطالعه لزوما کم نیست.

مشکلات حوزه نشر و چاپ در حالی است که مازندران از استان‌های مطرح بعد از تهران، مشهد، قم و اصفهان در حوزه نشر به شمار می‌رود. سید حسین ولی‌پور نماینده حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس مازندران نیز با بیان اینکه حفظ آثار در حوزه دفاع مقدس تلاش‌های خوبی به خرج داده است، گفت: موزه تخصصی دفاع مقدس در ساری در حال ساخت است.

نشر در حوزه دفاع مقدس

وی با بیان اینکه در حوزه دفاع مقدس، زمینه برای نشر کتاب مهیا است، گفت: بستر بزرگی در این زمینه طراحی شده است و می‌تواند زمینه‌ساز تالیف کتاب باشد.

وی با اظهار اینکه به تعداد رزمندگان و ایثارگران دفاع مقدس می‌توان کتاب نگارش کرد، گفت: دفاع مقدس گنج عظیمی بوده که باید آن را استخراج کرد.

ولی‌پور با بیان اینکه اقبال عمومی نسبت به کتاب‌ها و تولیدات دفاع مقدس وجود دارد، افزود: باید از این ظرفیت برای تولید و نشر کتاب بهره گرفت.

عباس زارع، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران نیز در نشست با فعالان حوزه نشر اظهار کرد: بخشی از مشکلات حوزه کتاب مربوط به ناشران است و فعالان عرصه نشر با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند.

وی با بیان اینکه ارشاد مازندران در امسال با ۲۲۸ ناشری که با آن همکاری دارد فقط ۷۰ میلیون تومان بودجه برای خرید کتاب درنظر گرفته است، گفت: هنوز این اعتبار تخصیص نیافته و فقط تفاهمنامه آن منعقد شده است.

وی با تاکید بر اینکه کتاب را باید به سبد خانوار برگردانیم، گفت: اوضاع کتاب در سبد خانوار خوب نیست و تیراژ کتاب بسیار کاهش یافته است.

زارع به حمایت بخش خصوصی از ورزش اشاره کرد و گفت: باید از حمایت بخش خصوصی در حوزه نشر و کتاب نیز بهره بریم زیرا ناشران باید دلخوشی داشته باشند. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران حمایت از فعالان عرصه نشر و کتاب را برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی ضروری دانست.

سخن پایانی

ناشران مازندران طی یک سال اخیر ۴۶۰ عنوان کتاب با ۳۲۰ هزار تیراژ چاپ کردند و با این حال، اوضاع و حال و روز یار مهربان زیر آسمان مازندران نامناسب است.