برهمین اساس در تمام استان‌های کشور و به ویژه استان مرکزی بخش کشاورزی نقش اولویت‌داری در توسعه اقتصادی- اجتماعی دارد. با این وجود، برخی چالش‌ها و مسائل مانع از بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های آن شده است. معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی جهادکشاورزی استان مرکزی به بیان مهم‌ترین مخاطراتی پرداخت که بخش کشاورزی را مورد تهدید قرار می‌دهد.

حمیدرضا کتانفروش در گفت‌وگو با ایسنا، درخصوص پژوهش‌های انجام شده در حوزه بحران و مخاطراتی که ممکن است کشاورزی استان را تهدید ‌کند، اظهار کرد: براساس مواد 3 و 4 قانون مدیریت بحران کشور، اسناد راهبرد ملی مدیریت بحران و برنامه‌های کاهش خطر حوادث و سوانح، آمادگی و پاسخ، بازسازی و بازتوانی در سطوح ملی و استانی همراه با پیوست کاهش خطر با مسئولیت سازمان مدیریت بحران و همکاری دستگاه‌های ملی و در استان‌ها با مسئولیت دفتر مدیریت بحران استانداری و همکاری دستگاه‌های اجرایی استانی تهیه می‌شود که خود مستلزم بررسی، پژوهش و تحلیل روند گذشته، وضع موجود و پیش‌بینی‌های لازم است.

وی افزود: پس از تصویب قانون، براساس مواد قانونی گفته‌شده، کلیه مخاطراتی که تولید را در بخش کشاورزی تهدید می‌کند، در سال ۱۳۹۹ طی جلسات متعدد کارشناسی با حضور اعضای ستاد مدیریت بحران سازمان، شناسایی و رتبه‌بندی شده و پس از جمع‌بندی، به ستاد مدیریت بحران استانداری ارسال شد.

رتبه‌بندی مخاطرات کشاورزی در استان مرکزی

وی بیان کرد: طی برنامه تدوین سند کاهش خطر و آمادگی و پاسخ، کلیه مخاطرات در حوزه کشاورزی در استان مرکزی رتبه‌بندی شده و برنامه آمادگی و پاسخ به آن، طی جلسات متعدد کارشناسی تدوین و توسط دفتر مدیریت بحران استانداری به سازمان مدیریت بحران کشور ارسال شده‌ است.

کتانفروش گفت: در همین رابطه در سنوات قبل از تصویب قانون فوق، بررسی‌های موردی توسط سازمان جهاد کشاورزی و استانداری صورت گرفته که عمدتا به موضوع خشکسالی به عنوان مخاطره اصلی پرداخته شده است. به عنوان نمونه برنامه پیشنهادی مقابله با آثار خشکسالی سال ۱۳۹۷، مدیریت ریسک خشکسالی در استان مرکزی در سال ۱۳۸۷ و بررسی و تحلیل روند خشکسالی در استان مرکزی در سال زراعی ۱۳8۸-۱۳7۸ و مقایسه آن با سال‌های گذشته و ... انجام شده ‌است.

وی در ادامه، به مهم‌ترین تهدیدها و مخاطراتی که برای کشاورزی استان مرکزی در حوزه دامی و گیاهی به غیر از تنش آبی اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین تهدیدها در حوزه تولیدات گیاهی به ترتیب، خشکسالی و سرمازدگی، سیلاب، تگرگ و باد و توفان است که از نظر اقتصادی ۷۰ درصد خسارت‌های مربوط به خشکسالی و سرمازدگی است. در بخش دام نیز مدیریت ریسک وقوع اپیدمی بیماری‌های دام و طیور در دستور کار دامپزشکی و سازمان جهادکشاورزی است.

وی همچنین به اصلی‌ترین برنامه‌هایی که در مسیر مقابله برای کاهش تهدیدات و مدیریت خطرپذیری اجرا شده یا در حال اجراست اشاره کرد و گفت: مهم‌ترین برنامه‌های در حال اجرا، آموزش و ترویج و انتقال یافته‌های جدید و روش‌های نوین کشاورزی مانند روش‌های نوین آبیاری، توسعه استفاده از گیاهان کم‌آب‌بر و ارقام اصلاح شده مقاوم به خشکی و توسعه باغات جدید در مناطق کم‌خطر و استفاده از ارقام دیرگل جهت کاهش خسارت سرمازدگی، توسعه کشت‌های متراکم در محیط‌های قابل کنترل مانند گلخانه‌ها، تجهیز واحدهای تولیدی دام و طیور به اتوماسیون‌های کنترلی و تکمیل زنجیره‌های ارزش به جهت استفاده بهینه از منابع و ... است.

وی تصریح کرد: توصیه به کشاورزان و بهره‌برداران برای استفاده از ظرفیت‌های صندوق بیمه محصولات کشاورزی به عنوان مهم‌ترین ابزار برای جبران خسارت‌ ناشی از حوادث غیر‌مترقبه در دستور کار این سازمان قرار دارد و همه ساله برنامه‌هایی برای افزایش ضریب‌نفوذ بیمه بین بهره‌برداران در حال انجام است.

تصویب قوانین و تکالیف، بدون پیش‌بینی ساختار مناسب

این مقام مسئول در خصوص چالش‌ها و موانعی که در مسیر کاهش این تهدیدات وجود دارد، اشاره کرد و گفت: این موانع در هر حوزه‌ای ممکن است باشد برای مثال در حوزه قوانین، ساختارهای جهادکشاورزی یا دیگر دستگاه‌های مسئول مثل آب منطقه ای و ... که برای برطرف کردن آنها باید چاره اندیشی کرد.

وی گفت: تصویب قوانین و ایجاد تکالیف، بدون پیش‌بینی ساختار مناسب یا تامین نیروی انسانی متخصص و تامین منابع به‌موقع و کافی، عدم هماهنگی بین دستگاه‌ها و بخشی‌نگری در صورتی که بحران عمومی و فراگیر است، عدم‌تناسب بین ظرفیت و توان صندوق بیمه و گسترده بودن خسارت‌ها و ... از جمله مهم‌ترین چالش‌ها و موانع است.

باز هم مشکل ناترازی

وی تصریح کرد: چالش بعدی در حوزه تولید، ناترازی منابع در بحث انرژی است و همواره در طی سالیان اخیر بهره‌برداران بخش کشاورزی را با مشکل مواجه ساخته‌ است که در تلاش هستیم در تعامل با دستگاه‌های اجرایی مربوطه مشکل را به حداقل برسانیم. همچنین در بحث ناترازی انرژی دستگاه‌های مربوطه موظف به جبران خسارت بهره‌برداران هستند که تاکنون این مهم محقق نشده‌ است.

کتانفروش همچنین به برنامه‌های آموزشی و ترویجی، پژوهشی برای کارکنان و بهره‌برداران در راستای کاهش ریسک و مدیریت بحران نیز اشاره کرد و گفت: همه‌ساله برنامه‌های آموزشی در راستای مدیریت ریسک و کاهش خطر با همکاری مدیریت ترویج و آموزش کشاورزی برای بهره‌برداران بخش کشاورزی برگزار می‌شود.

به‌گفته وی، مهم‌ترین عناوین این آموزش‌ها مدیریت مصرف آب در زراعت، نگهداری و بهره‌برداری از قنات، حفاظت آب و خاک با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری، برنامه‌ریزی آبیاری و مدیریت آب در مزرعه، جمع‌آوری و استحصال آب باران و ... بازدید از نمایشگاه‌ها و اطلاع از یافته‌های علمی و تحقیقاتی و ... است. برای کارکنان در قالب دوره‌های آموزشی ضمن خدمت، بازدید از نمایشگاه‌ها و تعامل با مراکز علمی و تحقیقاتی برنامه‌هایی اجرا می‌شود.

دستورالعمل‌های مبهم و قابل‌تفسیر

وی به اقدامات صورت گرفته در حوزه بازسازی و بازتوانی آسیب‌ها اشاره کرد و گفت: در حوزه بازسازی و بازتوانی، اعتبارات لازم از طرف هیات‌وزیران تصویب و با دستورالعمل‌های گاه مبهم و قابل‌تفسیر ابلاغ می‌شود و در اغلب موارد به‌موقع و در زمان لازم در دسترس کشاورزان قرار نمی‌گیرد که مستلزم اقدام کارشناسی‌تر در سطح کلان کشور است. وی افزود: از جمله سیاست‌های حمایتی در این بخش امهال تسهیلات بهره‌برداران خسارت‌دیده ناشی از حوادث غیرمترقبه و تسهیلات ارزان‌قیمت و گاه پرداخت کمک‌های بلاعوض در این بخش است.

وی همکاری و همراهی کشاورزان با اجرای برنامه‌های آموزشی و ترویجی را خوب ارزیابی کرد و در خصوص فعال بودن دبیرخانه کارگروه تخصصی خشکسالی، سرمازدگی و سایر مخاطرات بخش کشاورزی نیز گفت: دبیرخانه کارگروه تخصصی خشکسالی، سرمازدگی و سایر مخاطرات بخش کشاورزی قبل از ابلاغ قانون مدیریت بحران کشور مصوب هفتم مرداد 1398، برگزار می‌شد که در حال حاضر بعد از ابلاغ قانون فوق، این کارگروه غیر‌فعال شده و برنامه‌های کاهش خطر حوادث و سوانح، آمادگی و پاسخ، بازسازی و بازتوانی در سطوح ملی و استانی در دستور کار قرار گرفته ‌است.

سخن پایانی

فعالان کشاورزی مهم‌ترین تهدیدها و مخاطرات کشاورزی استان مرکزی در حوزه دامی و گیاهی را موضوع تنش آبی دانسته و می‌گویند، از نظر اقتصادی ۷۰ درصد خسارت‌ها مربوط به خشکسالی و سرمازدگی است. به این ترتیب باید گفت بخش کشاورزی مشکلات جدی دارد که حل آن نیازمند عزم جدی است، تحول در امر کشاورزی بسیار مهم است و باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.