مزایا و ظرفیت‌های چابهار

منطقه چابهار، منطقه‌ای راهبردی در جنوب استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و یکی از قطب‌های اصلی در توسعه سواحل مکران و استان‌های شرقی کشور به شمار می‌رود. بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی کشور، مجهز به دو اسکله با ظرفیت ۸.۵ میلیون تن کالا در سال است. بندر چابهار با برخورداری از عمق پای اسکله بالغ بر ۱۶ متر نسبت به سایر بنادر فعال کشور آبخور بیشتری دارد و قرارگیری آن در خارج از محدوده خلیج‌فارس و تنگه هرمز باعث تسهیل تردد دریایی است و می‌تواند دروازه ترانزیتی کشورهای آسیای میانه، روسیه و افغانستان باشد؛ زیرا این بندر نزدیک‌ترین مسیر دریایی به کشورهای هند، جنوب شرقی آسیا و حتی برخی مناطق چین محسوب می‌شود و نقش مهمی در کریدور شمال و جنوب ایفا می‌کند.

ضرورت توسعه کریدور ریلی شرق کشور

خیراله خادمی مدیرعامل این شرکت، تکمیل راه آهن چابهار-زاهدان را برای توسعه کریدور ریلی شرق کشور و اتصال بندر شهید بهشتی در چابهار به شبکه ریلی ضروری دانست و گفت: این مسیر ریلی به طول ۶۳۴ کیلومتر در چهار بخش اجرایی تعریف شده است که حدفاصل خاش تا زاهدان به طول ۱۵۲ کیلومتر به بهره‌برداری رسیده است و حدفاصل چابهار تا نیک شهر به طول ۱۵۱ کیلومتر با پیشرفت فیزیکی حدود ۸۷ درصد در بخش زیرسازی در حال اجراست.

خادمی پیشرفت فیزیکی زیرسازی کل مسیر را ۸۶ درصد اعلام کرد و افزود: ۹۰ درصد از عملیات اجرایی تونل‌های مسیر تکمیل شده است و عملیات ساخت احداث پل‌های بزرگ ۶۰ درصد، پل‌های کوچک ۷۶ درصد و تقاطع‌ها ۷۷ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

به گزارش مهر، معاون وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: ۳۹ میلیون مترمکعب از عملیات خاکبرداری مسیر معادل ۸۹ درصد انجام شده است، خاک‌ریزی مسیر با اجرای ۲۲ میلیون مترمکعب معادل ۷۵ درصد تکمیل شده است و عملیات بتن ریزی نیز با یک میلیون و ۸۵۲ هزار متر مکعب به ۷۸ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده است.

خادمی همچنین با اشاره به اختصاص ۳۰۰ میلیون یورو معادل ۷.۴ همت اعتبار از محل صندوق توسعه ملی به راه‌آهن چابهار-زاهدان در سنوات گذشته اظهار کرد: علاوه بر این میزان تا کنون، ۲.۲ همت اعتبار از محل منابع عمومی و سایر منابع به همراه ۴.۲ همت از محل منابع تهاتر و در مجموع معادل ۱۳.۸ همت به این پروژه اختصاص یافته است. وی ارزش روز این ابر پروژه ریلی را حدود ۱.۵ میلیارد دلار و ارزش روز کارهای انجام شده تاکنون را ۴۵ همت اعلام کرد.

تامین تجهیزات مورد نیاز

معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین در خصوص تامین تجهیزات مورد نیاز این پروژه توضیح داد و گفت: تراورس مورد نیاز این خط ریلی از کارخانه تولید تراورس بتنی در زاهدان با ظرفیت تولید روزانه ۶۰۰ اصله تأمین می‌شود و هماهنگی‌های لازم برای تتمین ریل مورد نیاز پروژه با کارخانه ذوب‌آهن اصفهان انجام شده است و در آینده نزدیک عملیات ریل‌گذاری محدوده خاش تا ایرانشهر با استفاده از ریل ملی آغاز می‌شود.

خادمی از آغاز عملیات اجرایی ساخت ایستگاه مسافری ایرانشهر خبر داد و گفت: عملیات اجرایی این ایستگاه با سرعت مناسبی در حال اجرا است، پلتفرم خاکی ایستگاه مسافری و تشکیلاتی چابهار آغاز شده است و عملیات احداث ایستگاه تشکیلاتی نیک شهر نیز در دست اقدام است.

مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه مناطق کمتر توسعه یافته شرق کشور، سواحل مکران و بالفعل شدن پتانسیل‌های معدنی شرق کشور را از اهداف احداث این پروژه دانست و گفت: اتصال ترانزیتی کشورهای آسیای میانه و شرق روسیه به آب‌های آزاد، دسترسی افغانستان به آب‌های آزاد و کشور هندوستان به بندر چابهار از دیگر اهدافی است که با ساخت راه‌آهن چابهار- زاهدان محقق می‌شود.

ابر پروژه ریلی

معاون وزیر راه و شهرسازی راه‌آهن چابهار- زاهدان را یک ابر پروژه ریلی برای کشور اعلام کرد و افزود: حدود ۷۰ میلیون مترمکعب حجم عملیات خاکی، احداث ۳۰ کیلومتر پل، ساخت ۱۷ کیلومتر تونل، استفاده از ۹۰ هزار تن ریل را نشان دهنده بخشی از بزرگی عملیات اجرایی در این پروژه دانست.

خادمی درآمد بیش از ۳۰۰ میلیون دلار سالانه از مجموع درآمدهای گمرکی، ترانزیت بین‌المللی و حمل کالای داخلی از این خط‌آهن را برای اقتصاد کشور ارزشمند دانست و گفت: ظرفیت حمل کالا به میزان ۷.۸ میلیون تن بار سالانه از طریق هند و کشورهای جنوب شرقی آسیا به کشورهای آسیای مرکزی و روسیه، اشتغال هزار و ۵۶۰ نفر به طور مستقیم، ۷ هزار و ۸۰۰ نفر به طور غیر مستقیم به همراه صرفه‌جویی سالانه ۶ هزار و ۹۰۰ میلیون لیتر سوخت با ارزش حدود ۳.۵ میلیارد دلار از دیگر منافع حاصل از افتتاح راه‌آهن چابهار-زاهدان است

سید مرتضی ناصریان، کارشناس ارشد ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور با اشاره ظرفیت‌های موجود در بندر چابهار و ضرورت اتصال هرچه سریع‌تر این بندر به شبکه راه‌آهن کشور، گفت: در حال حاضر خط ریلی به طول ۶۲۸ کیلومتر از چابهار به زاهدان در حال ساخت است که بخشی از آن (زاهدان به خاش) به بهره‌برداری رسیده و ساخت بقیه آن نیز با منابع مالی دولتی با شتاب انجام می‌گیرد و جا دارد از حمایت ویژه مقام معظم رهبری دام ظله از این طرح تقدیر کرد، زیرا ایشان در سال ۱۳۹۸ با اختصاص ۳۰۰ میلیون دلار از منابع صندوق توسعه ملی به این طرح مهم موافقت کردند و در سال ۱۴۰۱ نیز اجازه استفاده از منابع مالی تهاتر نفتی برای برخی طرح‌های مهم حمل و نقل را دادند و به این ترتیب طرح راه آهن چابهار - زاهدان از منابع مالی مناسب برخوردار شده است.

افزایش ترانزیت سالانه باری به ۲ میلیون

وی افزود: اتمام این خط ریلی، عبور کالا از کریدور شمال به جنوب را سرعت می‌هد و با توجه به برآوردهای صورت‌گرفته، حجم باری که در مسیر کریدور شمال به جنوب از روسیه و کشورهای حوزه CIS به سمت هند و برعکس با افتتاح مسیر ریلی چابهار - زاهدان به حدود ۲ میلیون تن در سال می‌رسد. البته تحقق بارهای ترانزیتی بیش‌از وابستگی به تکمیل زیرساخت ریلی، به وضعیت توقف‌های بارها در گمرکات و بنادر و هماهنگی نهادهای متعدد داخلی و بین‌المللی و امکانات لجستیکی بستگی دارد و کشور ما در جذب بار ترانزیتی موفقیت نسبی نداشته و امید است با تحول در این زمینه و تشکیل ستاد عالی ترانزیت و رفع مشکلات مدیریتی و نرم افزاری روند جذب بارهای ترانزیتی اصلاح شود.

تسهیل صادرات و واردات استان‌های همجوار

کارشناس ارشد ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور تصریح کرد: بندر چابهار و راه‌آهن مزبور برای تسهیل صادرات و واردات استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و جنوبی و سیستان و بلوچستان نیز مهم است و راه آهن چابهار حمل‌ونقل بارهای داخلی و مسافری بین مناطق استان سیستان و بلوچستان را مقدور می‌کند؛ این طرح علاوه بر جنبه بین‌المللی از ابعاد توسعه مناطق شرقی و جنوبی کشور و آمایش سرزمینی و توسعه اقتصاد دریا محور اهمیت بالایی دارد و باعث شکوفایی و رونق بیشتر در استان بزرگ و مستعد سیستان و بلوچستان از ابعاد اقتصادی و اجتماعی خواهد شد.

وی ادامه داد: رسیدن خط راه‌آهن به چابهار و اتصال آن به بندر شهید بهشتی می‌تواند، موجب اتصال آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی شود. از این رو کشورهای هندوستان، روسیه و آسیای میانه مستمراً پیگیر تکمیل این طرح و استفاده از این کریدور به عنوان مسیر مناسب برای حمل کالاها از آسیای میانه به جنوب آسیا هستند.

ناصریان تاکید کرد: اتصال بندر چابهار به خط آهن سراسری، ظرفیت جابه‌جایی ۷.۷ میلیون تن بار و ۲ میلیون مسافر در سال را ایجاد می‌کند که علاوه بر درآمد ترانزیت ریلی، در افزایش درآمدهای بندری و گمرکی و حمل بارهای داخلی راه‌آهن مؤثر است، همچنین برآورد می‌شود در شرایط خوش‌بینانه به صورت مستقیم و غیرمستقیم تا حدود ۳۰۰ میلیون دلار در سال برای کشور درآمدزایی ارزی و ریالی ایجاد خواهد داشت.

پیشرفت فیزیکی 70 درصدی

ناصریان افزود: این خط ریلی بیش‌از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که بندر شهید بهشتی چابهار را به شبکه راه‌آهن متصل می‌کند و خط ریلی دیگری که در امتداد راه‌آهن چابهار - زاهدان در راستای شمالی- جنوبی قرار دارد از زاهدان به مرز میلک می‌رسد و بعد شهر بیرجند را پوشش می‌دهد و در نهایت در ایستگاه یونسی (نزدیک تربت حیدریه) به شبکه موجود راه‌آهن متصل می‌شود و محور میان‌بر قابل توجهی در شبکه ریلی شکل می‌گیرد که کریدور ترانزیتی شرق کشور را در راستای شمالی - جنوبی فراهم می‌کند، به عبارت دیگر اگر زاهدان به یونسی متصل شود بار از چابهار به سمت سرخس در مسیر مستقیم می‌تواند سیر کند که موجب بهبود ارتباط ریلی با افغانستان و ترکمنستان می‌شود و به تبع آن کشورهای آسیای میانه و روسیه هم امکان حمل بار بیشتری را خواهند داشت و این محور مورد علاقه کشور هندوستان نیز به شمار می‌رود.

ناصریان با اشاره به اینکه ده سال از آغاز طرح خط ریلی چابهار- زاهدان می‌گذرد اما هنوز تکمیل نشده، گفت: در ماه‌های اخیر برخی افراد گفتند که این خط ریلی تا پایان امسال تکمیل می‌شود اما این ادعا صحیح نیست، حتی اینکه سال آینده به بهره‌برداری برسد، دور از انتظارها است؛ علاوه بر استمرار اعتبار کافی نیازمند تلاش فوق‌العاده اجرایی است و احتمالا افتتاح این طرح در سال ۱۴۰۵ خواهد بود.

سخن پایانی

خط ریلی چابهار - زاهدان در سال ۱۳۹۲ آغاز شده و پیمانکار آن قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء است؛ این پروژه ریلی ۶۲۸ کیلومتر طول دارد و حدود ۵۰ درصد مسیر آن کوهستانی بوده و از لحاظ موقعیت جغرافیایی در شرایط خاصی قرار دارد. این پروژه با اعتبارات عمرانی آغاز شده و به وضعیت فعلی رسیده است.

 با افتتاح خط ریلی چابهار به زاهدان، تنها بندر اقیانوسی کشور (بندر شهید بهشتی چابهار) به شبکه ریلی متصل خواهد شد. این پروژه ریلی در فاز اول از چابهار به زاهدان اتصال پیدا کرده و از آنجا از طریق مسیر بافق به آسیای میانه اتصال پیدا می‌کند، اما اتصال ریلی زاهدان به بیرجند و از آنجا به سمت مشهد، مسیر را کوتاه‌تر می‌کند؛ بدین ترتیب، رغبت بیشتری نیز برای حمل کالا ایجاد خواهد کرد.