حقیقت کشاورزی و به‌ویژه حرفه پرزحمت برنج‌کاری با تلاش و کوشش گره خورده تا جایی که وصف «رنج» در قامت برنج به خوبی جانمایی شده است. «رنج برنج» اگر چه حرف تازه‌ای نیست و با تار و پود حرفه کشاورزی و به‌ویژه شالیکاری درهم تنیده و عجین شده اما جدا از زحمات، مشکلات و چالش‌های ماهیتی برنج‌کاری و کشاورزی، برخی تصمیم‌گیری‌های نادرست و بدون تدبیر مسئولان، «رنجنامه» دیگری را برای «برنج» و «برنج‌کار» رقم می‌زند که می‌توان به سایه شوم «واردات» بی‌رویه برنج اشاره کرد. کشاورزان و شالیکاران طی روزهای گذشته در حالی اقدام به برداشت برنج کرده‌اند که در سایه شوم «واردات» بخشی از محصولات گذشته آنها در انبارها دپو شده است و دیگر رمقی برای ادامه فعالیت ندارند.

۲برابر نیاز، برنج وارد شد

بر اساس آمار سال گذشته بیش از دو برابر نیاز کشور برنج وارد شده که این یعنی نابودی تولید داخلی و تیشه به ریشه کشت و کار و صنعت کشاورزی در داخل. اما ترکش ویران‌کننده «واردات» به استان‌های شمال کشور بیشتر اصابت می‌کند چرا که بخش اعظمی از درآمد و اقتصاد شمالی‌ها معطوف به کشاورزی و برنج بوده و معیشت و اقتصادشان را با درآمد برنج برنامه‌ریزی می‌کنند. استان گیلان به تنهایی تامین‌کننده برنج ۲۰ میلیون ایرانی معادل بیش از ۳۵ درصد کشور است و سهم بسزایی در تامین امنیت غذایی دارد، اما این روزها شالیکاران و کشاورزان دست پینه بسته گیلانی در سایه شوم «واردات»، حال و روز خوبی ندارند و در آمد، اقتصاد و معیشت‌شان تحت‌‌الشعاع قرار گرفته است.

کشاورزان و شالیکاران شمال کشور به‌ویژه گیلان در حالی اقدام به برداشت محصول برنج می‌کنند که بخش قابل توجهی از محصول سال گذشته‌شان در انبارها «دپو» شده است.

دپو ۱۲۰ هزار تن برنج در انبارها

محمد صفری، نماینده مردم رودسر و املش در مجلس شورای اسلامی گفت: ۱۲۰ هزار تن برنج در انبارهای خانگی و شالیکوبی‌های استان گیلان دپو شده که حاصل تصمیم گیری‌های نادرست در واردات بی‌رویه برنج است.

وی افزود: دولت در سال گذشته ۲ میلیون تن معادل دو برابر نیاز کشور برنج وارد کرده است. این نماینده مجلس شورای اسلامی با انتقاد از واردات بی‌رویه برنج گفت: واردات بی‌رویه برنج به تولید داخلی ضربه زد. واردات بی‌رویه برنج صدای ائمه جمعه گیلان را هم در آورده تا جایی که آیت‌الله رسول فلاحتی، نماینده ولی فقیه در استان گیلان و امام‌جمعه رشت از مسئولان خواسته تا مشکل کشاورزان برنج‌کار را با تدبیر حل کنند و جلوی واردات بی‌رویه برنج را بگیرند. از طرفی سید جواد سلیمانی، امام جمعه لاهیجان نیز با انتقاد از واردات بی‌رویه برنج گفت: اردات بی‌رویه برنج اقتصاد و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه کرده و باید تدبیری برای این چالش بزرگ اندیشیده شود.

ورود وزیر و معاون اول به مشکل شالیکاران

گلایه‌های شالیکاران و کشاورزان، محمدعلی نیک بخت، وزیر جهاد کشاورزی را برای بررسی موضوع برنج روی دست مانده شالیکاران، راهی استان‌های شمالی کشور کرد.

وزیر جهاد کشاورزی در سفرش به استان‌های شمالی کشور به‌ویژه گیلان، در جمع کشاورزان و شالیکاران حضور پیدا کرد و به آنها قول مساعد داد تا مشکلات پیش آمده را تا حصول نتیجه پیگیری کند و از این رو دستور خرید تضمینی برنج را صادر کرد.

داستان ساماندهی برنج دپو شده به همین جا ختم نشد و محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهوری در نشستی با استانداران شمال کشور ماجرای این «برنج پر رنج» را مورد بررسی قرار داد.

معاون اول رئیس‌جمهوری در این نشست با تاکید بر نگاه ویژه دولت مبنی بر حمایت از کشاورزان و مصرف‌کنندگان گفت: وزیر جهاد کشاورزی و استانداران شمالی کشور باید در تولید و قیمت‌گذاری برنج به نحوی عمل کنند که رضایت کشاورزان و خریداران را با هم به همراه داشته باشد.

مخبر همچنین وزیر جهاد کشاورزی و استانداران مازندران، گیلان و گلستان را مکلف کرد ظرف ۴۸ ساعت برنامه اجرایی و زمان‌بندی‌شده خود را برای خرید برنج از شالیکاران تدوین و ارائه کنند. وی تاکید کرد که پیش‌بینی لازم برای تولید برنج و کشت سال آینده نیز به صورت دقیق و بر مبنای نیاز کشور انجام شود، چراکه مجوز واردات فقط در صورت کمبود برنج صادر خواهد شد.

ممنوعیت واردات برنج تا پایان آذر

در همین حال، اسدالله عباسی، استاندار گیلان از ممنوعیت واردات برنج تا پایان آذر خبر داد و گفت: با مصوبه دولت از شهریور تا پایان آذر هیچ برنجی وارد کشور نمی‌شود و در استان گیلان هم به فراجا اعلام شد اجازه ورود برنج داده نشود.

وی با تاکید بر لزوم حمایت از کشاورزان و شالیکاران افزود: ما جلوی ورود برنج داخلی از مازندران و برنج خارجی از سمت سایر استان‌ها را بسته‌ایم تا بازار، تنظیم و خرید از کشاورزان انجام شود.

استاندار گیلان با بیان اینکه باید هزینه تمام شده محصول برنج کاهش یابد، گفت: تحلیل وضعیت بازار برنج هم از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ انجام شد، چرا که باید مبنای کار از سال ۱۴۰۰ قرار داده شود.

در آن سال کشور با اختلالات و نوسانات ارزی مواجه بود و کسی قادر به خرید برنج ۱۵۰ هزار تومانی نبود، اما الان در ۱۴۰۲ همان برنج ۱۴۰۱ مبنای خرید قرار گرفته و برنج در بازار ۷۰ هزار تومان نرخ‌گذاری شده است.

عباسی نرخ برنج را منصفانه دانست و بیان کرد: بازار در حال تنظیم است تا برنج نرخ واقعی خود را پیدا کند و بدون ایجاد شوک و تورم در بازار، نرخ، متعادل و مناسب‌سازی شود.

برداشت ۶۵ درصدی برنج در گیلان

صالح محمدی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت‌وگو با مهر، اظهار کرد: بیش از ۱۵۴ هزار هکتار از اراضی شالیکاری استان گیلان معادل ۶۵ درصد برداشت شده است.وی ادامه داد: سال گذشته ۱۸۵ هزار هکتار از اراضی شالیکاری استان را به صورت مکانیزه برداشت کردیم، اما امسال برداشت مکانیزه ۱۹۵ هزار هکتار از اراضی شالیکاری با کمباین‌های ویژه برنج هدف‌گذاری شده است.رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به وجود ۱۱ مرکز خرید تضمینی برنج در استان بیان کرد: در ۶ مرکز برنج کیفی هاشمی و ۵ مرکز پرمحصول خرید تضمینی صورت می‌گیرد.

محمدی با اشاره به جزییات خرید تضمینی برنج در گیلان و ارائه داده‌های آماری اضافه کرد: از ابتدای شروع خرید تضمینی برنج در گیلان، ۳هزار و ۵۱۰ تن برنج هاشمی با نرخ ۶۳ تا ۶۸ هزار تومان، ۹۱۰ تن برنج شیرودی با نرخ ۴۰هزار و ۵۰۰ و ۲۳۶ تن برنج فجر با نرخ ۴۶هزار و ۶۰۰ تومان خریداری شده است. وی از کشاورزان خواست برای کاهش آسیب و خسارت حتما با پیش‌بینی‌های هواشناسی هماهنگ باشند و افزود: توصیه ما به کشاورزان شالیکار پرورش راتون به عنوان کشت دوم است، زیرا هزینه‌های ابتدای فصل کشت را ندارد و زمینه مبارزه با کرم ساقه‌خوار را فراهم می‌کند.

‌ خرید تضمینی برای کشاورزان به ‌صرفه نیست

کیوان حسن پور لسکوکلایه، مدیر تعاون روستایی استان گیلان از آمادگی شبکه تعاونی‌های روستایی و تولید روستایی گیلان برای خرید برنج پرمحصول ۱۴۰۱ کشاورزان گیلانی خبر داد و گفت: ۲۸ مرکز خرید تعاون روستایی در گیلان برای خرید تضمینی برنج پرمحصول فعال است. این درحالی است که کشاورزان گیلانی با اشاره به برخی مشکلات و چالش‌های پیش روی کشاورزان و شالیکاران تاکید دارند؛ کشاورزی و شالیکاری از جمله شغل‌های سخت و پرمشقت و کم درآمد است.کشاورزان با ابراز گلایه از واردات بی‌رویه برنج آن هم در فصل برداشت می‌گویند؛ تمام امید کشاورزان به دشت فصل برداشت محصول است که آن هم با سوءتدبیر و تصمیم‌های نادرست مسئولان در واردات برنج، از بین می‌رود.

کشاورزان گیلانی با اشاره به افزایش چند برابر هزینه تمام شده محصول برنج تاکید دارند؛ با افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها و از سوی دیگر کاهش درآمدهای کشاورزی، سنت ریشه‌دار برنج‌کاری رو به نابودی است و در آینده نزدیک دیگر هیچ کشاورزی تمایلی به کشت برنج نخواهد داشت.بنابراین دولت باید کشاورزان را زیر چتر حمایتی خود قرار دهد تا انگیزه و امید به فعالیت‌های کشاورزی افزایش یابد. چنانچه نحوه اجرای طرح خرید تضمینی دارای اشکالاتی بوده و قیمت‌گذاری برنج نیز برای کشاورزان مقرون به صرفه نیست. یکی از کشاورز گیلانی با بیان اینکه هزینه تمام شده هر کیلو برنج به بیش از ۱۳۰ هزار تومان می‌رسد در گفت‌وگو با مهر گفت: در حالی خرید تضمینی برنج با نرخ کمتر از ۷۰ هزار تومان از سوی دولت انجام می‌شود که هزینه‌های تمام شده تولید برنج تقریبا به دوبرابر آن می‌رسد.

حسینی با بیان اینکه نیمی از کشاورزان از ارقام سنتی استفاده می‌کنند، اضافه کرد: فرهنگ استفاده و کارسازی ارقام پرمحصول و گواهی شده در گیلان نهادینه نشده است.وی با اشاره به اینکه اقتصاد کشاورزی پاسخگوی هزینه‌های تمام شده نیست، افزود: هزینه‌های کارگری کشاورزی در سال زراعی که گذشت به صورت روزمزد در کانال ۷۵۰ هزار تومان تا ۹۰۰ هزار تومان می‌چرخید و این مهم با درآمد و اقتصاد کشاورزان همخوانی ندارد.این کشاورز گیلانی با اشاره به پدیده خشکسالی و تغییرات اقلیمی در استان‌های شمالی به‌ویژه گیلان، اضافه کرد: پدیده خشکسالی تاثیر مستقیم در کاهش محصول برنج داشته و این مهم امسال در اراضی شالیزاری کاملا مشهود بوده و همه این موارد زمینه‌ای را فراهم کرده که نرخ خرید تضمینی برنج برای کشاورزی که اقتصادش از همین راه می‌گذرد به صرفه نباشد و چشم انتظار حمایت‌های بیشتر مسئولان باشد.

سخن پایانی

از آنجایی که قصه پر غصه «برنج» هیچ‌گاه تمامی ندارد و مخصوص این دولت و این دوره نیست؛ اما انتظار می‌رود برای کاهش آلام و دردهای کشاورزان تدبیری ویژه اندیشیده شود. کشاورزان روزها و ماه‌ها را با رنج‌ها و مرارت‌های فراوان پشت‌سر می‌گذارند تا در فصل برداشت و فروش محصول برنج، حاصل دسترنج‌شان را درو کنند که آن هم با تصمیم‌گیری‌های نادرست و اشتباه به یغما می‌رود و سود تمام زحمات یک‌ساله‌شان به جیب افراد سودجو، واسطه‌گر و دلال می‌رود.