نگرانی از بازار فولاد در ۲۰۲۶‍

رشد تولید فولاد در سال میلادی ۲۰۲۵ پرسش‌ها و البته نگرانی‌هایی را درباره تداوم این وضعیت به وجود می‌آورد. به راستی آیا این وضعیت افزایش تولید ادامه‌دار خواهد بود یا خیر؟ صنایع فولادی ایران، در ماه‌های گرم، با محدودیت بزرگ تامین انرژی مواجه هستند و البته، تحریم‌های بین‌المللی نیز چالش‌هایی را برای تامین مواد اولیه به وجود آورده است.

براساس پیش‌بینی‌ها، بازار جهانی فولاد در سال ۲۰۲۶ بیش از هر زمان دیگری تحت‌تاثیر تصمیمات حقوقی در حوزه تجارت بین‌الملل قرار دارد. برای سال ۲۰۲۶ توازن عرضه و تقاضای فولاد، در سطحی قابل‌قبول و نسبتا متوازن ارزیابی شده است. با این حال، خطر درگیری‌ها و تنش‌های جدید در مناطق مختلف از جمله آسیا، اروپا، امریکای لاتین و خاورمیانه می‌تواند به سرعت بر تجارت، زنجیره تامین، هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل اثر بگذارد.

گفته می‌شود که در حوزه فولاد، ۲ روند همزمان دیده می‌شود: نخست، گسترش سیاست‌های حمایت‌گرایانه، تعرفه‌های ضددامپینگ و سقف‌های وارداتی در امریکا، اروپا، کانادا، ترکیه و سایر کشورها و دوم، رشد سرمایه‌گذاری در فولاد سبز و پروژه‌های کم‌کربن، به‌ویژه در استرالیا و سنگاپور در پاسخ به الزامات آینده‌نگر محیط‌زیستی و تجاری.

 

ماه اوت، کم‌تحرک‌ترین ماه تولید فولاد جهانی

کیوان جعفری‌طهرانی، تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی فولاد، با اشاره به وضعیت بازار فولاد کشور در سال ۲۰۲۵ به صمت گفت: ماه اوت را باید کم‌تحرک‌ترین زمان تولید فولاد در جهان دانست. دلیل این امر، تعمیرات دوره‌ای و تعطیلات تابستانی بسیاری از کارخانه‌های فولادسازی است. اما در کشور، این دوره زمانی، جزو دوره‌های کاری است و همین امر سبب شده تولید فولاد ایران در این دوره برجسته شود. نیاز است تا برای ارزیابی واقعی عملکرد ایران در تولید فولاد، میانگین ۳ ماهه یا دوره‌های ۶ ماهه را ملاک قرار داد، چراکه رشد کوتاه‌مدت در ماه‌هایی مانند اوت، نشانه افزایش پایدار ظرفیت تولید فولاد نخواهد بود.

جعفری‌طهرانی ادامه داد: آمارهایی که انجمن جهانی فولاد در ماه اوت منتشر کرده، نشان می‌دهد کشور چین با تولید ۷۷.۴ میلیون تن (کاهش ۰.۷ درصدی) و هند با ۱۴.۱ میلیون تن (افزایش ۱۳.۲ درصدی) در صدر تولیدکنندگان قرار دارند. تولید فولاد در ایران و در مقایسه با مقیاس جهانی، بسیار محدود است، بااین‌وجود، ایران سهم یک‌درصدی از بازار کل جهان را در اختیار دارد که نشان‌دهنده نقش موثر ایران در بازار فولاد جهان است.

وی گفت: رشد اخیر ایران در تولید فولاد و در سال ۲۰۲۵، بیش از آنکه ناشی از توسعه ظرفیت‌های جدید باشد، حاصل مدیریت کوتاه‌مدت تامین انرژی، استفاده از ذخایر مواد اولیه و تعویق برخی برنامه‌های تعمیراتی بوده است. این عوامل موجب افزایش تولید موقت شدند، اما بدون اصلاح ساختار انرژی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، تداوم این روند دشوار خواهد بود.

وی افزود: در سطح منطقه‌ای نیز خاورمیانه در سال ۲۰۲۵، در مجموع ۳.۸ میلیون تن فولاد در اوت تولید کرد که رشد ۲۱.۵ درصدی تولید در این منطقه نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. در این میان، ایران با سهمی قابل‌توجه از تولید منطقه، نقش مهمی در رشد کلی ایفا کرد، اما هنوز با ظرفیت واقعی خود فاصله دارد. در ۳ دهه گذشته، تولید فولاد کشور، معمولا در بازه رتبه‌های هفتم تا دهم جهانی در نوسان بوده است. حفظ جایگاه فعلی تنها با پایداری تولید، بهبود زیرساخت‌های انرژی و افزایش بهره‌وری صنعتی ممکن است، در غیر این صورت، هرگونه اختلال در تأمین منابع می‌تواند جایگاه کشور را به سرعت تغییر دهد.

 

پیش‌بینی رشد تقاضای جهانی فولاد در ۲۰۲۶

براساس گزارش انجمن جهانی فولاد World Steel Association تقاضای جهانی فولاد برای سال ۲۰۲۶ رشد ملایم ۱.۳ درصدی خواهد داشت که در نتیجه آن تقاضای جهانی فولاد به حدود ۱.۷۷۲ میلیون تن افزایش خواهد یافت. این رشد حاصل ترکیبی از روندهای قدرتمند منطقه‌ای است. طبق آخرین گزارش، چشم‌انداز کوتاه‌مدت انجمن جهانی فولاد رشد پیش‌بینی شده در سال ۲۰۲۶ ناشی از کاهش سرعت افت تقاضای فولاد در چین و همزمان رشد قابل‌توجه در اقتصادهای در حال توسعه‌ای همچون هند، ویتنام، مصر و عربستان سعودی خواهد بود.

آلفونسو ایدالگو دِکالسِرادا، اقتصاددان ارشد انجمن تولیدکنندگان فولاد اسپانیا و رئیس کمیته اقتصادی انجمن جهانی فولاد درباره این چشم‌انداز اظهار کرد: باوجود تشدید قابل‌توجه جنگ تجاری جهانی و عدم‌قطعیت‌های ذاتی موجود، ما با احتیاط نسبت به این موضوع خوش‌بین هستیم که تقاضای جهانی فولاد در سال ۲۰۲۶ رشد ملایمی را تجربه کند.

وی افزود: این چشم‌انداز مثبت برپایه تاب‌آوری اثبات‌شده اقتصاد جهانی، تداوم قدرت سرمایه‌گذاری‌های عمومی در بخش زیرساخت در اغلب اقتصادهای بزرگ جهان و همچنین انتظار برای بهبود شرایط تامین مالی شکل‌گرفته است.

مسیر پیشِ‌رو بدون چالش نخواهد بود

با این حال، آلفونسو هشدار داد که مسیر پیشِ‌رو بدون چالش نخواهد بود. بخش تولید جهانی همچنان تحت‌فشار هزینه‌های بالای تولید و تداوم محدودیت قدرت خرید مصرف‌کنندگان قرار دارد. همچنین، تشدید تنش‌های تجاری تاثیر مستقیم و منفی بر تقاضای فولاد در اقتصادهایی دارد که به صادرات کالاهای فولادبر مانند ماشین‌آلات و قطعات خودرو، وابستگی بالایی دارند.

وی افزود: در نهایت عدم‌قطعیت‌های ژئوپلیتیکی به‌عنوان یک عامل بازدارنده مهم عمل می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که با تضعیف اعتماد مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران، تقاضای فولاد را در بازارهای کلیدی کاهش می‌دهند. براساس این گزارش، تقاضای فولاد در کشورهای در حال توسعه با رشد قدرتمندی همراه خواهد بود؛ به‌طوری که افزایش ۷/۴ درصدی در سال ۲۰۲۶ برای آن پیش‌بینی شده است. این رشد عمدتا ناشی از عملکرد قوی هند و همچنین برخی کشورهای عضو آسه‌آن و منطقه منا (خاورمیانه و شمال‌آفریقا) است.

وی تصریح کرد: برآوردها نشان می‌دهد که تقاضای فولاد هند همچنان با شتاب قابل‌توجهی رشد خواهد کرد و طی سال ۲۰۲۶ افزایش خواهد یافت؛ رشدی که از تداوم توسعه در تمامی بخش‌های مصرف‌کننده فولاد ناشی می‌شود. در سال ۲۰۲۶ پیش‌بینی می‌شود تقاضای فولاد هند تقریبا ۷۵ میلیون تن بیشتر از سطح سال ۲۰۲۰ باشد.

او در ادامه افزود: این پیش‌بینی نشان‌دهنده تعدیل سرعت نزول تقاضا نسبت به روند مشاهده شده از سال ۲۰۲۱ تاکنون است که عمدتا ناشی از رکود مستمر در بازار مسکن بوده است. با نگاهی به سال ۲۰۲۶ پیش‌بینی می‌شود شدت این کاهش بیش‌ازپیش کم شده و به حدود یک‌درصد برسد؛ همزمان با رسیدن بازار مسکن چین به کف خود. با این حال ریسک‌های مرتبط با چشم‌انداز فعلی تقاضای فولاد چین همچنان بیشتر به سمت سناریوهای منفی متمایل است.

تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز بازار جهانی

با نزدیک شدن به اواخر سال ۲۰۲۵، تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز بازار جهانی تصویری از وضعیت اقتصاد و صنعت فولاد جهان ارائه می‌دهد. در این گزارش از یک‌سو بسیاری از شاخص‌های اقتصادی بهتر از پیش‌بینی‌های ابتدای سال عمل کرده‌اند و چشم‌انداز ۲۰۲۶ از نظر رشد اقتصادی و تعدیل تورم، نسبتا باثبات توصیف می‌شود. از سوی دیگر ریسک‌های ژئوپلیتیک، تحولات تجاری و سیاست‌های حمایتی در حوزه فولاد، فضای عدم‌قطعیت قابل‌توجهی برای سال جدید میلادی رقم زده‌اند.

اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۵ عملکردی بهتر از پیش‌بینی‌های آوریل ۲۰۲۵ داشته است. در این میان آسیای جنوب‌شرقی در مسیر ثبت رشد صادرات بالاتر در مقایسه با ۲۰۲۴ قرار گرفته است. حتی چین و ایالات متحده نیز در حال دستیابی به نرخ رشدی بالاتر از تخمین‌های قبلی هستند. برای سال ۲۰۲۶ سناریوی پایه نشان می‌دهد که تورم برای اغلب کشورها «چالش اصلی» نخواهد بود؛ نرخ‌های بهره در سطح جهانی در مسیر کاهش تدریجی است؛ توازن عرضه و تقاضای کالاها از جمله فولاد در سطحی «قابل‌قبول و نسبتا متوازن» ارزیابی می‌شود. با این حال این گزارش هشدار می‌دهد که در سال ۲۰۲۶، خطر بروز درگیری‌ها و تنش‌های جدید در مناطق مختلف از جمله آسیا، اروپا، امریکای لاتین و خاورمیانه محتمل است؛ ریسکی که می‌تواند به سرعت بر تجارت، زنجیره تامین و هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل اثر بگذارد.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵

در بخش دیگری از این گزارش به موج سرمایه‌گذاری عظیم در زیرساخت‌های هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵ اشاره شده است. پلتس تاکید می‌کند که در سال ۲۰۲۶ بخشی از مدل‌ها و پروژه‌های AI که کارایی پایین‌تر از انتظار دارند، کنار گذاشته می‌شوند؛ سرمایه‌ها به سمت مدل‌های بهره‌ورتر و کاربردی‌تر هدایت خواهد شد؛ این روند می‌تواند به شکل غیرمستقیم بر الگوهای مصرف انرژی، مواداولیه و حتی ساختار تولید فولاد (به‌ویژه در حوزه دیتاسنترها و زیرساخت‌های انرژی) تاثیرگذار باشد.

گزارش Platts نشان می‌دهد که در آخرین ماه ‌۲۰۲۵ فولادسازان ژاپن و کره‌جنوبی به‌طور فعال در حال ورود یا تقویت حضور در بازارهای هند و امریکا هستند. در اروپا تمرکز اصلی همچنان بر سهمیه‌های حفاظتی (Safeguard Quotas) و مکانیسم تعدیل مرزی کربن (CBAM) است. موضوعاتی که می‌تواند جریان واردات فولاد به اتحادیه اروپا را متحول کند و برای صادرکنندگان فولاد از جمله کشورهای نوظهور صنعتی پیامدهای مستقیم داشته باشد.

سخن پایانی

باید امید داشت که در سال ۲۰۲۶، ایران بتواند با کنار زدن محدودیت‌ها، خود را در میان چند کشور برتر تولید و صادرکننده فولاد قرار دهد. البته، تجربه سالیان گذشته، نشان داده که هیچ تلاشی برای رفع محدودیت‌ها و موانع موجود صورت نگرفته است. سال ۲۰۲۵ برای حضور پر قدرت در بازارهای جهانی، فرصت مناسبی بود اما اگر مسئولان امر، نسبت به رفع چالش‌ها و موانع، تلاش کنند، قطعا سال ۲۰۲۶ می‌تواند فرصت طلایی برای فولاد کشور باشد.