انواع لیتر شمار؛ بررسی براساس عملکرد و نوع سیال
لیترشمار یکی از تجهیزات پرکاربرد در صنایع مختلف است که برای اندازه‌گیری دقیق حجم یا میزان جریان مایعات و گازها در خطوط انتقال استفاده می‌شود. این دستگاه نقش مهمی در کنترل فرآیندها، مدیریت مصرف و جلوگیری از هدررفت منابع ایفا می‌کند.
از ایستگاه‌های سوخت و واحدهای خدماتی گرفته تا صنایع غذایی، شیمیایی، نفت و گاز و کشاورزی، لیترشمارها ابزاری ضروری برای پایش لحظه‌ای میزان سیال عبوری هستند. بسته به نوع سیال، شرایط کاری و دقت موردنیاز، مدل‌های مختلفی از لیترشمار طراحی و تولید می‌شود که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید تا بتوانید هنگام خرید
انواع لیترشمار از نظر مکانیزم عملکرد
لیترشمارها از نظر مکانیزم عملکرد به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هرکدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب نوع مناسب به عواملی مانند نوع سیال، دمای کاری، فشار، و سطح دقت مورد نیاز بستگی دارد. در ادامه با دو گروه اصلی یعنی لیترشمار مکانیکی و لیترشمار دیجیتال آشنا می‌شوید.
لیترشمار مکانیکی
لیترشمار مکانیکی یکی از رایج‌ترین و اقتصادی‌ترین انواع لیترشمار است. این مدل بدون نیاز به برق و تنها با حرکت چرخ‌دنده یا پره توربین داخلی کار می‌کند. زمانی که سیال از داخل بدنه عبور می‌کند، این اجزا به حرکت درمی‌آیند و میزان حجم عبوری را ثبت می‌کنند.
سادگی ساختار، دوام بالا و مقاومت در برابر شرایط محیطی باعث شده این نوع در ایستگاه‌های سوخت، انتقال روغن و مایعات غیرفشرده کاربرد گسترده‌ای داشته باشد.
لیترشمار دیجیتال
لیترشمار دیجیتال مجهز به سنسور الکترونیکی دقیق و نمایشگر دیجیتال است که اطلاعات جریان را به‌صورت لحظه‌ای نمایش می‌دهد. این مدل‌ها قابلیت کالیبراسیون، ثبت داده و اتصال به سیستم‌های کنترلی را دارند و دقت بسیار بالایی ارائه می‌کنند.
از آن‌جا که مصرف‌کنندگان صنعتی و جایگاه‌های سوخت نیاز به اطلاعات دقیق و قابل ردیابی دارند، لیترشمار دیجیتال بهترین انتخاب برای محیط‌های صنعتی پیشرفته محسوب می‌شود.
انواع لیترشمار بر اساس نوع سیال و کاربرد
پیش از انتخاب لیترشمار، باید نوع سیالی را که قرار است اندازه‌گیری شود مشخص کرد؛ زیرا ویژگی‌های فیزیکی هر سیال (مثل چگالی، گرانروی یا خورندگی) بر نوع ساختار و جنس بدنه دستگاه تأثیر مستقیم دارد. به همین دلیل، لیترشمارها در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند تا متناسب با شرایط کاری و نوع سیال بهترین عملکرد را ارائه دهند. در ادامه پرکاربردترین انواع لیترشمار از نظر نوع سیال معرفی می‌شود:
لیترشمار عقربه‌ای
لیترشمار عقربه‌ای یکی از ساده‌ترین و در عین حال پرکاربردترین مدل‌های مکانیکی است. نحوه عملکرد این مدل به‌گونه‌ای است که با عبور سیال از داخل دستگاه، یک توربین یا چرخ‌دنده به حرکت درمی‌آید و این حرکت به یک عقربه منتقل می‌شود که مقدار حجم عبوری را روی صفحه مدرج نشان می‌دهد.
این مدل به برق یا سیستم‌های کنترلی پیشرفته نیاز ندارد و کاملاً مکانیکی کار می‌کند؛ همین موضوع باعث شده دوام بالایی داشته باشد و در شرایط محیطی سخت نیز عملکرد قابل‌اعتمادی ارائه دهد. از لیترشمار عقربه‌ای به طور گسترده در کارگاه‌ها، واحدهای خدماتی، تانکرهای حمل سوخت و خطوط توزیع ساده استفاده می‌شود. نصب آسان، نگهداری کم‌هزینه و مقاومت در برابر آلودگی‌های محیطی از مزایای مهم این نوع است.
لیترشمار گازوئیلی
لیترشمار گازوئیلی مخصوص اندازه‌گیری سوخت‌های سنگین و مواد نفتی مانند گازوئیل، بنزین، نفت سفید و سوخت‌های صنعتی طراحی شده است. این مدل معمولاً از نوع مکانیکی مقاوم یا دیجیتال ضدسوخت است تا بتواند با ترکیبات نفتی سازگار باشد و در برابر خوردگی یا رسوبات مقاوم بماند.
این لیترشمارها معمولاً دارای دقت بالا، قابلیت استفاده در دما و فشار متغیر، و بدنه‌ای مقاوم در برابر نشتی هستند. از این مدل در جایگاه‌های سوخت، مخازن ذخیره، کامیون‌های حمل سوخت، و واحدهای صنعتی مرتبط با انرژی استفاده می‌شود. برخی مدل‌های پیشرفته نیز به سیستم‌های شمارنده دیجیتال و امکان اتصال به پرینتر یا مانیتور مرکزی مجهز هستند.
لیترشمار استیل
در صنایع حساس که با مواد خورنده، اسیدی یا بهداشتی سروکار دارند، استفاده از لیترشمار معمولی امکان‌پذیر نیست؛ به همین دلیل لیترشمار استیل ساخته شده از استنلس استیل ضدزنگ به کار می‌رود.
این مدل مقاومت بالایی در برابر خوردگی، زنگ‌زدگی و واکنش شیمیایی دارد و برای اندازه‌گیری مواد شیمیایی، اسیدها، الکل‌ها، حلال‌ها و مایعات بهداشتی مناسب است. استفاده از آن در صنایع غذایی و دارویی نیز رایج است زیرا با استانداردهای بهداشتی سازگار بوده و قابل شست‌وشو و استریل کردن است. دقت بالا، طول عمر زیاد و قابلیت استفاده در محیط‌های خاص از ویژگی‌های برجسته این مدل است.
لیترشمار آب
لیترشمار آب یکی از پرمصرف‌ترین انواع لیترشمار است و نقش مهمی در مدیریت مصرف آب و کنترل شبکه‌های انتقال دارد. این مدل اغلب از نوع توربینی یا مغناطیسی است و می‌تواند حجم آب عبوری را با دقت خوبی در بازه‌های زمانی مشخص اندازه‌گیری کند.
جنس بدنه معمولاً از آلومینیوم یا استیل با پوشش ضدزنگ است تا در برابر رطوبت، فشار بالا و رسوبات مقاوم باشد. از این مدل در شبکه‌های آبرسانی شهری، کشاورزی مدرن، سیستم‌های گلخانه‌ای و کارخانه‌های تولیدی استفاده می‌شود. نصب و نگهداری آسان و مقاومت در برابر شرایط محیطی، این مدل را به گزینه‌ای محبوب تبدیل کرده است.
لیترشمار شیر
این مدل به طور خاص برای صنایع لبنی و غذایی طراحی شده است و از جنس استنلس استیل Food Grade ساخته می‌شود تا در تماس با مواد خوراکی هیچ‌گونه آلودگی یا واکنش شیمیایی ایجاد نکند. لیترشمار شیر قابلیت اندازه‌گیری دقیق مایعاتی مانند شیر، دوغ، آبمیوه و سایر مایعات غذایی را دارد.
ویژگی مهم این مدل قابلیت شست‌وشوی آسان و مقاومت در برابر رسوبات چربی و پروتئین است. این لیترشمارها معمولاً دارای طراحی بهداشتی، اتصالات استاندارد لبنی و سطح داخلی صیقلی هستند تا از رشد میکروبی جلوگیری شود. استفاده گسترده آن در کارخانه‌های لبنیات، خطوط بسته‌بندی و صنایع غذایی بهداشتی است.
لیترشمار روغن
برای مایعات غلیظ و با ویسکوزیته بالا مانند روغن موتور، روغن صنعتی، گریس‌های روان و مایعات مشابه، از لیترشمارهای دنده بیضی یا پیستونی استفاده می‌شود. این مدل‌ها با طراحی خاص خود می‌توانند جریان کم‌سرعت و غلیظ را بدون افت فشار و با دقت بالا اندازه‌گیری کنند.
لیترشمار روغن معمولاً دارای بدنه مقاوم در برابر فشار و دمای بالا است و در کارگاه‌های تعویض روغن، صنایع خودروسازی، خطوط تولید روانکار و سیستم‌های صنعتی بسته کاربرد گسترده دارد. دقت بالا و مقاومت در برابر نشتی از ویژگی‌های مهم این مدل است.
لیترشمار گاز مایع (LPG)
این مدل برای اندازه‌گیری حجم گازهای مایع‌شده تحت فشار مانند LPG طراحی شده است. بدنه و اجزای داخلی آن به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که در برابر فشار بالا، نوسانات دمایی و خاصیت خورندگی گازها مقاوم باشند.
لیترشمار LPG معمولاً دارای سنسورهای دقیق و سیستم ایمنی برای جلوگیری از نشتی است و می‌تواند جریان گاز را در شرایط متراکم با دقت بالا ثبت کند. از این مدل در جایگاه‌های سوخت LPG، صنایع گازی، سیستم‌های گرمایشی و خطوط انتقال تحت فشار استفاده می‌شود. مقاومت بالا، ایمنی مطمئن و قابلیت استفاده در شرایط صنعتی سنگین از ویژگی‌های شاخص آن است.
جمع‌بندی
لیترشمار یکی از تجهیزات کلیدی در صنایع مختلف است که به کمک آن می‌توان حجم دقیق مایعات و گازها را در خطوط انتقال اندازه‌گیری و کنترل کرد. انتخاب نوع مناسب لیترشمار، به شناخت درست از سیال مورد استفاده، شرایط محیطی، دقت موردنیاز و سطح کنترل فرآیند بستگی دارد.
توجه به نوع سیال، جنس بدنه، دقت اندازه‌گیری و استانداردهای ایمنی، می‌تواند عمر مفید دستگاه را افزایش دهد و عملکرد سیستم را بهبود بخشد. انتخاب هوشمندانه لیترشمار، به معنای مدیریت بهتر منابع، کاهش خطا و صرفه‌جویی اقتصادی در بلندمدت است.
