وقتی وارد یک سوپرمارکت می‌شوید و از سرمای مطبوع یخچال‌ها لذت می‌برید، یا در یک روز گرم تابستان کولرتان محیط را به بهشتی خنک تبدیل می‌کند، شاید به ندرت به این فکر کرده باشید که در دل این سیستم‌های پیچیده چه قطعاتی مشغول کار هستند. یکی از همین قطعات حیاتی که نقشی بی‌بدیل در عملکرد صحیح سیستم‌های برودتی ایفا می‌کند،  اکسپنشن ولو (Expansion Valve) یا همان شیر انبساط است.

اکسپنشن ولو چیست؟

اکسپنشن ولو قطعه‌ای مکانیکی یا الکترونیکی است که در مسیر گردش مبرد (Refrigerant) قرار می‌گیرد و وظیفه اصلی آن کنترل میزان ورود مبرد به اواپراتور است. این ورودی کنترل‌شده باعث افت فشار ناگهانی مبرد شده و آن را به حالت اشباع (بخشی مایع، بخشی بخار) می‌رساند. در این حالت، مبرد با جذب گرمای محیط در اواپراتور، باعث سرمایش می‌شود.

به زبان ساده‌تر، اکسپنشن ولو مانند یک شیر هوشمند است که به سیستم می‌گوید: “چقدر مبرد وارد شود تا اواپراتور درست کار کند و کارایی حداکثری را داشته باشد.”

در عکس زیر نمونه ای از اکسپنشن ولو آلکو رو مشاهده می کنید برند آلکو یکی از معتبرترین برندهای تولید کننده سیستم های برودتی در دنیا هست می توانید برای دیدن برند های مختلف و محصولات متنوع به وب سایت شرکت آروشا سرما مراجعه کنید و علاوه بر مشاوره رایگان و فنی محصول خود را با بهترین قیمت رقابتی انتخاب کنید. شرکت آروشا سرما یکی از شرکت های واردکننده و توزیع کننده سیستم های برودتی در ایران می باشد که با 17 سال سابقه در حال خدمت گزاری به مشتریان عزیز می باشد.

انواع اکسپنشن ولو

با توجه به تکنولوژی و نیاز سیستم، اکسپنشن ولو در چند نوع رایج عرضه می‌شود:

شیر انبساط ترموستاتیکی (TXV – Thermostatic Expansion Valve)

• رایج‌ترین نوع در سیستم‌های برودتی سنتی.

• دارای یک سنسور حرارتی روی خروجی اواپراتور است که با انبساط و انقباض دیافراگم، جریان مبرد را کنترل می‌کند.

• مزیت: عملکرد پایدار و نسبتا کم‌هزینه.

شیر انبساط الکترونیکی (EEV – Electronic Expansion Valve)

• با کنترلر الکترونیکی و موتور استپر کار می‌کند.

• دقت بسیار بالا، مناسب سیستم‌های پیشرفته و متغیر.

• مزیت: بهینه‌ترین کارکرد و صرفه‌جویی انرژی.

لوله مویین (Capillary Tube)

• ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش برای افت فشار مبرد.

• بدون قطعات متحرک، اما با کنترل کمتر بر عملکرد.

• کاربرد: یخچال‌های خانگی و سیستم‌های کوچک.

چرا اکسپنشن ولو اینقدر مهم است؟

اگر اکسپنشن ولو درست انتخاب یا تنظیم نشود، چند مشکل جدی رخ خواهد داد:

• کاهش راندمان سیستم: یا زیاد مبرد وارد می‌شود و اواپراتور غرق در مایع می‌شود، یا کم وارد می‌شود و توان سرماسازی پایین می‌آید.

• آسیب به کمپرسور: برگشت مایع به کمپرسور (Liquid Slugging) می‌تواند باعث ضربه شدید و خرابی پره‌ها شود.

• افزایش مصرف انرژی: چون سیستم باید بیشتر و طولانی‌تر کار کند تا دمای هدف را برسد.

در واقع، اکسپنشن ولو، تعادل بین کارایی، ایمنی، و صرفه‌جویی انرژی را تضمین می‌کند.

مکانیزم کار اکسپنشن ولو به زبان ساده

فرض کنید در یک لوله مایع پر فشار و خنک، ناگهان راه باریک و کنترل‌شده‌ای ایجاد می‌کنید. وقتی مبرد از این محل باریک رد می‌شود، فشارش افت می‌کند و بخشی از آن تبخیر می‌شود، دمایش پایین می‌آید و آماده جذب گرمای محیط می‌شود.

اکسپنشن ولو با توجه به بار حرارتی سیستم و دمای خروجی اواپراتور، این “راه باریک” را مدام تنظیم می‌کند.

نشانه‌های خرابی اکسپنشن ولو

اگر سیستم برودتی شما دچار این علائم شود، وقت بررسی اکسپنشن ولو رسیده است:

• سرمای ناکافی در محیط یا محصول

• یخ‌زدگی روی ورودی اواپراتور

• صدای غیرعادی در لحظه باز یا بسته شدن

• بالا رفتن مصرف برق

• نوسان شدید فشار ساکشن

نگهداری و سرویس اکسپنشن ولو

• سالانه سیستم را سرویس کنید تا رسوب یا آلودگی مسیر را نبندد.

• فشارهای ورودی و خروجی را طبق جدول سازنده بررسی کنید.

• در TXVها، سنسور حرارتی را در جای درست و با عایق استاندارد نصب کنید.

• برای EEVها، نرم‌افزار و کنترلر را به‌روزرسانی کنید.

نکات مهم در انتخاب اکسپنشن ولو

هنگام خرید و نصب یک اکسپنشن ولو، به این فاکتورها توجه ویژه داشته باشید:

1. ظرفیت برودتی (بر حسب kW یا BTU/h)

2. نوع مبرد مورد استفاده (R134a، R404A، R410A و…)

3. محدوده فشار کاری

4. قابلیت تنظیم و سهولت تعمیر

5. برند و خدمات پس از فروش

داستان کوتاه یک خرابی پرهزینه

یک سردخانه میوه در تابستان به دلیل سرمای ناکافی، نزدیک بود محموله چند صد میلیون تومانی سیب را از دست بدهد. پس از بررسی، مشخص شد که شیر انبساط ترموستاتیکی به علت تنطیم نامناسب و گرفتگی، تنها بخشی از ظرفیت واقعی را منتقل می‌کند. تعویض به موقع این قطعه، هم دمای سردخانه را به سطح مطلوب برگرداند و هم باعث کاهش مصرف برق شد. این مثال نشان می‌دهد که بی‌توجهی به اکسپنشن ولو چقدر می‌تواند پرهزینه باشد.

مزایای استفاده از اکسپنشن ولو با کیفیت

• افزایش عمر کمپرسور

• کاهش مصرف انرژی و هزینه برق

• حفظ کیفیت محصول یا آسایش دمای محیط

• کاهش دفعات خرابی سیستم

جمع‌بندی

اکسپنشن ولو کوچک به نظر می‌رسد اما نقشی به بزرگی قلب در یک سیستم برودتی دارد. انتخاب صحیح، نصب اصولی و نگهداری منظم آن، می‌تواند تفاوت بین یک سیستم کارآمد و یک مصرف‌کننده پرخرج انرژی باشد. اگر به دنبال کارایی و دوام هستید، این قطعه را شوخی نگیرید.