مسئولیت تامین فشار آب طبقات بالا با کیست؟

در سال‌های اخیر با افت جدی منابع تامین آب در ایران، به‌ویژه در کلانشهرها، مسئولان شرکت‌های آب و فاضلاب به‌صورت خزنده و تدریجی، سیاست کاهش فشار شبکه توزیع آب شهری را برای کنترل مصرف و حفظ ذخایر شرب به‌اجرا گذاشتند؛ تا آنجا که کاهش فشار آب، به یکی از روش‌های مدیریتی رایج در شبکه آبرسانی شهری بدل شد. این اقدام، که در ادبیات تخصصی با عنوان «مدیریت فشار» شناخته می‌شود، با هدف کاهش مصرف آب، جلوگیری از نشت در شبکه فرسوده و حفظ ذخایر برای تامین آب شرب ضروری به‌کار گرفته می‌شود. مسئولان آبفا نیز تاکید دارند که با افزایش دمای هوا، کاهش بارندگی و افت سطح مخازن سدهای اطراف تهران (مانند لتیان، لار و طالقان)، ناچار به اجرای سیاست‌های محدودکننده در توزیع آب هستند. با اجرای چراغ خاموش این سیاست، برنامه کاهش تدریجی فشار در ساعات اوج مصرف (بین ۶ تا ۱۰ صبح و ۵ عصر تا نیمه‌شب) اجرا شد و بیشترین تاثیر را بر طبقات بالای ساختمان‌ها، محله‌های مرتفع و مناطق انتهایی شبکه لوله‌کشی گذاشت. به این ترتیب ساکنان طبقات سوم به بالا در بسیاری از مناطق پایتخت، عملا به قطع غیررسمی و روزانه آب دچار شدند. شرکت توانیر نیز در واکنش به اعتراض‌های فزاینده ساکنان آپارتمان‌های چندطبقه نسبت به افت فشار آب و قطع مکرر در طبقات سوم به بالا، اعلام کرد که براساس ضوابط فعلی، هیچ‌گونه تعهد قانونی برای تامین فشار مناسب آب در طبقات بالاتر از دوم ندارد. این موضع‌گیری که چندی پیش به‌صورت رسمی اعلام شد، بار دیگر مسئولیت پمپاژ آب به طبقات بالاتر را بر دوش ساکنان ساختمان‌ها گذاشت. هرچند کارشناسان معتقدند؛ این سیاست‌گذاری، مصداق واگذاری زیرساخت حیاتی به شهروندان بدون ارائه حمایت‌های ساختاری یا مالی است؛ چراکه اغلب ساختمان‌های چند دهه ساخت در تهران، فاقد سیستم پمپاژ یا مخزن ذخیره مناسب هستند و بسیاری از خانوارها با هزینه‌های ناخواسته برای خرید و نصب پمپ مواجه شده‌اند.

کارشناسان تاسیسات تاکید دارند که انتخاب پمپ مناسب، متناسب با نیاز واقعی ساختمان از نظر ارتفاع و میزان مصرف، از اهمیت بالایی برخوردار است. خرید پمپ ارزان یا بدون تجهیزات مکمل، ممکن است در کوتاه‌مدت مشکل فشار را حل کند، اما به‌سرعت با خرابی و استهلاک مواجه می‌شود.

گشتی در بازار

افت فشار آب و خلع مسئولیت شرکت آب و فاضلاب در تامین آب طبقات دوم به بالا، گرچه پیامدی مخرب برای زندگی شهری داشته، اما در کوتاه‌مدت بازاری داغ و ناگهانی برای تجهیزات آب‌رسانی ایجاد کرده است.

این بازار از منظر اقتصادی، درگیر تقاضای اضطراری و افزایش حاشیه سود برای واردکنندگان، توزیع‌کنندگان و نصابان است. در عین حال، نبود نظارت جدی بر قیمت‌گذاری، نبود نرخ‌نامه مشخص و اختلاف کیفیت میان برندهای موجود، چالش‌هایی برای مصرف‌کننده به‌همراه دارد.

بررسی‌های میدانی از بازار لوازم تاسیساتی در خیابان خیام، میدان حسن‌آباد و بازار آهن شادآباد نشان می‌دهد، نرخ پمپ آب نسبت به مدت مشابه سال قبل بین ۴۰ تا ۷۵ درصد افزایش یافته است.

قیمت پمپ‌های خانگی با توان نیم‌اسب از حدود ۳.۵ میلیون تومان آغاز می‌شود و در مدل‌های بالاتر تا ۸.۵ میلیون تومان نیز می‌رسد. پمپ‌هایی با توان یک‌اسب و بیشتر نیز تا ۱۱میلیون تومان به‌فروش می‌رسند.

خرید مخزن و ست کنترل هم تا ۱۵میلیون تومان نرخ خواهد داشت. فعالان این بازار معتقدند؛ با شرایط آبی تهران ممکن است قیمت‌ها تا چند ماه آینده، ۳۰ تا ۴۰ درصد هم افزایش پیدا کند.

در حال‌ حاضر، نرخ یک پمپ نیم‌اسب ایتالیایی برند پنتاکس یا لوارا به حدود ۹ تا ۱۲ میلیون تومان رسیده، در حالی‌که نمونه‌های مشابه چینی با قیمتی بین ۵ تا ۷ میلیون تومان عرضه می‌شود.

قیمت انواع پمپ آب (تابستان ۱۴۰۴):
مدل پمپ	برند		مبدأ ساخت		قدرت			محدوده نرخ (تومان)
QB۶۰ نیم‌اسب	پنتاکس		ایتالیا		خانگی کوچک			۸.۵ تا ۱۱ میلیون
CM۱۰۰ یک‌اسب	لوارا		ایتالیا		خانگی متوسط			۱۳ تا ۱۶ میلیون
QB۶۰ نیم‌اسب	برندهای چینی		چین		خانگی			۴.۵ تا ۶.۵ میلیون
جتی یک‌اسب	سایر برندها		ترکیه یا ایران		خانگی بزرگ			۱۰ تا ۱۳ میلیون
پمپ دوپروانه	پنتاکس / ابارا		ایتالیا / ژاپن		ساختمان‌های چندطبقه			۱۸ تا ۲۶ میلیون
پمپ به‌همراه مخزن هزار لیتری		ترکیبی		مونتاژ ایران		کامل	۲۸ تا ۴۵ میلیون

 

فروشندگان معتقدند؛ عامل اصلی رشد قیمت، افزایش تقاضا، محدودیت واردات، نوسان ارز و اختلال در تامین قطعات یدکی است. به گفته یکی از فروشندگان در بازار خیام، «هر سال با گرم شدن هوا فروش بیشتر می‌شه، اما امسال مشتری‌ها مضطرب‌ترن؛ برای خیلی‌ها خرید پمپ نه انتخاب، که یک ضرورت شده.» به‌نظر می‌رسد تامین مخزن و پمپ آب عملا به‌جای کالایی تخصصی، به یک کالای عمومی و اضطراری تبدیل شود؛ مشابه کولر در مناطق گرمسیر.

از سوی دیگر، شرکت‌های خدماتی نصب و نگهداری نیز با رشد درخواست مواجه شده‌اند و تعرفه نصب یک پمپ با مخزن ذخیره بین ۳ تا ۶ میلیون تومان متغیر است. برخی ساختمان‌های قدیمی ناچار به ارتقای سیستم آبرسانی، لوله‌کشی مجدد و نصب تابلوی برق شده‌اند که هزینه‌هایی مضاعف به خانوارها تحمیل می‌کند.

بازار نصب و خدمات جانبی نیز رونق گرفته است. شرکت‌های خدمات تاسیسات خانگی اعلام کرده‌اند؛ سفارش نصب پمپ نسبت به تابستان گذشته دوبرابر شده است. تعرفه نصب پمپ بین ۲ تا ۶ میلیون تومان است که با احتساب سیم‌کشی، لوله‌کشی، نصب کلید اتومات و مخزن ذخیره، هزینه نهایی ممکن است به بیش از ۱۵میلیون تومان برسد.

شیوه جدید فروش خانه در ایران

در شرایطی که شرکت توانیر و آبفای تهران اعلام کرده‌اند که تامین فشار آب در طبقات سوم به بعد در حوزه تعهدات قانونی‌شان نیست، بسیاری از خریداران و مستاجران به‌دنبال ساختمان‌هایی هستند که این تجهیزات را از پیش نصب کرده باشند؛ چراکه هزینه خرید، نصب و برق‌رسانی پمپ‌ها به‌طورمیانگین بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان برای هر واحد مسکونی تمام می‌شود.

در حالی که کم‌آبی و افت فشار آب در تهران به یکی از مشکلات روزمره ساکنان طبقات بالای ساختمان‌ها تبدیل شده، پمپ و مخزن آب حالا به آپشن جدید و تعیین‌کننده در بازار مسکن بدل شده‌اند. مالکان در آگهی‌های فروش یا اجاره، نصب تجهیزات تقویت فشار آب را همانند آسانسور یا پارکینگ، به‌عنوان مزیت رقابتی ملک خود برجسته می‌کنند.

بازار مسکن ایران که سال‌ها با معیارهایی مانند متراژ، نورگیر بودن، آسانسور، انباری و پارکینگ شناخته می‌شد، حالا وارد مرحله‌ای تازه شده است. بحران آب و افت محسوس فشار به‌ویژه در تهران و کلانشهرها، پدیده‌ای به نام «پمپ و مخزن خانگی» را به یکی از فاکتورهای تعیین‌کننده در انتخاب ملک تبدیل کرده است.

اگر سری به فضای مجازی بزنید، با تبلیغات مختلف فروش خانه البته با آپشن پمپ و مخزن آب مواجه می‌شوید. به‌عنوان‌مثال فردی خانه‌ای در برغان را با تاکید بر تجهیز به پمپ و مخزن آب آگهی کرده است.

بررسی آگهی‌های فروش و اجاره در وب‌سایت‌های معروف ملکی نیز نشان می‌دهد که در بخش توضیحات، عباراتی چون «دارای پمپ فشار قوی»، «مخزن ذخیره هزار لیتری مشترک»، یا «سیستم آبرسانی تقویت‌شده در تمام طبقات» به‌وفور دیده می‌شود. برخی مشاوران املاک نیز اذعان دارند که پمپ و مخزن حالا همانند کولر گازی یا کابینت MDF، یک آپشن مهم برای متقاضیان شده است.

 به‌گفته کارشناسان حوزه مسکن، این تغییر در الگوهای ترجیحی مصرف‌کنندگان، هم بازتابی از سیاست‌گذاری‌های زیرساختی در حوزه آب شهری است و هم نشانه‌ای از تغییر رفتار خریداران در مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی. در واقع، سرمایه‌گذاران ساختمانی اکنون چاره‌ای جز لحاظ ‌کردن این تجهیزات به‌عنوان بخشی از خدمات اولیه ملک ندارند.

سخن پایانی

بحران آب در تهران نه‌تنها سبک زندگی شهروندان را دستخوش تغییر کرده، بلکه بازارهایی همچون تجهیزات پمپاژ خانگی را نیز با رونقی ناگهانی و ناپایدار مواجه کرده است. اگرچه این رشد تقاضا در ظاهر به گردش اقتصادی کمک می‌کند، اما در بلندمدت، راه‌حل پایدار برای عبور از تنش آبی، اصلاح الگوی مصرف، سرمایه‌گذاری در زیرساخت آبرسانی و توجه به حقابه شهروندان است، نه صرفا خرید یک پمپ خانگی.

نکته جالب توجه اینکه؛ پمپ و مخزن آب حالا دیگر فقط ابزارهای فنی نیستند، بلکه به بخشی از ادبیات بازار ملک تبدیل شده‌اند. در کشوری که هر سال تابستان با بحران آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند، خانه‌ای که بتواند آب را تا طبقه پنجم برساند، بیش از خانه‌ای با نمای رومی یا درب ریموت‌دار خریدار دارد.