در روزهای بحرانی اخیر، حس وطن‌دوستی و مسئولیت اجتماعی، یک روانشناس را بر آن داشت تا خدمات مشاوره‌ای و آموزش سلامت روان را برای افراد آسیب‌دیده از بحران فراهم کند؛ آموزش‌هایی که هدف آن، افزایش مهارت‌های خود مراقبتی و تاب‌آوری روانی در مواجهه با شرایط دشوار بود.

چه دلیلی باعث ایستادگی شما در این ۱۲ روز شد؟

فیضی: قبلاً هم در فضای کاری‌ام متوجه کمبود آموزش در زمینه خود مراقبتی و سلامت روان شده بودم. بحران اخیر این احساس را تشدید کرد که باید برای مردم آموزش‌هایی طراحی و اجرا شود. این وظیفه‌ای انسانی و ملی بود.

همچنین آموزش‌ها صرفاً به صورت ساعت‌محور ارائه نمی‌شد، بلکه بسته به نیاز مخاطبان، گاه به صورت گروهی و گاه به شکل مداخلات فردی انجام می‌گرفت. جلسات گاهی یک تا یک‌ونیم ساعت طول می‌کشید و برای موارد خاص، مداخلات چند جلسه‌ای نیز طراحی می‌شد. شماره تماس مستقیم نیز در اختیار مراجعان قرار داشت تا در صورت نیاز، حتی تا ساعت ۱۰ یا ۱۱ شب نیز امکان تماس فراهم باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده بعضی از مراکز بهداشت اعم از حسن آباد، کهریزک، نیک‌نژاد، فیروزآباد، قیام دشت، شهدای بدر و عظیم آباد که جز مراکز شبکه بهداشت شهرری بودند، عملکرد فعالی داشتند.

مهم‌ترین مشکلات روانی ایجاد شده در بحران چه بوده است؟

فیضی: طی بحران ۱۲ روزه اخیر، مردم بیشتر از هر چیز با اضطراب و نگرانی از آینده دست و پنجه نرم می‌کردند و مردم در شوک و سردرگمی بودند. برخی چنان مضطرب بودند که تصور می‌کردند یکی از اعضای خانواده‌شان را از دست داده‌اند.

روحیه کادر درمان در مواجهه با بحران چگونه بود؟

فیضی: کادر درمان در مراکز درمانی حضور مستمر داشتند و روحیه آن‌ها بسیار خوب بود. البته آن‌ها نیز نگران خانواده‌هایشان بودند؛ برخی از عزیزان‌شان در شهرستان بودند، اما با این حال مسئولانه ایستادگی کردند. اگر بحران ادامه پیدا می‌کرد، احتمال فرسودگی روحی وجود داشت، اما در همان روزها عملکردشان قابل تحسین بود.

همچنین در مراکزی که تعداد مراجعات بالا بود، مانند حسن‌آباد و کهریزک، روانشناسان مستقر شده بودند. خدمات به‌صورت شیفت‌بندی ارائه می‌شد و همکارانم در شبکه‌های بهداشت حضور داشتند.

یکی از مراجعان من نگران خانواده‌اش در تبریز بود و تصور می‌کرد اتفاقی برای آن‌ها افتاده است؛ ما با گفت‌وگو و آموزش‌های روانشناختی، تلاش کردیم آرامش نسبی را به او بازگردانیم.

راهکارهای مقابله با فشار روانی بحران چیست؟

فیضی: وقتی مردم در موقعیت عمل نیستند، اضطرابشان بیشتر می‌شود. در چنین شرایطی، آموزش مهارت‌های زندگی در بحران و خود مراقبتی سلامت روان اهمیت پیدا می‌کند. باید به مردم آموزش داد که زندگی در شرایط بحران نیازمند سازگاری با سبک زندگی جدید است؛ ممکن است دسترسی به اینترنت یا برخی منابع محدود شود، اما با پذیرش شرایط و زندگی گروهی می‌توان فشار روانی را مدیریت کرد.

 

نقش رسانه‌ها در ارتقا سلامت روان عمومی چقدر است؟

فیضی: برای تقویت سلامت روان جمعی، لازم است رسانه‌ها توانمندی‌های کشور را بازتاب دهند تا حس امنیت روانی در جامعه افزایش یابد. در کنار آن، آموزش‌های گروهی و تکنیک‌های خود مراقبتی باید به‌صورت مستمر به مردم ارائه شود.

تکنیک‌های روانشناسی مورد استفاده در شرایط بحران چیست؟

فیضی: در مواقع بحران اولین قدم انجام کمک‌های اولیه روانشناختی نظیر مدیریت استرس و آموزش خود مراقبتی سلامت روان است، دومین قدم بعد از غربالگری توسط متخصص سلامت روان و با توجه به شدت علائم و ضربه وارد شده و ویژگی‌های بیمار نظیر مقاوم بودن، تأثیرپذیری از کدام تکنیک درمان از تکنیک‌های دارو درمانی یا روان درمانی طبق پروتکل دفتر سلامت روانی اجتماعی اعتیاد وزارت بهداشت ارائه می‌گردد.

همچنین در برخی موارد دارو درمانی مقدم بر روان درمانی است و در برخی مواقع برعکس؛ اختلال‌هایی که در مواقع بحران به خصوص جنگ مشاهده می‌شود، عمدتاً اختلال پس از سانحه، اختلال سوگ و یا اختلال افسردگی به شمار می‌رود.

 

آموزش مدیریت بحران به والدین در سلامت کودکان چه نقشی ایفا می‌کند؟

فیضی: در مدت بحران، کودکی مستقیماً به مرکز ارجاع داده نشد، اما برخی خانواده‌ها با کودکان مراجعه کردند. در این موارد، آموزش‌ها بیشتر به والدین ارائه شد تا از طریق آنان، سلامت روان کودک نیز حفظ شده و اگر حال مراقبان کودک خوب باشد، حال کودک هم خوب خواهد بود.

مردم باید از منابع معتبر خبری استفاده کنند و در معرض اخبار منفی و بزرگ‌نمایی قرار نگیرند. آموزش مهارت‌های مقابله با بحران، آشنایی با تکنیک‌های تنفس عمیق، تمرین‌های ذهن‌آگاهی و فعالیت‌های گروهی خانوادگی می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.