انفجار در بندر شهید رجایی؛ ابعاد فاجعه و واکنش‌ها
مهین حیدری – هرمزگان : در جریان حادثه انفجار مرگباری که در یکی از ترمینال‌های بندر شهید رجایی، بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور، رخ داد، خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آمد. این حادثه زنجیره تأمین کالاهای اساسی را مختل نموده و موجبات نگرانی‌های عمیقی در حوزه‌های بیمه‌ای، محیط‌زیستی و مدیریت بحران به همراه داشته است. در پاسخ به این فاجعه، دولت با صدور مصوبات جدید و انجام سفر رسمی رئیس‌جمهور به منطقه، رویکردی جامع جهت کنترل بحران و بازسازی زیرساخت‌های حیاتی اتخاذ کرده است.
شرح و لحظات اولیه وقوع حادثه
به گزارش خبرنگار صمت از بندرعباس، حوالی ساعت 12 صبح روز شنبه، ششم اردیبهشت ماه، انفجاری قدرتمند در یکی از ترمینال‌های اختصاصی بندر شهید رجایی رخ داد. این رویداد موجب آغاز آتش‌سوزی گسترده و خسارت‌های عمده‌ای در ساختارهای فیزیکی بندر گردید. به عنوان ستون فقرات تجارت بین‌المللی، این بندر با جابه‌جایی حجم بالایی از کالاهای وارداتی و صادراتی، به یک نقطه حساس اقتصادی تبدیل شده بود؛ لذا وقوع حوادثی از این دست، نگرانی‌های جدی پیرامون رعایت استانداردهای ایمنی و مدیریت صحیح مواد شیمیایی خطرناک را برانگیخت.
علل احتمالی انفجار
بر اساس گزارش‌های اولیه و نقل از منابع رسمی و کارشناسان متخصص، وقوع انفجار ممکن است ناشی از حضور مواد شیمیایی خطرناک در کانتینرهای دپو شده بوده باشد. برخی تحلیلگران مطرح کرده‌اند که استفاده از ماده شیمیایی_ «سدیم پرکلرات» که در برخی کاربردهای نظامی به عنوان پیش‌ساز سوخت جامد به کار می‌رود _ ممکن است عاملی در بروز این حادثه باشد. علی‌رغم این گمانه‌زنی‌ها که از سوی مسئولان نیز رد شده است، همچنان احتمال سهل‌انگاری در نگهداری مواد شیمیایی و عدم رعایت دقیق استانداردهای ایمنی به عنوان یکی از عوامل قوی محتمل مطرح است. این حادثه که منجر به کشته شدن ده‌ها نفر و مصدومیت صدها نفر گردیده، همزمان سوالاتی جدی در زمینه مدیریت مواد خطرناک در بنادر کشور مطرح ساخته است.
حضور مسئولان در محل حادثه
در پی وقوع فاجعه، دستگاه‌های دولتی شامل استاندار هرمزگان و مدیران ارشد بندر شهید رجایی به سرعت به محل اعزام شدند تا از نزدیک بر روند امدادرسانی و تعیین میزان خسارات نظارت نمایند. سخنگوی سازمان مدیریت بحران اعلام کرد که تیم‌های تخصصی برای بررسی دقیق علل انفجار و ارزیابی خسارات تشکیل شده‌اند.
خدمات‌رسانی و پاسخ‌های اضطراری
برای مقابله با پیامدهای حادثه، عملیات امدادی به سرعت به میادین حادثه منتقل شد. در ساعات ابتدایی، حداقل ۱۵ دستگاه آمبولانس، یک اتوبوس آمبولانس و یک فروند بالگرد به محل اعزام شده و هماهنگی گسترده بین تیم‌های آتش‌نشانی و نیروهای امدادی فراهم شد. دانشگاه‌های علوم پزشکی در شیراز، جهرم، لار و سیرجان نیز تیم‌های پزشکی خود را به منطقه فرستادند؛ به علاوه، تیم‌های هلال احمر با ۲۵ تیم عملیاتی و ۵۵ تیم پشتیبان وارد عمل شده و خدمات اولیه و حمایتی را از جمله ارائه همراهی روان‌شناختی به مصدومان به عمل آوردند. طی چند ساعت نخست، بیش از ۷۰ عمل جراحی در بیمارستان‌های بندرعباس انجام شده و روند درمانی، با هماهنگی میان‌بخشی، به سرعت در حال اجرا قرار گرفته است و اگرچه ضعف در انتقال مصدومان به خصوص در ساعات اولیه و خدمات دهی به شهروندان و افراد آسیب دیده دچار اختلالی جدی بود.
پوشش بیمه‌ای و روند جبران خسارت
در پاسخ به خسارات وارده، تیمی تخصصی از بیمه مرکزی، سندیکای بیمه‌گران ایران و شرکت‌های بیمه به محل حادثه اعزام شده تا ارزیابی دقیق خسارات انجام شود. بر اساس اعلام‌های اولیه، تمامی اموال و تجهیزات موجود در بنادر مربوط به فعالیت‌ها تحت پوشش بیمه قرار داشته و شرکت‌های بیمه متعهد به پرداخت خسارات مطابق با شرایط مندرج در بیمه‌نامه‌ها خواهند بود. در جلسه‌ای که با حضور مسئولان قضایی و مدیران شرکت‌های بیمه برگزار شده، مقرر شد که تمامی تعهدات بیمه‌ای ظرف ۲۴ ساعت تعیین تکلیف شده و روند پرداخت خسارات با کمترین میزان بروکراسی و در چارچوب استانداردهای اجرایی تسهیل شود. از این رو، جبران خسارت‌های مالی و جانی در اولویت مدیریت بحران قرار دارد.
تسریع روند ترخیص کالا
به‌منظورکاهش اختلال در زنجیره تأمین و توزیع کالاهای اساسی، گمرک ایران امروز مصوبه جدیدی صادر کرده است. به موجب این دستورالعمل، اظهارنامه‌های مربوط به بندر شهید رجایی در اولویت قرار گرفته و پرونده‌های کارشناسی نشده موظف به تعیین تکلیف در مدت زمان حداکثر ۲۴ ساعت شده اند. با وجود بروز برخی اختلالات موقتی در سامانه جامع گمرک، فعالیت‌های گمرکی به صورت پیوسته و بدون وقفه ادامه خواهد یافت.
سفر رسمی رئیس‌جمهور به منطقه
در راستای احیای تنظیمات مدیریتی و جلب اطمینان عمومی، رئیس‌جمهور با سفر رسمی به استان هرمزگان، از نزدیک ابعاد بحران را مورد بررسی قرار داد. در طی این سفر کوتاه، وی با مسئولان محلی و ملی دیدار کرده و دستورات لازم را نسبت به تسریع روند رسیدگی به علت وقوع انفجار، ادامه خدمات درمانی به مصدومان و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه در بنادر را صادر کرد. وی همچنین با حضور در بیمارستان های بندرعباس، از چندین مصدوم این حادثه عیادت کرد؛ این اقدام نمادین، تأکیدی بر عزم دولت برای کنترل وضعیت و بازگرداندن سرعت عادی به عملکرد بند رجایی بود.
ضرورت تعیین تکلیف وضعیت مفقودان حادثه
به نظر می رسد، علاوه بر سایر اقدامات بین بخشی برای مدیریت بحران، تعیین تکلیف نهایی وضعیت مفقودان و ارائه دلگرمی به خانواده‌های آسیب‌دیدگان، در کنار تلاش برای بازگرداندن آرامش و اطمینان عمومی، از اولویت‌های اصلی برنامه مدیریت بحران به شمار می رود.
در همین رابطه، معاون امداد و نجات هلال احمر کشور دقائقی پیش با اعلام اینکه عمده حجم آتش مهار شده و لکه گیری و شناسایی برخی کانتنیرهای مبهم در حال انجام است، اعلام کرد: خانواده‌های مفقودان به استانداری هرمزگان مراجعه کنند تا نسبت به شناسایی اقدام شود.
وضعیت مهار آتش و کنترل بحران
عملیات مهار آتش در بندر شهید رجایی، علی‌رغم مواجهه با شرایط چالش‌برانگیز ناشی از وزش باد و شرایط جوی نامساعد، به لطف هماهنگی دقیق میان نیروهای آتش‌نشانی و امدادی و جانفشانی آن‌ها، تا حدود زیادی کنترل شده است. امروز و در روز سوم حادثه، استاندار هرمزگان اعلام کرد که عملیات مهار آتش به مراحل پایانی رسیده و انتظار می‌رود در ساعات آینده شرایط به حالت نرمال بازگردد. گزارش‌های اولیه حاکی از مصدومیت بیش از ۱۲۴۲ نفر بوده و مدیریت متمرکز مراکز درمانی، بررسی و اطمینان از نحوه رسیدگی به مصدومان را در دستور کار قرار داده است.
حادثه انفجار در بندر شهید رجایی به عنوان یک فاجعه، نه تنها خسارات جانی و مالی گسترده‌ای به همراه داشته، بلکه پیامدهایی مهم در عرصه‌های اقتصادی، بیمه‌ای، محیط‌زیستی و مدیریت بحران را به وجود آورده است. اقدامات فوری دولت شامل صدور مصوبات جدید، تعیین تکلیف سریع جهت پوشش بیمه‌ای، تسریع در ترخیص کالا و سفر رسمی رئیس‌جمهور، حوزه‌های حساس این بحران را پوشش داده و زمینه‌ساز بازنگری در استانداردهای ایمنی و مدیریت مواد خطرناک در بنادر کشور است.
