در دنیای ابزارهای تراشکاری، سه نظام و چهار نظام تراشکاری از مهم‌ترین تجهیزات برای نگهداری و چرخاندن قطعات محسوب می‌شوند. انتخاب صحیح بین این دو، به‌ طور مستقیم بر دقت، ایمنی و کیفیت عملیات تراشکاری تأثیر می‌گذارد. این دو ابزار با ساختار و عملکرد متفاوت، کاربردهای گوناگونی در صنعت فلزکاری و چوب‌تراشی دارند. در این مقاله با بررسی تفاوت‌ها، کاربردها و نکات مهم هنگام خرید آن‌ها، به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک خواهیم کرد.

سه نظام چیست؟

سه‌نظام یکی از ابزارهای کلیدی در ماشین‌کاری و تراشکاری است که نقش مهمی در نگهداری قطعه کار دارد. این قطعه با سه فک یا بازوی قدرتمند، به‌صورت همزمان قطعه را از سه جهت می‌گیرد و آن را دقیقاً در مرکز نگه می‌دارد. به همین دلیل به آن "سه نظام یونیورسال" نیز می‌گویند. طراحی فک‌ها به شکلی است که در زاویه ۱۲۰ درجه نسبت به یکدیگر قرار گرفته‌اند و با حرکت هماهنگ، قطعه را بدون لغزش در جای خود محکم می‌کنند. با شروع چرخش دستگاه تراش، سه نظام نیز می‌چرخد و قطعه را با خود می‌چرخاند تا فرآیند براده‌برداری انجام شود. این ابزار بیشتر برای قطعات گرد یا شش‌ضلعی کاربرد دارد و سرعت بالایی در مرکزدهی دارد، هرچند در دقت طولانی‌مدت کمی افت می‌کند.

چهار نظام چیست؟

چهار نظام یکی از ابزارهای حیاتی در تراشکاری است که با داشتن چهار فک مستقل، امکان نگه‌داشتن قطعات با اشکال خاص و نامتقارن را فراهم می‌کند. برخلاف سه نظام که فک‌ها به‌ صورت هم‌زمان حرکت می‌کنند، در چهار نظام هر فک جداگانه تنظیم می‌شود، بنابراین اپراتور می‌تواند قطعه‌هایی با شکل‌های مختلف مثل مربع، مستطیل یا حتی فرم‌های نامنظم را با دقت مهار کند. این ابزار روی دستگاه تراش نصب می‌شود و با افزایش یک بازو نسبت به سه نظام، تنوع بیشتری در نوع قطعات قابل تراش فراهم می‌آورد. یکی دیگر از مزایای چهار نظام، امکان تنظیم فک‌ها برای نگهداری قطعه هم از داخل و هم از بیرون است که انعطاف‌پذیری بالایی به فرآیند تراشکاری می‌دهد.

مقایسه سه نظام و چهار نظام تراشکاری

سه نظام و چهار نظام از ابزارهای اصلی در فرآیند تراشکاری هستند که وظیفه‌ی نگهداری قطعه و چرخاندن آن هنگام برش را بر عهده دارند؛ اما تفاوت‌هایی در عملکرد، کاربرد و ساختار دارند که دانستن آن‌ها برای انتخاب صحیح بسیار مهم است.

·      تفاوت در نحوه عملکرد فک‌ها

در سه نظام، هر سه فک به ‌صورت هم‌زمان و هماهنگ حرکت می‌کنند. اما در چهار نظام، هر فک به‌صورت جداگانه و مستقل تنظیم می‌شود.

·      شکل قطعه قابل تراش

سه نظام برای قطعات منظم و دارای مرکز مناسب است؛ در حالی‌ که چهار نظام امکان تراشکاری قطعات با اشکال نامنظم را هم فراهم می‌کند.

·       توانایی در عمق‌دهی برش

چهار نظام با فک‌های مستقل، قابلیت ایجاد برش‌های عمیق‌تری دارد. اما سه نظام در عمق‌دهی محدودتر است.

·      قدرت نگهداری قطعه

چهار فک مستقل در چهار نظام، قطعه را محکم‌تر نگه می‌دارند؛ پس برای کارهای سنگین مناسب‌تر است.

·      کاربرد و انعطاف‌پذیری

چهار نظام انعطاف‌پذیری بیشتری در نگه‌داری انواع اشکال دارد، درحالی‌که سه نظام برای کارهای دقیق و سریع‌تر ترجیح داده می‌شود.

راهنمای خرید سه نظام و چهار نظام تراشکاری

در زمان خرید سه نظام و چهار نظام تراشکاری، اولین نکته‌ای که باید در نظر بگیرید نوع قطعه کاری است که قرار است با آن کار کنید. اگر با قطعات گرد و منظم سروکار دارید، سه نظام گزینه‌ای مناسب و سریع برای نصب و استفاده است؛ زیرا فک‌های آن به صورت هم‌زمان بسته می‌شوند و مرکز قطعه را به‌خوبی حفظ می‌کنند. اما در صورتی که شکل قطعه نامنظم یا چندضلعی باشد، باید به سراغ چهار نظام بروید؛ به‌ویژه نوع نامنظم آن که فک‌هایش به‌صورت مستقل باز و بسته می‌شوند و آزادی عمل بیشتری در تنظیمات به شما می‌دهند.

یکی دیگر از نکات کلیدی در خرید سه نظام و چهار نظام تراشکاری، نوع اتصال آن‌ها به دستگاه است. مدل‌هایی که برای تراشکاری فلز طراحی شده‌اند، اغلب از طریق فلنج و پیچ به محور دستگاه متصل می‌شوند تا در چرخش‌های چپ‌گرد و راست‌گرد عملکرد ایمن‌تری داشته باشند. در مقابل، انواع خراطی معمولاً با رزوه‌های مهره‌مانند روی شفت بسته می‌شوند و برای چرخش در یک جهت طراحی شده‌اند. همچنین بسته به نیازتان به عمق برش، باید دقت کنید که چهار نظام توانایی بیشتری در ایجاد برش‌های عمیق‌تر دارد و برای کارهای سنگین‌تر مناسب‌تر است.

خلاصه مطلب

شناخت دقیق ویژگی‌ها و تفاوت‌های سه نظام و چهار نظام تراشکاری به کاربران این امکان را می‌دهد که با توجه به نوع قطعه، شکل هندسی و نیاز عملیاتی خود، انتخابی آگاهانه داشته باشند. هر کدام از این ابزارها در جایگاه مناسب خود، عملکردی مؤثر و کاربردی دارند. پس پیش از خرید، نوع کاربری و قابلیت‌های هر کدام را بررسی کرده و با انتخاب صحیح، بهره‌وری دستگاه تراش خود را به حداکثر برسانید.