قلاویز چیست؟

قلاویز یک ابزار برشی است که به منظور ایجاد رزوه در داخل سوراخ‌های ایجاد شده در قطعات فلزی، پلاستیکی یا مواد دیگر استفاده می‌شود. این ابزار دارای دندان‌های خاصی است که هنگام چرخش درون سوراخ، با فرایند براده برداری رزوه‌ها را ایجاد می‌کند. قلاویز معمولاً از جنس HSS-high speed steel یا ابزار فولادی با روکش‌های مقاوم به سایش ساخته می‌شود تا طول عمر بالایی داشته باشد و در برابر فشار و حرارت ناشی از فرآیند براده‌برداری (تراشکاری) مقاومت کند.

 

 فرآیند ایجاد رزوه با قلاویز

فرآیند سوراخکاری با قلاویز معمولاً در دو مرحله اصلی انجام می‌شود:

1. سوراخکاری ابتدایی: در این مرحله، سوراخی با قطر مناسب برای ایجاد رزوه در قطعه کار به وجود می‌آید. قطر این سوراخ به طور دقیق باید مطابق با استانداردهای مورد نیاز برای ایجاد رزوه باشد. اندازه این سوراخ معمولاً کمی کوچکتر از اندازه رزوه نهایی است.

    

2. رزوه‌زنی با قلاویز: پس از ایجاد سوراخ ابتدایی، قلاویز وارد سوراخ شده و با چرخش در داخل آن رزوه‌ها را ایجاد می‌کند. این فرآیند به دقت بالایی نیاز دارد تا رزوه‌ها صاف و یکنواخت باشند و قطعه کار به درستی به دیگر اجزا متصل شود.

 

 

انواع قلاویزها و کاربرد آن‌ها

قلاویز به طور کلی در سه نوع مختلف طراحی می‌شوند که هر کدام برای استفاده در شرایط خاص مناسب هستند:

قلاویز دستی: این نوع قلاویز معمولاً برای فرآیندهای دستی و با استفاده از ابزارهای دستی مانند دسته قلاویز مورد استفاده قرار می‌گیرد. قلاویزهای دستی معمولاً برای رزوه‌زنی در قطعات کوچک و دقیق که نیاز به کنترل بیشتر دارند، کاربرد دارند. ست قلاویز دستی معمولا شامل سه عدد قلاویز بوده که به نام های اول رو، دوم رو، و سوم رو شناخته می‌شوند.

 

 

1. قلاویز ماشینی: این نوع قلاویز برای استفاده در ماشین‌آلات صنعتی و به ویژه دستگاه‌های تراشکاری و فرزکاری طراحی شده است. این قلاویزها معمولاً برای عملیات تولید انبوه و برای قطعات بزرگ و پیچیده به کار می‌روند.قلاویز ماشینی در دو نوع شیار مارپیچ و شیار صاف تولید می‌شود.

 

 

2. قلاویز لوله: این نوع قلاویز مخصوص ایجاد رزوه در لوله‌ها طراحی شده است. قلاویزهای لوله معمولاً دارای زاویه دندانه متفاوتی نسبت به قلاویزهای معمولی هستند تا بتوانند به راحتی در داخل لوله نفوذ کنند و رزوه‌ای با کیفیت بالا ایجاد کنند. قلاویزهای لوله در صنایع لوله کشی، ساخت و ساز و صنایع نفت و گاز کاربرد گسترده‌ای دارند.

 

 

 

 

کاربردهای قلاویز در سوراخکاری

قلاویزها در انواع مختلفی از سوراخکاری‌ها به کار می‌روند و می‌توانند در صنایع مختلفی کاربرد داشته باشند. در زیر به برخی از کاربردهای مهم قلاویز در فرآیند سوراخکاری اشاره می‌شود:

1. اتصالات پیچ و مهره‌ای: یکی از مهم‌ترین کاربردهای قلاویز در سوراخکاری، ایجاد رزوه در قطعات برای اتصال پیچ و مهره‌ها است. در بسیاری از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی، رزوه‌زنی برای اتصال قطعات به یکدیگر ضروری است. در این فرآیند، قلاویز به دقت در داخل سوراخ چرخیده و رزوه‌های دقیق و مقاومی ایجاد می‌کند که توانایی تحمل فشار و تنش‌های مختلف را دارند.

    

2. ساخت قطعات دقیق: در صنایعی مانند هوافضا، اتومبیل‌سازی و پزشکی، قلاویزها برای تولید قطعات با دقت بسیار بالا به کار می‌روند. در این صنایع، هر گونه خطای کوچک در اندازه‌گیری یا فرآیند رزوه‌زنی می‌تواند منجر به خرابی قطعه یا کاهش عملکرد آن شود. قلاویزها در این صنایع برای تولید رزوه‌های دقیق و مقاوم استفاده می‌شوند.

    

3. تولید قالب‌های صنعتی: قلاویزها همچنین در ساخت قالب‌ها و قطعات مورد استفاده در فرایندهای تولید انبوه مانند تزریق پلاستیک و ریخته‌گری به کار می‌روند. در این فرآیندها، قلاویزها برای ایجاد رزوه‌های دقیق درون صفحات قالب‌ها و اتصال اجزای قالب به یکدیگر کاربرد دارند.

    

4. تعمیر و نگهداری: در بسیاری از مواقع، قطعات نیاز به تعمیرات و بازسازی دارند. در این موارد، قلاویزها برای ایجاد رزوه‌های جدید در سوراخ‌های آسیب‌دیده و قدیمی به کار می‌روند تا پیچ‌ها و اتصالات جدید به درستی در داخل آن‌ها قرار بگیرند. در این فرایند گاهی به جز زدن قلاویز جدید ، برای ترمیم رزوه های قدیمی در قطعه از هلیکویل استفاده می شود. در فرایند نصب هلیکویل ابتدا با استفاده از قلاویز مخصوص هلیکویل یک رزوه خاص در قطعه ایجاد می شود و سپس فنر رزوه هلیکویل با استفاده از آچار مخصوص در قطعه نصب می شود. عملکرد فنر رزوه هلیکویل شبیه قلاویز بوده و برای نگهداری پیچ در درون سوراخ کاربرد دارد. 

در زیر تصویری از یک ست کامل هلیکویل شامل مته اعشاری مخصوص، قلاویز هلیکویل، آچار مخصوص نصب هلیکویل و فنر رزوه آماده هلیکویل را می بینید.

 

 

 

 

انتخاب قلاویز مناسب برای سوراخکاری

انتخاب قلاویز مناسب برای فرآیند سوراخکاری به عوامل مختلفی بستگی دارد. برخی از این عوامل عبارتند از:

• جنس قطعه کار: نوع جنس قطعه (فلزی، پلاستیکی، چوبی) تعیین‌کننده نوع قلاویز مورد استفاده است. قلاویزهای فولادی برای فلزات سخت و قلاویزهای با پوشش‌های خاص برای مواد نرم‌تر مناسب هستند.

• اندازه رزوه: انتخاب قلاویز به اندازه و نوع رزوه‌ای که باید ایجاد شود بستگی دارد. برخی از قلاویزها برای رزوه‌های خارجی و برخی برای رزوه‌های داخلی طراحی شده‌اند.

• دقت مورد نیاز: در برخی از کاربردها، دقت بالا در ایجاد رزوه ضروری است. برای این گونه موارد، قلاویز هایی با دقت بسیار بالا و جنس مقاوم به سایش مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

 

نکات فنی و مراقبت از قلاویزها

برای حفظ عملکرد مطلوب قلاویز و افزایش عمر مفید آن‌ها، رعایت نکات فنی زیر ضروری است:

• استفاده از روغن یا مایعات خنک‌کننده: در هنگام استفاده از قلاویز برای رزوه‌زنی، استفاده از مایعات خنک‌کننده یا روغن‌های مخصوص می‌تواند اصطکاک را کاهش داده،  از داغ شدن بیش از حد قلاویز جلوگیری کند و عمر آن را افزایش دهد.

• تمیز نگه داشتن قلاویز: پس از هر بار استفاده، قلاویز باید تمیز شود تا ذرات فلزی و آلودگی‌های موجود بر روی آن پاک شوند.

• نگهداری در محیط خشک و تمیز: برای جلوگیری از زنگ زدگی، قلاویزها باید در مکان‌هایی خشک و تمیز نگهداری شوند.

 

نتیجه‌گیری

در مجموع، قلاویزها ابزارهای حیاتی و ضروری در فرآیندهای سوراخکاری هستند که در صنایع مختلف برای ایجاد رزوه‌های دقیق و مقاوم به کار می‌روند. از اتصالات پیچ و مهره‌ای در ماشین‌آلات صنعتی گرفته تا تولید قطعات دقیق در صنایع هوافضا و پزشکی، قلاویزها نقش کلیدی در بهبود کیفیت و دقت تولیدات دارند. همچنین، در فرآیندهای تعمیر و نگهداری قطعات صنعتی نیز، قلاویزها به عنوان ابزاری مؤثر برای ترمیم رزوه‌ها و بازسازی قطعات استفاده می‌شوند. به این ترتیب، استفاده صحیح از قلاویزها در سوراخکاری می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و افزایش عمر مفید قطعات و دستگاه‌ها داشته باشد.