به اعتقاد کارشناسان هواشناسی، ایران در حال حاضر وارد چهارمین فاز خشکسالی و سامانه کم بارشی خود شده و از آغاز سال جاری فقط ۳۶ میلی‌متر بارندگی به خود دیده که رقم ناچیزی محسوب می‌شود. زمانی متوجه عمق فاجعه می‌شویم که بدانیم میانگین بارش‌های بلندمدت کشور ۲.۶۳ میلی‌متر بوده و اختلاف بین سال جاری با این میانگین چیزی حدود ۲.۴۲ درصد است!

طبق داده‌های مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی تا ۱۰ دی امسال بارش در ۲۹ استان کشور نسبت به دوره بلندمدت منفی است. در مجموع میزان بارش‌ها در کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۰ دیماه ۱۴۰۲ نسبت به دوره بلندمدت ۴۴.۸ درصد کاهش یافته است.

حتی برخی از کارشناسان محیط زیست اعتقاد دارند که خشک شدن دریاچه ارومیه هم بر روی این نباریدن تاثیر دارد. بر اساس گزارش‌های ITCC، سال ۲۰۲۳ در کل یکی از خشک‌ترین سال‌ها در تاریخ جهان بوده و طبق آمارهایی که به دست آمده، گرما و خشکسالی زمین، در طول ۲۰۰ سال اخیر بی سابقه است. امسال در کوهستان‌های آلپ (درست مثل سال گذشته)، برف به حدی کم بود که مسابقات جهانی اسکی با برف مصنوعی برگزار می‌شود. تمامی این شواهد نشان دهنده خطر «جهان گرمایی» و «تغییر اقلیم» است.

احمد وظیفه، رئیس مرکز ملی مدیریت بحران خشکسالی در واکنش به ماجرای تفاوت بارش برف در مرز ایران و ترکیه گفت: این تفاوت‌ها معمول در هواشناسی، چیز عجیبی نیست، به طوری که ۲ طرف تونل کندوان هم همین‌گونه است و به تغییر اقلیم ۲ منطقه برمی‌گردد.

وی در خصوص شایعه برفی در نقطه صفر مرزی، گفت: مرکز ایران و ترکیه بسیار پر ارتفاع است، در واقع در منطقه کوهستانی زاگرس دارای ارتفاعات قابل ملاحظه است. بسیاری از مناطقی مرزی ایران و ترکیه از نظر توپوگرافی متفاوت هستند.

اختلاف توپوگرافی چیست؟

رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور افزود: علت بارش برف در ترکیه این است که مناطق کوهستانی به سمت بادسوی جریان هست، یعنی جریانات مرطوب ابتدا وارد جنوب شرق ترکیه شده و بعد وارد ایران می‌شوند، مثل شمال و جنوب البرز، جریان‌های هوا که از دریای خزر می‌آیند وارد گیلان و مازندران می‌شوند بارندگی بیشتری دارد که اقلیم آن منطقه را متفاوت می‌کند ولی در جنوب رشته کوه البرز مثل استان تهران بارندگی خیلی کمتر هست، آن طرف کوه برف هست و این طرف خبری نیست که این به دلیل اختلاف توپوگرافی هستند.

وظیفه ادامه داد: در ترکیه هم همین اتفاق می‌افتد و جریانات مرطوب به کوه برخورد کرده و مجبور به صعود کوهساری شده و سرد شده و شروع به بارش می‌کنند، اما جریانی که از کوه عبور می‌کند خشک‌تر است. در همه دنیا شرایط به همین صورت است. در رو به شمال هیمالیا که فلات تبت است و رو به جنوب آن که هندوستان و نپال است می‌بینید که سمت هندوستان سبزتر است و فلات تبت خشک‌تر هست یا در زاگرس سمت ایلام،کرمانشاه، چهار محال و بختیاری و لرستان که سمت سوی جریان هوا و غرب کوهستان هستند رطوبت که می‌گیرند بارندگی خوبی انجام می‌شود و وقتی به آن سمت کوه یعنی استان اصفهان می‌رویم همه چیز خشک می‌شود، این اتفاقات جزئی از طبیعت و اقلیم است.

وی گفت: این شایعات هیچ مبنای علمی ندارد و بیشتر مبنای ذهنی است و هیچ مشاهده و آزمایشگاهی این موضوع را تایید نکرده، در اقلیم و تاریخچه ما هم خشکسالی در گذشته هم وجود داشته است. ترکیه برای ماه نوامبر تا دسامبر« آذر و دی» بارش خوبی داشته است ولی در اکتبر «مهر تا آبان» بارندگی ضعیفی داشت و کمتر از نرمال بود، اما از نیمه دوم ماه آبان و آذر و دی چند سیستم هوایی به سمت ترکیه آمد و به سمت ما نیامد که به دلیل گرمای زیاد در خاورمیانه بود بارش‌های خوبی گرفت و اندازه نرمال باران گرفته است. ولی ایتالیا و اسپانیا هم امسال بارش به اندازه کافی نگرفته‌اند.

وی افزود: ایستگاه‌های هواشناسی نزدیک مرز مثل شهرستان سردشت داریم که اگر شهرستان مرودشت و اطراف دریاچه ارومیه را با یکدیگر مقایسه کنیم می‌توان گفت که بارش سالانه در منطقه سردشت حدود ۸۰۰ میلی متر است در حالی که اطراف دریاچه حدود ۲۰۰ میلی متر، یعنی چهار برابر کمتر است. بنابراین این اختلاف به اقلیم منطقه بر می‌گردد.

وی در ادامه اظهار کرد: در سال‌های گذشته تا حدودی شاهد بارش باران و برف بوده‌ایم که جلب نظر نمی‌کرد اما متأسفانه حتی در مناطق شمال غرب کشور، آذربایجان و دیگر نقاط کشور امسال شاهد خشکسالی شدیدی هستیم. به طوری که از ابتدای سال آبی جاری (از ابتدای مهرماه تاکنون) بارندگی ثبت شده ۴۵ درصد کاهش داشته است.

رئیس مرکز ملی مدیریت بحران خشکسالی تصریح کرد: کشور ترکیه نیز در نیمه مهر تا نیمه آبان ماه با خشکسالی روبرو بودند و بارندگی بسیار کمتری را داشتند اما گذر سامانه‌های جوی برای ترکیه بهتر شد و از نیمه آبان تا آذر ماه ترکیه نه تنها به اندازه مقدار نرمال بارندگی برف و باران داشت، بلکه بیش از حد نرمال شاهد بارندگی بودند.

وظیفه در واکنش به ماجرای تفاوت بارش برف در مرز ایران و ترکیه گفت: این تفاوت‌ها معمول در هواشناسی، چیز عجیبی نیست. ۲ طرف تونل کندوان هم همین‌گونه است و به تغییر اقلیم ۲ منطقه برمی‌گردد.

رئیس مرکز ملی مدیریت بحران خشکسالی خبر داد: در اواخر هفته جاری شاهد دو تا موج بارندگی برای خطه شمال کشور و شمال غرب و تا حدودی نوار مرزی شمال شرق هستیم اما متأسفانه برای مناطق مرکزی تا جنوبی خبر خوشی طی دو هفته آینده وجود ندارد.