به چه دلایلی ساختمان‌ها سقوط کردند؟ خطای انسانی چقدر در این ریزش‌ها نقش داشته است؟ عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز حوادث در سازه‌های بلند شوند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که یکی از این عوامل، نوعی خطا است که تأثیر بیشتری دارد. در طول تاریخ ساختمان‌ها و آسمان‌خراش‌هایی فرو ریختند تا داستان‌شان در تاریخ به یادگار بماند.

هتل نیوورلد سنگاپور

در ۱۵ مارس ۱۹۸۶ تمام شش طبقه هتل نیو ورد در کمتر از ۶۰ ثانیه فرو ریخت. این ساختمان دارای یک هتل، بانک و کلوپ شبانه بود که همگی با انبوهی از سنگ و فلز پیچ خورده بودند ناگهان متلاشی شدند و ۵۰ نفر را بلعید. جنازه بسیاری از آنها نیز هیچ گاه پیدا نشد. پس از بررسی‌ها، پژوهشگران یک خطای فاحش را کشف کردند. مهندس سازه محاسبه وزن ساختمان را نادیده گرفته بود، در نتیجه نیوورلد آنقدر قوی نبود که بتواند خود را حفظ کند. در واقع هتل نیوورلد از همان ابتدا محکوم به فنا بود.

ساختمان رونان پوینت لندن

در شرق لندن در ۱۶ مه ۱۹۶۸ یک جرقه ناگهانی باعث فرو ریختن یک ساختمان ۲۲ طبقه شد. آیوی هاج، به تازگی خانه‌اش را از سازنده تحویل گرفته بود، صبح زود بیدار شد تا برای خودش یک چای درست کند، اما هنگامی که اجاق را روشن کرد، جرقه ناشی از نشت گاز انفجاری ویرانگر به دنبال داشت. دیوارهای حمال و ستون‌های نگهدارنده از هم گسستند و طبقات مانند دومینو یکی‌یکی پایین آمدند تا در طبقه زیر‌زمین آرام گرفتند. زمانی که رونان سقوط کرد، ۲۰۶ نفر درآن ساکن بودند؛ اما در کمال تعجب فقط چهار نفر کشته شدند. اتصالات ضعیف دیوارها و ستون‌های مهندسی باعث شد یکی از جدیدترین برج‌های لندن در زمان خودش ناگهان از صحنه گیتی محو شود.

ساختمان پلاسکو

ساعت ۷ و ۴۵ دقیقه تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۵ بود که تلفن‌های آتش‌نشانی تهران زنگ خوردند و فاجعه پلاسکو رخ داد. طبقه ۱۰ پلاسکو، ساختمانی که در زمان احداثش بلندترین برج تهران بود، آتش گرفت. اتفاق وحشتناکی که باعث مرگ چندین نفر شد. ساختمان به گاز شهری متصل نبود و به خاطر استفاده از بخاری‌های غیر استاندارد چند باری آتش گرفته بود که مهار شده بود، اما آن‌روز داستان چیز دیگری بود.

پلاسکو ۳ ساعت پس از سوختن درست در لحظه‌ای که آتش‌نشان‌ها آتش را مهار کرده بودند، وقتی که هنوز انسان‌های زیادی داخلش بودند، فرو ریخت. فیلم‌ها و عکس‌ها فقط فرو ریختن ساختمان تجاری را نشان نمی‌داد بلکه ریزش نماد مدرنیته جان بیش از ۲۰ نفر از جمله ۱۶ آتش‌نشان را گرفت. شاید اگر مسئولان پلاسکو اخطارهای شهرداری را درباره امن نبودن پلاسکو جدی می‌گرفتند، فاجعه پلاسکو رخ نمی‌داد.

ساختمان متروپل آبادان

سازندگان متروپل با الهام از ساختمان‌های بلند دنیا، برج‌های دوقلویی را در خیابان امیرکبیر آبادان احداث کردند که در ظهر روز دوشنبه دوم ۱۴۰۱ یک از برج‌های آن فرو ریخت. ساختمانی ۱۰ طبقه و نوساز که هنوز به بهره‌برداری نرسیده بود و از آن به عنوان بزرگ‌ترین ساختمان تجاری آبادان یاد می‌شد. اوج ساعت‌های گرم دوم خرداد ۱۴۰۱ بود که فاجعه متروپل رخ داد. کارگران در طبقات بالا در حال تکمیل برج بودند؛ اما طبقه همکف به عنوان پاساژ افتتاح شده بود برای همین افراد زیادی در آن رفت و آمد می‌کردند. در روز فاجعه هر لحظه تعداد قربانیان بیشتر و خانواده‌های آبادانی عزادار می‌شدند. طبق گزارش‌ها، سازه متروپل به قدری سست بود که ستون‌های اصلی ترک برداشته و نشست کرده بودند؛ اما سازندگان به اخطارها توجهی نکرده و به ساختن ادامه دادند.

هتل رویال پلازا، تایلند

در کمتر از ۱۰ ثانیه، ساختمان هتل رویال پلازا فرو ریخت و مجموعه ۶ طبقه به تلی از آوار تبدیل شد. دلیل اصلی ریزش، اضافه شدن طبقات بدون در نظر گرفتن استحکام ستون‌ها و پایداری خاک بود. ۱۳۷ نفر از اهالی در ۱۳ اوت ۱۹۹۳ در کمتر از چند ثانیه کشته شدند، برای ۲۲۷ نفر نیز یادگاری‌هایی روی جسم‌شان باقی ماند و تکه‌ای از بدن خود را از دست دادند. صاحبان هتل سعی کردند آن را به پاساژ تبدیل کنند، اما شکست خورند.

ساختمان لوتوس در شانگهای چین

بلوک ۷ یکی از شهرک‌های اطراف رودخانه لوتوس شانگهای در ۲۷ ژوئن ۲۰۰۹ به همان شکلی که بود، سقوط کرد. مجتمع زمانی که در حال ساخت بود، فرو ریخت و کارگران جز یکی توانستند جان خود را نجات دهند. بعد از تحقیقات بسیار مشخص شد که شرکت سازنده به مدت ۵ سال غیر قانونی کار می‌کرد و مورد بازرسی قرار نگرفته بود.

فروشگاه‌های زنجیره‌ای سامپونگ کره‌جنوبی

رونق ساخت‌وساز در دهه ۸۰ میلادی کره جنوبی با ساخت آسمانخراش‌ها و تغییر کاربری شهرها و محله‌ها همراه بود. سامپونگ نیز از این قاعده مستثنا نبود. ساختمان سامپونگ در نیمه راه ساخت‌وساز از یک ساختمان اداری به یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای تغییر کاربری داد، این یعنی نادیده گرفتن تمامی الزامات طراحی فروشگاه از نظر مهندسی سازه. در روزی از روزها بعد از افتتاح فروشگاه مهندس سازه، شکاف‌های ایجاد‌شده روی ستون‌ها را دید؛ اما به آن اهمیت نداد که در نهایت باعث ریزش ساختمان، کشته و زخمی‌شدن بیش از ۱۶۰۰ نفر در ۲۰ ثانیه شد.

ساختمان سوار در بنگلادش

در سال ۲۰۱۳ ساختمان سوار در داکا بنگلادش فرو ریخت تا بزرگ‌ترین حادثه ریزش غیرعمدی تاریخ معاصر نام گیرد، از آنجایی که در این ساختمان همه کارگر نساجی بودند لقب مرگبارترین فاجعه کارخانه پوشاک در تاریخ را نیز به یدک می‌کشد. ساختمان سوار شامل کارگاه‌های پوشاک، یک بانک، خانه‌های کارگری بود. به محض مشاهده شدن شکاف‌ها طبقه اول و بانک تخلیه شد؛ اما مالکان هشدارهای شهرداری را جدی نگرفتند و یک روز بعد از ترک خوردن ستون‌ها، ساختمان در اوج شلوغی فرو ریخت و ۱۱۳۴ نفر برای همیشه زیر آن مدفون شدند و ۲۵۰۰ نفر از کارگران که بیشتر آنها زن و کودک بودند، زخمی شدند. بعد از این حادثه بود که سازمان‌های حقوق بشری متوجه فاجعه انسانی صنعت پوشاک در بنگلادش شدند.

برج اسکای لاین ویرجینیا

در تاریخ دوم مارس ۱۹۷۳، برج مسکونی ویرجینیا فرو ریخت و به تلی از خاک و گرد و غبار تبدیل شد. نکته قابل توجه این است که در زمان وقوع این حادثه، عملیات ساخت‌وساز هنوز به پایان نرسیده بود و طبق برنامه، قرار بود کارها تا ماه اوت ادامه یابد. بررسی‌های کارشناسی نشان داد که علت این حادثه، جابه‌جایی ستون‌های بتنی در طبقه بیست و دوم و وزن زیاد طبقه بیست و چهارم بوده است. این وضعیت باعث شد که طبقات پایین نتوانند فشار وارده از بالا را تحمل کنند و در نتیجه، ستون‌ها شکسته و ساختمان تخریب شد. در پی این حادثه، ۱۴ کارگر ساختمانی جان خود را از دست دادند و ۳۴ نفر دیگر نیز زخمی شدند.

سخن پایانی

در ساختمان‌های بررسی‌شده، خطای انسانی در ابتدای راه عامل اصلی سقوط بیشتر آنها بوده است. در سایر موارد نیز بی‌توجهی به نشانه‌های ریزش و اخطار نهادهای مرجع دلیل نابودی ساختمان‌ها بوده است. ساختمان‌هایی که فرو ریختند هر یک قراربود مأمن آرامش و آسایش افراد زیادی باشند که به‌خاطر خطای انسانی این فرصت از آنها گرفته شد و فقط خاطرات تلخ و شیرین‌شان به یادگار ماند.