نقش رسانه در رونق اقتصادی
محمدامین صالحینژاد - مدیردفتر امور مجلس جهاددانشگاهی
رسانهها در اقتصاد کشورها موثرند و میتوانند با انتشار اطلاعات و تحلیلهای اقتصادی، تصمیمگیریهای اقتصادی را تحتتأثیر قرار دهند، اعتماد مردم به بازار را تقویت کنند و رفتارهای مصرفی را شکل دهند. همچنین، اخبار و تحلیلهای رسانهها میتواند تأثیر مستقیمی بر بازارهای مالی، سرمایهگذاریها و رفتار سرمایهگذاران داشته باشد و در دنیای امروز، رسانهها به عنوان یکی از اجزای مهم تشکیلدهنده اقتصاد کشورها محسوب میشوند. رسانهها با انتشار اطلاعات و تحلیلهای اقتصادی، تأثیر مستقیمی بر تصمیمگیریهای اقتصادی دارند. اطلاعاتی که از طریق رسانهها منتشر میشود میتواند بر رفتار مصرفی مردم و سرمایهگذاریهای شرکتهای دولتی و خصوصی تاثیرگذار باشد. بهعنوان مثال، انتشار اخبار مثبت درباره روند اقتصادی میتواند افراد را به مصرف بیشتر و سرمایهگذاری در بازار سرمایه تشویق کند. همچنین تحلیلهای اقتصادی که از طریق رسانهها منتشر میشود، بر تصمیمگیریهای سیاسی نیز اثرگذار است.
از سوی دیگر، انتشار اطلاعات و تحلیلهای اقتصادی توسط رسانهها موجب افزایش آگاهی مردم درباره مسائل اقتصادی میشود و در نهایت میتواند به تصمیمگیریهای بهتر و هوشمندانهتر در زمینه مصرف، سرمایهگذاری و انجام کسب و کارها منجر شود. در نتیجه رسانهها با انتقال اطلاعات و تحلیلهای اقتصادی به جامعه، میتوانند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم تصمیمگیریهای اقتصادی را تحتتأثیر قرار دهند. نکته دیگری که میتوان ذکر کرد اینکه رسانهها میتوانند به تقویت اعتماد مردم به بازارهای اقتصادی کمک کنند. بهعنوانمثال با ارائه اطلاعات دقیق، شفاف و قابل اعتماد درباره وضعیت بازار، تغییرات قیمت، عملکرد شرکتها و مواردی از این دست، رسانهها میتوانند به افزایش اعتماد مردم به بازار کمک کنند. همچنین رسانهها میتوانند تحلیلهای مستقل و قابلاعتماد ارائه دهند که به مردم کمک میکند تا بهترین تصمیمات مرتبط با سرمایهگذاریها و مصرف خود را اتخاذ کنند. همچنین رصد و گزارش موارد فساد و نقض اصول اخلاقی و قانونی در بازار از سوی رسانه، اعتماد مردم به بازار را تقویت میکنند. پوشش منصفانه و کامل اخبار و رویدادهای اقتصادی نیز از دیگر مواردی است که میتواند موجب افزایش اطمینان مردم نسبت به شرایط اقتصادی بازار شود. رسانهها میتوانند به طرق مختلف رفتارهای مصرفی در جامعه را شکل دهند. تبلیغات از طریق رسانهها میتواند به شکل قابلتوجهی بر رفتارهای مصرفی افراد تأثیر بگذارد. رسانهها با انتقال ارزشها، آرمانها و روایتهای مختلف، بر رفتارهای مصرفی افراد جامعه اثر میگذارند. بهعنوانمثال، ترویج فرهنگ بازیافت و حفاظت از محیطزیست میتواند موجب کاهش مصرف محصولات پلاستیکی و غیرقابل بازیافت شود.
همچنین ارائه اطلاعات و تحلیلهای مختلف درباره محصولات و خدمات، میتواند موجب افزایش آگاهی جامعه و تصمیم گیری صحیح درباره خرید محصول یا خدمت موردنظر شود و اینگونه بر رفتار مصرفکننده تاثیرگذار باشد. از سوی دیگر نمایش رفتارهای مصرفی خاص در رسانهها اعم از سینما و تلویزیون میتواند موجب ترویج رفتارهای مصرف صحیح و کاهش رفتارهای نادرست در جامعه شود.
نکته دیگری که میتوان به آن اشاره کرد این است که اخبار و تحلیلهای رسانهها تأثیر مستقیمی بر بازارهای مالی، سرمایهگذاریها و رفتار سرمایهگذاران دارد. تجربه نشان داده است که اخبار و تحلیلهای اقتصادی منتشرشده توسط رسانهها، بر رفتار سرمایهگذاران تاثیر مستقیمی دارد. بهعنوانمثال انتشار اخبار مثبت درباره شرایط اقتصادی یک کشور سرمایهگذاران را به سرمایهگذاری در آن کشور تشویق میکند. همچنین اطلاعات منتشرشده توسط رسانهها بهطورمستقیم یا غیرمستقیم بر بازارهای مالی اثر میگذارد. به عنوان مثال، انتشار یک خبر مهم درباره روند رو به رشد و یا کاهشی صنعت یا شرکتی خاص میتواند به تغییرات نرخ سهام آن شرکت منجر شود.
استفاده از رسانه در مسیر رونق اقتصادی کشور، به معنای استفاده از این ابزار برای انتقال اطلاعات شفاف، تحلیلهای مستقل و معقول و ایجاد ارتباطات سازنده با عموم مردم و جامعه است. این نوع استفاده از رسانه به افزایش شفافیت، آگاهی و اعتماد مردم به بازار و اقتصاد کشور کمک میکند و در نتیجه به توسعه و رونق اقتصادی کشور منجر میشود. البته مرز باریکی میان بهرهبرداری از قدرت رسانهای در مسیر رونق اقتصادی کشور با پنهان کردن واقعیتهای اقتصادی و مسائل و مشکلات وجود دارد و زمانی که صحبت از نقش رسانهها در رونق اقتصادی بهمیان میآید، منظور پوشاندن واقعیتها با هدف توسعه و رونق اقتصادی نیست، زیرا اساسا پنهانکاری و ندیدن واقعیت با رونق اقتصادی در تضاد است و در نهایت نیز کاهش اعتماد عمومی را در پی خواهد داشت. بسیاری از کشورهای توسعهیافته یا کشورهای دارای قدرت اقتصادی، از ابزار رسانه برای توسعه بازار بهخوبی استفاده کردهاند و همین کار موجب رونق هرچه بیشتر اقتصاد در این کشورها شده است. در حالحاضر نیز در کشورمان ایران، شاهد فعالیتهای متعدد و متنوع و همچنین سرمایهگذاری در بخشهای مختلف اقتصادی هستیم و از سوی دیگر مسائل و مشکلاتی نیز وجود دارد. در چنین شرایطی رسانه باید به وظیفه ذاتی خود عمل کند و اطلاعات درست را به جامعه منتقل کند و از سوی دیگر در مسیر معرفی خدمات و محصولات تولیدی کشور گام بردارد و فرصتهای سرمایهگذاری را نیز معرفی کند. از سوی دیگر، انتشار مطالبی با هدف مبارزه با فساد در بازار و همچنین چالشها و معضلاتی که مانع رونق اقتصادی میشوند نیز از اهم وظایف رسانهها در کشور است. در چنین شرایطی لازم است به مقوله اقتصاد رسانهها نیز دقت شود. اقتصاد رسانه مقوله بسیار مهمی در مبحث مدیریت رسانه است و مدیریت اقتصاد رسانه، از چالشهای اصلی مدیران رسانههاست. در دنیای امروز که رسانه نقش مهمی در مقولههای مختلف ذیل حاکمیت در کشورهای مختلف ایفا میکند، لازم است تقویت اقتصاد رسانهها نیز مورد توجه جدی دولتها باشد. هر کشوری که رسانهای قدرتمندتر در اختیار داشته باشد، در موضوعات مختلف حاکمیتی و همچنین ارتباطات جهانی در وضعیت بهتری قرار خواهد گرفت. درنتیجه اگر از رسانه انتظار داریم که با تولید محتوا و انتشار اطلاعات موثق، زمینه رونق اقتصادی کشور را فراهم کند، لازم است زمینه تقویت اقتصاد رسانههای جریان اصلی نیز فراهم شود.
در حالحاضر رسانههای جریان اصلی کشورمان، از شرایط اقتصادی متزلزلی برخوردارند و با بودجه اندک دولتی و یا درآمد ناچیز ناشی از تبلیغات، امورات خود را میگذرانند. این در حالی است که در شرایط امروز لازم است رسانه بهصورت مداوم خود را به روز کند و از امکانات و تجهیزات روز برای تولید محتوا استفاده کند. برای تحقق این مهم لازم است در برنامهریزیهای کلان اقتصادی و در مسیر توسعه و پیشرفت کشور، نقش رسانهها پررنگتر شود و رسانه، بهمثابه ابزاری مهم در مسیر پیشرفت کشور قلمداد شود.