طبق آخرین آمار، سد ماملو تنها ۹ درصد و سد لار فقط ۶ درصد پرشدگی دارند؛ شرایطی که زنگ خطر جدی برای آینده تأمین آب پایتخت به صدا درآورده است.

با تشدید بحران آب در کشور، زندگی بسیاری از مردم تحت‌الشعاع قرار گرفته است. در همین زمینه در سال پنجم وقوع خشکسالی در پایتخت، آب‌های سطحی تهران در وضعیت نامناسبی قرار دارند.

در بخش آب‌های سطحی، استان تهران و البزر دارای پنج سد شامل لار، لتیان، ماملو، امیرکبیر و طالقان است. این پنج سد وظیفه تامین نیازهای آبی این دو استان را برعهده دارند، اما وضعیت پرشدگی آنها بسیار وخیم گزارش شده است.

بر اساس آخرین گزارش‌ها، وضعیت ذخیره آب در پنج سد اصلی تأمین‌کننده آب تهران به شکل نگران‌کننده‌ای کاهش یافته است. در جدول زیر، درصد پرشدگی هر سد را مشاهده می‌کنید:

وضعیت پرشدگی سدهای پنج‌گانه تهران

آن‌طور که از شواهد پیداست وضعیت سدهای پنج‎‌گانه بسیار نامناسب و بحرانی است.

در همین زمینه، محمدعلی معلم، مدیر سد کرج، روز 5 مرداد در جمع خبرنگاران عنوان کرد: ارتفاع آب سد امیرکبیر بیش از ۴۰ متر از تراز نرمال پایین‌تر است.

همچنین منصور بقایی، مدیرعامل آبفای جنوب‌شرق استان تهران، در سخنرانی پیش از خطبه نماز جمعه سوم مرداد ورامین با بیان اینکه جنوب‌شرق استان تهران در شرایط فوق‌بحرانی قرار دارد، گفت: سد ماملو با ظرفیت ۲۵۰ میلیون مترمکعب، در حال حاضر تنها ۹ درصد ذخیره دارد؛ به عبارتی حدود ۲۳ میلیون مترمکعب آب در پشت آن باقی مانده و این رقم پاسخ‌گوی جمعیت منطقه نیست.

پیش‌تر عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، روز 24 تیرماه در مراسم آغاز بهره‌برداری از طرح‌های فاضلاب شهر لواسان، جنگل‌بان و امام‌زاده داوود اظهار داشت: بیش از پنج سال است که کشور در خشکسالی به سر می‌برد و کشور نسبت به پارسال ۳۱ درصد و نسبت به بلندمدت ۴۴ درصد در بارش عقب است. ممکن است کشور تا یک ماه آینده سد ماملو را از دست بدهد و به ترتیب لتیان، لار و کرج از مدار خارج شوند.

در همین زمینه باید گفت پنج سد اصلی یعنی لار، لتیان، امیرکبیر، طالقان و ماملو که ستون فقرات سامانه تامین آب تهران را تشکیل می‌دهند، هم‌اکنون با کمترین سطح ذخیره در چند دهه اخیر مواجه هستند؛ موضوعی که زنگ خطری جدی برای آینده تامین آب پایتخت محسوب می‌شود.

این اعداد نه‌تنها کاهش منابع آبی را نشان می‌دهند، بلکه از ناتوانی ذخایر سطحی برای پاسخ‌گویی به نیازهای آبی مردم حکایت دارند.

تبعات بحران؛ از افت فشار تا جیره‌بندی

کاهش ذخایر سدها اثرات زنجیره‌ای متعددی دارد. در گام نخست، فشار آب در شبکه شهری به‌شدت افت کرده و وزارت نیرو سیاست کاهش فشار آب را به مردم تحمیل کرده است؛ سیاستی که مردم را مجبور به خرید پمپ و مخزن‌های میلیونی می‌کند.

در ادامه این روند و با کاهش بیشتر ذخایر آب سدها، امکان اتخاذ سیاست جیره‌بندی نیز وجود دارد. مردمی که اکنون متحمل هزینه‌های میلیونی شده‌اند، در صورت ادامه بحران ممکن است با سیاست جیره‌بندی نیز درگیر شوند.

پیش‌تر رضا سپهوند، عضو کمیسیون انرژی مجلس  درباره شرایط آب در کشور توضیح داد: متاسفانه این احتمال وجود دارد که در ماه‌های آینده جیره‌بندی آب در بیشتر نقاط کشور اتفاق بیفتد. موضوعی که در برخی استان‌ها و شهرها شروع شده است.

از سوی دیگر، کاهش سطح آب‌های سطحی موجب افزایش برداشت از منابع زیرزمینی و تشدید فرونشست زمین، به‌ویژه در جنوب تهران، می‌شود. در بُعد مدیریتی، بازسازی‌نشدن شبکه‌های انتقال فرسوده، اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی و مشکلات نبود بهره‌وری در زمینه کشاورزی و صنعت و مصرف بالای آب در بخش‌های مختلف به بحران کم‎‌آبی در ایران دامن زده‌اند. همچنین، تکیه شدید بر منابع سطحی و بی‌توجهی به بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده، بحران را تشدید کرده است.

حال با توجه به کاهش ذخایر آب‌های سطحی در تهران، احتمال اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی وجود دارد؛ موضوعی که به افزایش فرونشست زمین دامن می‌زند.

درنهایت باید گفت سدهای پنج‌گانه تهران و البرز، به‌عنوان منابع حیاتی تامین آب شرب، در وضعیت بحرانی به‌سر می‌برند. ادامه این روند می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی در آینده نزدیک شود. باید گفت، گذر از این وضعیت نیازمند رویکردی بلندمدت و توسعه محور است. در غیر این صورت با تجویز مسکن‌های موقتی برای عبور از بحران، وضعیت منابع آبی در سال‌های آینده بدتر می‌شوند. آن‌طور که به نظر می‌رسد، نجات تهران از بحران آب، در گرو تغییر سیاست‌های کلان آبی و بازنگری در مسیر توسعه شهری ممکن می‌شود.