کاهش تزریق پول در بازار باز؛ بانک‌ها با کسری شدید نقدینگی مواجه شدند
در پانزدهمین مرحله از حراج بازار باز در سال جاری، بانک‌ها مجموعاً بیش از ۳۷۰ هزار میلیارد تومان سفارش ریپو ثبت کردند؛ با این حال، بانک مرکزی تنها حدود ۳۱ هزار میلیارد تومان از این سفارش‌ها را تأیید نکرد. این اقدام، همراه با آغاز مجدد اعتبارگیری قاعده‌مند در بازار بین‌بانکی، به‌عنوان نشانه‌ای از تشدید کسری نقدینگی در نظام بانکی کشور تلقی می‌شود.
بانک مرکزی در جدیدترین گزارش خود از عملیات اجرایی سیاست پولی، وضعیت بازار باز و اعتبارگیری قاعده‌مند از طریق بازار بین بانکی در نخستین هفته مردادماه را منتشر کرد.
بررسی این گزارش نشان می‌دهد پس از آنکه بانک مرکزی در چهار حراج پیشین بازار باز، بانک مرکزی تقریبا همه سفارش‌های ریپو بانک‌ها را پذیرفت و منابع موردنیاز آنها را تامین کرد، در حراج این هفته، بخش قابل توجهی از سفارش‌های توافق بازخرید از سوی شبکه بانکی را قبول نکرد. از سوی دیگر، بانک‌ها پس از سه هفته دوری از بازار اعتبارگیری قاعده‌مند، بار دیگر بخشی از نیاز خود به نقدینگی را با استقراض از بانک مرکزی در بازار بین بانکی تامین کردند.
بازار باز چیست؟
بازار باز یکی از سازوکارهای اقتصادی و ابزارهای مهم بانک مرکزی برای اعمال سیاست پولی است. در بازار باز، بانک‌ها با استفاده از عملیات ریپو، منابع موردنیازشان را از بانک مرکزی قرض می‌گیرند تا کسری‌های خود را جبران کنند. در این عملیات، بانک‌ها با فروش اوراق در اختیار خود به بانک مرکزی، وجوه نقد مورد نیاز را دریافت و در سررسیدی که از قبل تعیین می‌شود، اوراق فروخته‌شده را با نرخ سود مشخصی از بانک مرکزی بازخرید می‌کنند و بدهی خود را به این بانک می‌پردازند.
ثبت 370 هزار میلیارد تومان ریپو در پانزدهمین حراج بازار باز سال 1404
گزارش بانک مرکزی از پانزدهمین حراج بازار باز سال 1404 حاکی از آن است که در روز ششم مردادماه، 19 بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در بازار باز حاضر شدند و بخشی سفارش‌های ریپوی خود را با مدت توافق بازخرید هفت روزه و حداقل نرخ ریپوی 23 درصدی، به بانک مرکزی ارسال کردند.
در حراج شماره 15 بازار باز، رقم ثبت سفارش ریپو برای دومین هفته متوالی افزایش یافت و بانک‌ها بیش از 370 هزار میلیارد تومان سفارش به بانک مرکزی ارسال کردند که این رقم رشدی 15 هزار میلیارد تومانی را در مقایسه با حراج پیشین بازار باز شاهد بود.
بانک مرکزی 31 هزار میلیارد تومان از سفارش‌های بانک‌ها را نپذیرفت
خلاف چهار حراج قبلی بازار باز که در آنها، تقریبا همه سفارش‌های ریپوی بانک‌ها پذیرفته شد، بانک مرکزی در این هفته دست رد به سینه بانک‌ها زد و بیش از 31 هزار میلیارد تومان از سفارش‌های ارسالی را نپذیرفت.
به این ترتیب، بانک مرکزی در این هفته 339 هزار میلیارد تومان از ریپوهای ثبت شده را پذیرفت که این رقم نه تنها 16 هزار میلیارد تومان کمتر از هفته پیش بود، بلکه کمترین میزان تزریق پول بانک مرکزی در بازار باز طی پنج حراج اخیر بازار باز به شمار می‌رفت.
از سوی دیگر اما 357 هزار میلیارد تومان سفارش‌های ریپوی بانک‌ها در بازار باز این هفته سررسید شد و آنها این مبلغ را به بانک مرکزی بازگردند.
از سرگیری اعتبارگیری قاعده‌مند بانک‌ها از بانک مرکزی
بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی به اعتبارگیری قاعده‌مند بانک‌ها در بازار بین بانکی اختصاص یافته است؛ بازاری که در آن، بانک‌ها بخشی از نیاز خود به نقدینگی را با دریافت اعتبار از بانک مرکزی با نرخ 24 درصد که سقف دالان نرخ سود محسوب می‌شود، تامین می‌کنند.
با وجود اینکه در سه هفته اخیر، بانک‌ها از این طریق از بانک مرکزی استقراض نکرده بودند، در روز ششم مردادماه، یک بانک یا موسسه اعتباری برای تامین نیاز خود، به استقراض از بانک مرکزی از طریق بازار بین بانکی روی آورد و بانک مرکزی نیز 480 میلیارد تومان به این بانک وام داد.
صعود نرخ بهره بین بانکی ادامه دارد؟
از سرگیری اعتبارگیری قاعده‌مند در بازار بین بانکی در کنار افزایش سفارش‌های ارسالی در بازار باز، حاکی از آن است که بانک‌ها در هفته‌های اخیر، بار دیگر دچار کمبود نقدینگی شده‌اند و برای جبران آن، به افزایش استقراض از بانک مرکزی روی آورده‌اند.
به همین دلیل، پیش‌بینی می‌شود نرخ بهره بین بانکی نیز در هفته‌های گذشته از سطح 23.98 درصدی به 23.64 درصدی سقوط کرد و سپس به 23.89 درصد افزایش یافت، در هفته جاری نیز به روند صعودی خود ادامه دهد.
