این پروژه که در زمره یکی از ۴۸ پروژه‌ پیشران پیشرفت اقتصادی کشور قرار دارد، نقش تعیین‌کننده‌ای در تکمیل و توسعه زنجیره فولاد در سطح منطقه و تحقق چشم‌اندازهای این صنعت در کشور ایفا خواهد کرد و هم‌اکنون از پیشرفت ۵۹ درصدی برخوردار است؛ ضمن اینکه کلیه تمهیدات لازم جهت تامین پایدار زیرساخت‌های پروژه اندیشیده شده است و پیش‌بینی می‌شود این پروژه در اواخر آبان ماه ۱۴۰۴ به بهره‌برداری اولیه برسد. در همین راستا، فلزات‌آنلاین گفت‌وگویی با محمدعلی عزیزمحمدی، مدیرعامل مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:

در حال حاضر پروژه کارخانه احیا مستقیم فولاد آرتاویل در چه وضعیتی قرار دارد؟

قرارداد پروژه احداث واحد احیا مستقیم مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل با ظرفیت تولید سالیانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن آهن اسفنجی در استان اردبیل به عنوان یکی از ۴۸ طرح پیشران اقتصادی کشور در دی ماه ۱۴۰۰ با شرکت بین‌المللی مهندسی ایران (ایریتک) به عنوان پیمانکار «EPC»، منعقد و عملیات احداث کارخانه از اواخر همان سال آغاز شد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده قرار بر این بود که این پروژه طی مدت زمان سه سال مورد بهره‌برداری قرار بگیرد اما تجربه مشابه احداث کارخانه‌های احیا مستقیم در نقاط مختلف کشور نشان می‌دهد که میانگین زمان اجرا و بهره‌برداری از این طرح‌ها، حداقل به چهار تا پنج سال می‌رسد. هم‌زمان با ثبت شرکت و با هدف سرعت‌دهی به عملیات اجرایی آن، سهام‌داران مجتمع در آن زمان اقدام به خرید بخش قابل‌توجهی از تجهیزات خارجی پروژه و متعاقب آن انتقال این تجهیزات به گمرکات کشور کردند. با توجه به اینکه واردات تجهیزات به داخل کشور مستلزم ثبت سفارش است و از آنجایی که انتقال تجهیزات خارجی پروژه فولاد آرتاویل در آن زمان بدون ثبت سفارش و عدم رعایت قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور انجام شده بود، بنابراین امکان ترخصیص تجهیزات خریداری شده فراهم نشد. نکته قابل توجه اینکه فرایند ترخیص تجهیزات خارجی خریداری شده برای یک پروژه باید طی سه ماه صورت پذیرد و امکان تمدید آن به مدت دو ماه دیگر نیز وجود دارد اما پس از گذشت پنج ماه و در صورت عدم اجرای آن، این تجهیزات به موجب قانون متروکه اعلام شده و طی برگزاری مزایده‌هایی از سوی سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی کشور به فروش می‌رسند. در واقع ما با چنین تهدید بزرگی مواجه بودیم و هم‌زمان با پذیرش سمت مدیرعاملی مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل از مهر ماه سال ۱۴۰۲، به سرعت اقدامات مقتضی را در دستور کار قرار دادیم و مسئله ثبت سفارشات را طبق قانون پیش بردیم. در ادامه با اخذ مجوز قانون حداکثر استفاده از توان فنی و مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور از وزارت صمت و همچنین طی مراحل لازم در کارگروه کارشناسی، خوشبختانه توانستیم مجوز واردات تجهیزات خارجی را با تخصیص مبلغ ارزی ۳۰ میلیون و ۷۳ هزار یورو از هیئت نظارت بر قانون حداکثر استفاده از توان تولید داخل اخذ کنیم و در یک نگاه کلی، کلیه مراحل قانونی واردات تجهیزات خارجی پروژه را سپری کردیم.

این تجهیزات شامل حدود ۶۵ تریلی است که ۲۰ تریلی آن در گمرک اردبیل و ۴۵ تریلی در گمرک شهید رجایی بندرعباس قرار داشت. عملیات ترخیص تجهیزات موجود در گمرک اردبیل و شهید رجایی پیگیری شده و با پرداخت ۲٫۶ درصد عوارض به حساب سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی کشور امسال، انتقال ۳۷ تریلی تجهیز از گمرک شهید رجایی به اردبیل با موفقیت انجام شد. همچنین هفته چهارم مهر ماه، هشت تریلی تجهیز باقی‌مانده نیز حمل می‌شود. طی مراحل اخذ مجوزها و ثبت سفارش و تخصیص۳۰٫۰۷۳ میلیون یورو، توفیق بسیار خوبی در این پروژه بود که به لطف الهی و همکاری مسئولان استانی، وزارت صمت و استاندار محترم اردبیل حاصل شد. این مهم با تمدید اعتبار کوتاژهای صادراتی شرکت چادرملو از بانک مرکزی در جریان پیگیری است که امیدواریم هرچه سریع‌تر تایید شود و سپس شاهد انتقال کامل تجهیزات به محل پروژه و نصب و راه‌اندازی آن‌ها باشیم.

 لازم به ذکر است که از ۳۰ میلیون و ۷۳ هزار یورو ارز تخصیص داده شده جهت واردات تجهیزات خارجی، نزدیک به ۲۵ میلیون یورو تجهیز به داخل کشور وارد شده و اقدامات اولیه و سفارش‌گذاری‌ها جهت تامین تجهیز به ارزش بیش از پنج میلیون یورو باقی‌مانده نیز در دست اجرا قرار دارد. پروژه احداث واحد احیا مستقیم مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل شامل ۱۵۶ بسته خرید ساخت داخل نیز می‌شود که تا به امروز حدود ۸۵ بسته از طریق پیمانکار پروژه یعنی شرکت ایریتک خریداری شده و عملیات نصب بخشی از این بسته‌ها انجام شده است. در خصوص تامین سایر بسته‌ها نیز پیگیری‌های لازم انجام شده است و اکنون در مراحل اجرایی مختلف اعم از استعلام کمیسیون معاملات و… قرار دارد. پیرو نشستی که شهریور ماه سال جاری با حضور مسئولان استان اردبیل و پیمانکار (ایریتک) در محل پروژه برگزار شد، برنامه‌های موجود با هدف راه‌اندازی اولیه پروژه در اواخر آبان ماه ۱۴۰۴ بازبینی و بازنگری شد. در حال حاضر پیشرفت فیزیکی خط تولید پروژه ۵۹ درصد برآورد می‌شود و تمام تلاش ما این است که بهره‌برداری اولیه پروژه تا پایان بهمن ماه سال آتی صورت پذیرد.

در خصوص تامین زیرساخت‌های مورد نیاز این پروژه توضیحاتی ارائه بفرمایید.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، راه‌اندازی خط تولید پروژه بر عهده پیمانکار «EPC» یعنی شرکت ایریتک است و تامین زیرساخت‌ها بر عهده خود مجموعه قرار دارد. در همین راستا و در زمینه تامین آب، قرارداد پساب تصفیه‌خانه فاضلاب اردبیل به میزان دو میلیون مترمکعب در سال با شرکت آب و فاضلاب اردبیل منعقد شده است. این تصفیه‌خانه در ۱۲ کیلومتری محل احداث پروژه قرار دارد و در حال حاضر آگهی مناقصه عمومی انتخاب پیمانکار برای احداث مخازن بتنی منتشر شده است. در انتهای خط انتقال آب نیز یک تصفیه‌خانه اختصاصی احداث می‌شود که پیمانکار آن در بهمن ماه سال گذشته مشخص شده و اکنون از پیشرفت بیش از ۲۰ درصدی برخوردار است. در همین راستا، عملیات اجرایی این پروژه اعم از خاک‌برداری، اجرای فونداسیون، بتن‌ریزی، احداث لاگون‌ها، سوله‌ها و… از سرعت خوبی برخوردار بوده و تامین تجهیزات خارجی پروژه به ویژه ممبران‌ها توسط پیمانکار «EPC» در حال انجام است.

پیش‌بینی ما بر این است که پروژه مذکور تا انتهای آبان ماه سال آتی به بهره‌برداری برسد. در حوزه تامین برق، قرارداد تخصیص ۲۵ مگاوات برق را با شرکت برق منطقه‌ای آذربایجان در فروردین ماه امسال منعقد کردیم؛ همچنین مناقصه عمومی خط انتقال از پست کمی‌آباد که فاصله حدود ۱۲ کیلومتری با محل اجرای پروژه دارد را برگزار کردیم و به زودی پیمانکار این پروژه نیز مشخص خواهد شد. مناقصه احداث پست اختصاصی برق در جوار پروژه نیز برگزار شده است و پیمانکار آن طی روزهای آتی تعیین می‌شود تا عملیات اجرایی آن به زودی آغاز شود. در زمینه تامین گاز، قرارداد خود را با شرکت گاز استان اردبیل مبادله و مبلغ مربوطه را پرداخت کرده‌ایم. خط لوله گاز از ۶ کیلومتری محل احداث پروژه احداث خواهد شد که کلیه عملیات‌های اجرایی آن بر عهده شرکت گاز است و به زودی اقدامات لازم توسط پیمانکار تعیین شده آغاز خواهد شد. همچنین زمینی برای احداث ایستگاه CGS (تقلیل فشار گاز) در نظر گرفته شده است که شهریور ماه امسال، قرارداد طراحی آن را با شرکت مشاور منعقد کردیم و پیش‌بینی می‌کنیم این ایستگاه نیز زودتر از زمان مقرر احداث شود.

در یک نگاه کلی، عملیات اجرایی پروژه احداث واحد احیا مستقیم مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل به ویژه در حوزه زیرساخت‌ها، از پیشرفت قابل‌قبولی برخوردار است و با توجه به همکاری خوبی که میان ما و پیمانکار پروژه شکل گرفته و همچنین محدودیت‌های تامین مالی، نصب تجهیزات و تکمیل خط تولید نیز در حال انجام است. با توجه به اینکه این پروژه یکی از ۴۸ پروژه پیشران اقتصادی کشور به شمار می‌آید و از پیشرفت فیزیکی قابل‌توجهی نسبت به سایر پروژه‌ها برخوردار است، بنابراین ضرورت دارد که تامین مالی لازم جهت تکمیل و راه‌اندازی آن صورت پذیرد؛ در همین راستا و به دنبال پیگیری‌های انجام شده توسط مدیریت مجتمع، بانک مرکزی از محل منابع خود این بانک ۱۵ میلیون یورو مصوبه صادر کرد که پیگیری این مهم هم‌اکنون در بانک تجارت به عنوان بانک عامل در حال انجام است.

 تخصیص این میزان ارز تاثیر بسزایی در تامین مالی و اجرای به موقع پروژه خواهد داشت که امیدواریم مراحل قانونی لازم در این خصوص به سرعت طی شود و شاهد راه‌اندازی پروژه در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشیم. لازم به ذکر است که در راستای تامین مالی مورد نیاز پروژه، استفاده از بازار سرمایه را نیز در دستور کار خود قرار داده‌ایم و به دنبال آن هستیم هم‌زمان با گذراندن مراحل قانونی، آن را به یک شرکت پروژه تبدیل کنیم که بتوانیم بخشی از منابع مالی پروژه را از این طریق تامین کنیم.

ارزیابی جناب‌عالی از اهمیت اجرا و راه‌اندازی پروژه‌ پیشران آهن اسفنجی آرتاویل چیست؟

بر اساس طرح جامع فولاد کشور، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده که تحقق این مهم، مستلزم تامین آهن اسفنجی به میزان کافی است. طبق آمارهای ارائه شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، تولید فولاد خام کشور در پایان سال ۱۴۰۲ به بیش از ۳۲ میلیون تن رسید و میزان آهن اسفنجی تولید شده، به سختی پاسخگوی نیاز فولادسازان کشور بوده است. از طرفی، با توجه به اجرا و راه‌اندازی طرح‌های جدید ذوب و فولادسازی در مناطق مختلف، بی‌شک به میزان آهن اسفنجی بیشتری نیاز خواهد بود که همین مسئله بر اهمیت اجرای پروژه‌های احیا مستقیم مانند فولاد آرتاویل در کشور می‌افزاید. علاوه‌براین، راه‌اندازی پروژه فولاد آرتاویل می‌تواند بازار صادراتی مناسبی را هم در سطح منطقه و هم کشور ایجاد کند؛ به نحوی که اکنون تعدادی از کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان، تاجیکستان و…، به دنبال تامین آهن اسفنجی از طریق فولادسازان ایرانی هستند.

 از سوی دیگر، هم‌اکنون واحدهای ذوب و فولادسازی فعال در سطح استان اردبیل، آهن اسفنجی مورد نیاز خود را از شرکت‌های فولادی‌ای که در جنوب کشور واقع شده‌اند، تامین می‌کنند و از این رو پیش‌بینی می‌کنیم که یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن آهن اسفنجی تولید شده در پروژه فولاد آرتاویل، تنها به تامین نیاز واحدهای فولادی در استان اردبیل که در فاصله کمتر از ۱۰ کیلومتری محل احداث کارخانه که همان شهرک صنعتی شماره ۲ اردبیل است، تخصیص پیدا کند. لازم به ذکر است که اشتغال‌زایی مستقیم پروژه، حدود ۴۰۰ نفر و اشتغال‌زایی غیرمستقیم آن، حدود چهار هزار نفر برآورد شده است و این مهم می‌تواند تاثیر بسزایی بر اقتصاد منطقه و کشور داشته باشد. با توجه به پیشرفت قابل‌توجه راه‌آهن اردبیل میانه در نیمه نخست سال جاری و پیش‌بینی بهره‌برداری از آن تا پایان سال جاری، ما خط اختصاصی اتصال پروژه به ایستگاه راه‌آهن اردبیل میانه را راه‌اندازی کرده‌ایم تا بتوانیم بخشی از گندله مورد نیاز خود را از طریق ریل تامین کنیم.

با توجه به اهمیت تولید فولاد سبز در آینده، پروژه فولاد آرتاویل چه اهداف و برنامه‌هایی را در راستای تحقق این مهم تبیین کرده است؟

دانش فنی و تکنولوژی مورد استفاده در راه‌اندازی خط تولید پروژه احیا مستقیم مجتمع آهن و فولاد الماس آرتاویل میدرکس «MIDREX» بوده که نسبت به دیگر تکنولوژی مورد استفاده در واحدهای احیا مستقیم کشور یعنی پرد «PERED»، از آلایندگی کمتری برخوردار است؛ ضمن اینکه تیم فنی پروژه از هم‌اکنون تمهیداتی را اندیشیده است که پس از راه‌اندازی کارخانه نیز در مرزهای دانش حرکت کنیم و بتوانیم از به‌روزترین مباحث فنی (از لحاظ نرم‌افزای، دمش گاز در کوره و…) در خط تولید استفاده کنیم.

همچنین با توجه به اینکه قرار است آب مورد نیاز پروژه از محل پساب تصفیه‌خانه تامین شود، اجرای پروژه نه تنها آلایندگی چندانی به همراه نخواهد داشت بلکه زمینه‌ساز حفظ محیط زیست و رعایت مسائل زیست‌محیطی نیز خواهد بود. همچنین فرایند تولید آهن اسفنجی در کارخانه احیا مستقیم فولاد آرتاویل به گونه‌ای طراحی شده است که آب استفاده شده در خط تولید، در حداکثر میزان ممکن بازیابی شود. بر همین اساس می‌توان گفت راه‌اندازی این پروژه پیشران اقتصادی در سطح استان اردبیل، علاوه بر مزایای اقتصادی و اشتغال‌زایی، مزایای زیست‌محیطی فراوانی را نیز در مسیر تحقق صنعت سبز به همراه خواهد داشت که در این زمینه، به دنبال استفاده از هیدروژن متناسب با دانش روز دنیا در تولید آهن اسفنجی هستیم.

 باید توجه داشت که با توجه به تولید بیش از ۳۲ میلیون تن فولاد و مصرف حدود ۱۶ میلیون تن فولاد در کشور، قابلیت افزایش میزان مصرف این فلز استراتژیک در داخل کشور وجود دارد و به جرات می‌توان گفت تولید فولاد در کشور، متناسب با قوانین بین‌المللی و در مسیر تحقق صنعت سبز صورت می‌پذیرد. خوشبختانه در سالیان اخیر، گام‌های موثری در راستای تولید فولاد سبز در داخل کشور برداشته شده است که تامین برق سبز با احداث نیروگاه‌های خورشیدی توسط شرکت‌های بزرگ فولادی، از جمله اقدامات آن‌هاست و ما نیز در نظر داریم پس از راه‌‌اندازی پروژه، نسبت به احداث این نیروگاه‌ها اقدام کنیم.