کارشناسان پاسخ این سؤال را به‌گونه دیگری از آنچه فعالان بازار سرمایه ادا می‌کنند، داده و به کلی چنین گزاره‌ای را مردود می‌دانند. تحلیلگران بورسی معتقدند به‌دلیل تاثیرپذیری بازار سهام از نوسانات نرخ ارز شاهد رشد بازار سرمایه در صورت افزایش نرخ دلار هستیم که عموما در پی افزایش تنش‌های بین‌المللی یا اجرای سیاست‌های نادرست پولی در داخل کشور رخ می‌دهد.

اما موضوع رشد پس از تنش بورس به معنای مثبت بودن ارتباطی چنین تنگاتنگ با بازار ارز نیست، زیرا در بلندمدت پیامدهای مخرب خدشه‌دار شدن روابط دیپلماتیک کشور با جهان بر رشد شاخص بورس ناشی از جهش‌های گاه‌وبیگاه نرخ ارز دامن بازار سهام را مانند سایر بخش‌های اقتصاد کشور خواهد گرفت. البته در سوی دیگر معادله، فعالان اقتصادی ایستاده‌اند که به‌تازگی وارد بورس شده و بدون هدف‌گذاری بلندمدت و حتی میان‌مدت تلاش دارند هر طور شده حداقل ارزش دارایی خود در بازار سرمایه را با توجه به نرخ تورم حفظ کنند و در این بین از هر فرصتی برای رشد اسمی ارزش نقدینگی خود استقبال می‌کنند، حال ممکن است این افزایش ارزش دارایی‌ها همزمان با تشدید نرخ تورم هم باشد که در نتیجه رشد اولیه را بی‌ثمر خواهد کرد.

با این وجود، همچنان شاهد اشتیاق فراوانی بین عده‌ای از سهامداران حقیقی برای افزایش دامنه تنش‌های دیپلماتیک با جهان هستیم تا شاید از این آب گل‌آلود، اندک سودی عایدشان شده و به خیال خود از تورم، جان سالم به در برند.

تنش‌زدایی به سود بازار است

عماد عظیمی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به پارامترهای کلان موثر بر اقتصاد به صمت گفت: فعالیت‌های اقتصادی از دو دسته متغیر اثر می‌پذیرند و به دو بخش اقتصادی و غیراقتصادی تقسیم می‌شوند، به عبارتی اتفاقات و تحولات حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی می‌توانند مانند رویدادها و رخدادهای اقتصادی بر معادلات حوزه اقتصاد اثر داشته باشند.

وی در ادامه افزود: بازار سهام نیز دقیقا از همین الگو پیروی می‌کند، به‌گونه‌ای که بورس اوراق بهادار در اقتصاد ایران و جهان از اتفاقاتی که در دنیای سیاست رخ می‌دهد، اثر می‌پذیرند. البته باید دانست که بازار سهام در مقایسه با سایر حوزه‌ها در ایران متاثر از فضای سیاسی و تحولات در این عرصه است.

بورس و سیاست

عظیمی با یادآوری سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، بیان کرد: بازار سرمایه در ایران فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده و پارامترهای گوناگونی را شاهد بوده که به‌سادگی بر روند بازار تاثیر گذاشته‌اند. برای مثال، با سفر رافائل گروسی به تهران در طول هفته گذشته، شاهد ایجاد موجی در بازار سرمایه بودیم که زمینه‌ساز افت شاخص کل بورس تهران شد. وی تصریح کرد: البته این تاثیر مقطعی بود و پس از یکی، دو روز بار دیگر روند بازار سهام عادی شد اما همین نوسانات شاخص نشان می‌دهد بورس در ایران بیش از هر حوزه دیگری تحت‌تاثیر رخدادهای سیاسی و دیپلماتیک است.

این تحلیلگر ادامه داد: حتی در برخی از مقاطع شاهد داغ شدن شایعاتی مبنی بر حمله نظامی به ایران بودیم که منجر به افزایش نرخ دلار در بازار آزاد و بورس نیز متعاقبا در بخش سهم‌های صادرات‌محور با رشد نسبتا خوبی همراه می‌شد.

بورس و دیپلماسی

این کارشناس بازار سرمایه ‌بر لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماتیک در حوزه اقتصاد تاکید کرد و به صمت گفت: حال این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توانیم از ظرفیت‌های سیاسی کشورمان در راستای بهبود اوضاع بازار سرمایه استفاده کنیم؟ پیش از هر چیزی باید دانست بورس مجموعه‌ای شرکت‌های تولیدکننده محصولات و ارائه‌دهنده خدمات است و طبیعتا هرگاه کسب‌وکار این شرکت‌ها رونق پیدا کند، سودآوری بیشتری هم خواهند داشت که در نهایت منجر به افزایش ارزش سهام همان مجموعه‌ها در بازار سرمایه می‌شود.

وی در ادامه یادآور شد: یکی از راه‌های رونق‌بخشی به کسب‌وکارهای داخلی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنایع مختلف است که می‌تواند از طریق توسعه دامنه فعالیت شرکت‌ها منجر به افزایش بازدهی و به‌دنبال آن رشد نرخ سهام شود اما همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد برای ایجاد روابط بدون تنش سیاسی بین کشورها باید پروتکل‌های دیپلماتیک را رعایت کنیم تا تعامل با کشورهای دیگر زمینه را برای همکاری‌های تجاری و جذب سرمایه‌های خارجی فراهم کند.

این تحلیلگر بورس با اشاره به اهمیت دیپلماسی در رونق صنایع، عنوان کرد: وقتی‌دیپلماسی اقتصادی قوی باشد، امکان رشد حجم صادرات کشور نیز بیش از گذشته خواهد بود. همان‌طور که اشاره شد، تحت‌تاثیر این مولفه به‌دلیل صادرات‌محور بودن بخش مهمی از بازار سهام، قطعا شاهد رشد قابل‌ملاحظه بورس نیز خواهیم بود که در واقع حاصل تعامل ما با کشورهای جهان است.

هزینه تولید داخلی و سیاست خارجی

این کارشناس بازار سهام، هزینه‌های ناشی از تنش‌زایی در عرصه دیپلماتیک را بالا دانست و یادآور شد: از سویی هم به‌عنوان کشوری که برای تولید مواد اولیه وارد می‌کند، نیازمند دسترسی به منابع ارزی و همچنین برقراری روابط بانکی هستیم تا واردات مواد اولیه به‌درستی و بدون مشکل انجام شود. اما اگر رابطه یک کشور با جهان خارج تنش‌آلود باشد و روابط بانکی و مالی با سیستم بانکی جهان مشمول محدودیت شود، می‌توان گفت هزینه واردات مواد اولیه و همچنین صادرات محصولات و خدمات به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند.

عظیمی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی هزینه فعالیت‌های تولیدی یک شرکت افزایش پیدا می‌کند باید انتظار داشت سوددهی نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته و تا جای ممکن حاشیه سود مجموعه صنعتی و خدماتی کاهش پیدا کند. وقتی چنین اتفاقی برای یک شرکت بورسی رخ می‌دهد باید انتظار کاهش ارزش سهام همان مجموعه را داشت. در واقع افزایش تنش بین‌المللی تاثیر مستقیم بر روند سوددهی سهم‌ها در بازار سرمایه دارد، البته ممکن است در کوتاه‌مدت و از طریق نوسانات قیمتی در بازار ارز، نرخ سهام افزایش یابد اما این رشد پایدار نیست و پس از مدتی بلاموضوع خواهد شد.

اصلاح یک تصور نادرست

امید پورمحمود، کارشناس و فعال بازار سرمایه با اشاره به وجود دو نحله فکری بین فعالان بورس اوراق بهادار به صمت گفت: سهامداران به دو بخش تقسیم می‌شوند؛ یک عده نوسانگیر هستند و دسته دیگری هم سهامداران واقعی و بلندمدت هستند که در واقع نقدینگی در اختیارشان را در این عرصه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

وی در ادامه افزود: طبیعتا دسته‌ای که نوسانگیری می‌کنند از هرگونه تنشی در هر حوزه‌ای استقبال خواهند کرد، چون می‌توانند بر امواج هیجانی بازار سوارشده و سود خوبی کسب کنند اما گروه دیگر یعنی سهامداران واقعی، موافق تنش‌زدایی هستند، زیرا با ثبات بیشتری به کارشان ادامه خواهند داد و ریسک‌های سرمایه‌گذاری آنها هم کاهش پیدا می‌کند. ثبات نیز یکی از الزامات افزایش امنیت سرمایه‌گذاری بلندمدت است که همواره مدنظر این گروه از فعالان بورسی بوده است.

تغییر الگوی رفتاری

پورمحمود ضمن یادآوری روزهای پیش از انتخابات ۲۰۲۰ امریکا در بورس تهران، عنوان کرد: در ظاهر این‌طور به نظر می‌رسد که بورس همزمان با افزایش تنش‌های دیپلماتیک رشد می‌کند. به‌عنوان مثال در روزهای پیش از انتخابات ریاست جمهوری امریکا در سال گذشته میلادی شاهد بودیم که عده زیادی از تازه‌واردان به بازار سرمایه تمایل به پیروزی ترامپ در این کارزار سیاسی داشتند که دلیل آن هم احتمال افزایش نرخ دلار تا محدوده ۵۰ هزار تومانی بود. وی افزود: این عده که در آن دوران اکثریت بازار را نیز تشکیل می‌دادند، افزایش نرخ ارز را زمینه‌ساز رشد تورمی بازار می‌دانستند اما توجه نداشتند با رشد تورم، ارزش دارایی آنها نیز کاهش پیدا می‌کند.

این کارشناس با اشاره به تغییر نحوه سهامداری در بورس تهران یادآور شد: به مرور زمان و کسب تجاربی مانند آنچه پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات‌متحده مشاهده شد، کفه ترازو به نفع باتجربه‌های بازار سنگینی کرد. به عبارتی سهامداران دست از واکنش‌های هیجانی برداشتند و به‌طور طبیعی رویکردشان نسبت به رشد ناشی از تورم یا افزایش نرخ دلار تغییر کرد. در واقع سهامداران متوجه شدند با تنش‌زایی در زمینه روابط خارجی عنصر ثبات از اقتصاد رخت برخواهد بست و در این صورت تولید کاهش پیدا کرده و بورس نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.

کسب سود از شکاف‌های تنش‌آلود

این تحلیلگر و فعال بازار سرمایه به نحوه انتخاب استراتژی‌های معاملاتی نوسانگیری اشاره کرد و به صمت گفت: در این بین، نوسانگیران، ذی‌نفعان دیگر بازار بودند که لابه‌لای نوسانات و تنش‌ها کسب سود می‌کردند. یک نوسانگیر در انتظار تنش‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... می‌نشیند تا با استفاده از فضای ملتهب ناشی از تنش‌زایی‌های اخیر، اقدام به خریدوفروش و سفته‌بازی کند.

پورمحمود در پایان خاطرنشان کرد: البته هنوز هم تعداد اندکی از سهامداران متوجه اهمیت ثبات سیاسی و تعامل با جهان نشده‌اند و فقط با رویکردی ساده‌انگارانه به آینده کوتاه‌مدت چشم دوخته‌اند. این عده معمولا به‌دلیل استراتژی‌های اشتباهی که انتخاب می‌کنند در ضرر به‌سر می‌برند.

سخن پایانی...

یکی از موضوعاتی که در سیاست‌گذاری خارجی همواره نظر بورسی‌ها را به خود جلب کرده، پرونده لوایح چهارگانه FATF است که تا امروز به‌دلیل قرارگرفتن نام ایران در لیست سیاه گروه اقدام مالی، اقتصاد ایران را متحمل فشارها و هزینه‌های سنگینی کرده است. کارشناسان بازار سهام معتقدند ادامه این وضعیت حاصلی به‌جز افزایش روزافزون هزینه‌های شرکت‌ها ندارد، زیرا برای هر نقل‌وانتقال بانکی مجبور به استفاده از کانال‌های غیررسمی و حتی در برخی موارد قاچاق هستند که به‌تبع هزینه‌های به‌مراتب بیشتری نسبت به مجاری رسمی در سیستم بانکی بین‌الملل دارد.

از همین‌رو تحلیلگران اعتقاد دارند تداوم وضعیت کنونی نه‌تنها گرهی از کار بازار نمی‌گشاید، بلکه در صورت رفع این مانع بزرگ و اساسی از مسیر صنعت کشور می‌تواند به معنای افزایش قابل‌توجه سوددهی شرکت‌ها و صنایع گوناگون باشد که در برخی موارد حتی به ۳۵ تا ۴۰ درصد هزینه بیشتر در مقایسه با رقبای خارجی می‌انجامد. اما بسیاری از فعالان بازار سرمایه به‌دلیل تاثیرات کوتاه‌مدت پذیرش هرگونه قطعنامه و پیمان بین‌المللی در جبهه مخالف ایستاده و معتقدند در صورت خروج ایران از لیست سیاه FATF نرخ ارز کاهش پیدا خواهد کرد و این اتفاق به ضرر روند سودسازی شرکت‌های بورسی تمام می‌شود.

اما نباید از نظر دور داشت که این رویکرد ساده‌انگارانه نه‌تنها منتهی به کسب سود بیشتر از سوی بورس‌بازان نخواهد شد، بلکه بیش از هر قشری منافع مالی همین دسته از شهروندان در میان‌مدت به خطر می‌افتد، زیرا شرکت‌ها همچنان مجبورند هزینه‌های بسیار سنگینی را برای دور زدن محدودیت‌های نظام بانکی کشور پرداخته و مایحتاج موردنیاز خود را تامین کنند و این امر هیچ معنایی به غیر از افزایش فزاینده هزینه‌های تولید نخواهد بود.