ایمنی حرف اول و آخر را می‌زند؛ البته هر جایی غیر از بازار تهران. بازار بزرگی که قطب اقتصادی پایتخت است و روزانه میلیون‌ها آدم در حال رفت‌وآمد به آنجا هستند، سال‌هاست که از درد فرسودگی رنج می‌برد. مدت‌هاست مسئله ناایمن بودن بازار تهران افکار عمومی را مشغول کرده و در مقابل هنوز مسئولان را بیدار نکرده است. شاید اتفاقی ناگوار چون پلاسکو برای بیدار کردن مسئولان از خوابی عمیق کافی نباشد و باید تن به فاجعه‌ای بزرگ داد. از همین ابتدا بگوییم اگر در مقابل فاجعه‌ای بزرگ جمله تکراری «اخطار داده بودیم!» را نشنویم، بهتر با دردمان کنار می‌آییم. مدت‌هاست که طاقت ما از اخطارهای کاغذی تاق شده و دیگر وقت اقدام است. صمت در این گزارش به بررسی مشکلات متعدد بازار بزرگ و فرسوده تهران پرداخته است.

بازار؛ قلب تپنده پایتخت

بازار تهران دارای مساحت ۱۱۲ هکتاری است که ۶۰ هزار واحد صنفی در آن فعالیت می‌کنند و ۵۲ درصد عمده‌فروشی‌ها، ۵ درصد خرده‌فروشی‌ها و ۷ درصد کارگاه‌های تولیدی شهر تهران در آن مستقر هستند. روزانه ۱.۵ تا ۲ میلیون نفر به بازار تهران مراجعه می‌کنند. روزنامه صمت در نیمه دوم سال گذشته در ۲ گزارش موضوع فرسودگی و چاه‌های جذبی موجود در بازار را به‌صورت تخصصی پیگیری کرد. نتیجه پیگیری‌های صورت گرفته این بود که خطری بزرگ بازار قدیمی و تاریخی تهران را تهدید می‌کند، اما هیچ ‌یک از مسئولان مربوطه واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده و نمی‌دهند. نکته مهم‌تر اظهار بی‌اطلاعی برخی آقایان از وجود این چاه‌های جذبی است. یکی از پررفت‌وآمدترین مکان‌های تهران تعداد زیادی بمب ساعتی در دل خود دارد و هر لحظه ممکن است زیر پای بازار تهران خالی شود و فاجعه‌ای بزرگ رخ دهد. در واقع دردی دیگر علاوه بر خطر آتش‌سوزی، فرسودگی و... روی درد بازار پیر تهران آمده است. در راستای اتفاقات ریز و درشت ناشی از ایمن‌ نبودن بازار تهران، اخیرا آتش‌سوزی گسترده‌ای در انبار لاستیک و قطعات موتورسیکت در محدوده خیابان مولوی در میدان رازی رخ داد. سیدجلال ملکی در گفت‌وگو با ایسنا درباره ایمنی این انبار گفت: در بررسی‌های اولیه‌ای که انجام دادیم، مشخص شد در سال گذشته کارشناسان آتش‌نشانی 5 بار اقدام به بازدید ایمنی از این انبار کرده و طی هر بازدید هم اخطار ایمنی داده‌اند، اما متاسفانه توجهی به این اخطارها نشده بود. وی درباره اینکه خلأهای ایمنی این انبار چه بوده، گفت: در گزارش‌های آتش‌نشانی آمده است نسبت به سیستم‌های اعلام و اطفای حریق تذکراتی داده شده بود. درباره مقاوم‌سازی سازه‌ها، اصلاح چیدمان انبار و... هم اخطار و تذکر صادر شده بود، اما توجهی به آن نشد تا اینکه در نتیجه این بی‌توجهی‌ها یک انبار در آتش سوخت و جان‌های بسیاری به خطر افتاد. در هر حال باز هم به‌دلیل اتکای صرف به اخطارهای کاغذی اتفاقی خطرناک و ناگوار رخ داد و تنها به گفتن بسنده شد. حال سوال این است که باوجود این اتفاقات مسئولان باز هم نمی‌خواهند فکری به حال بازار بزرگ تهران کنند؟

مشکلات بازار بزرگ تهران

بهزاد یعقوبی، یکی از 3 منتخب هیات امنای بازار تهران درباره مشکلات متعدد بازار بزرگ تهران به صمت گفت: با پیگیری‌های انجام شده در زمینه مشکلات بازار بزرگ تهران، اواخر سال ۱۴۰۰ نامه‌ای درباره معضلات و مشکلاتی که در بازار تهران شناسایی شده بود تدوین و به شهردار منطقه ۱۲ ارسال شد. این مشکلات شامل بساط‌گسترها که امنیت اقتصادی کسبه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، عدم ساماندهی باربرها، شناسایی نشدن سراهای پرخطر و ترافیک خیابان خیام بود که توسط دادسرای منطقه ۱۲ به شهرداری اعلام شد و ما در انتظار اقدامات لازم ماندیم، اما متاسفانه هیچ نتیجه‌ای حاصل نشد.

وی از تشکیل کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ خبر داد و افزود: در فروردین ۱۴۰۲ با بازدید دوباره سرپرست منطقه ۱۲ از بازار و بررسی شرایط، فعالان بازار درخواستی مبنی بر تشکیل کارگروهی به‌منظور مطرح شدن مشکلات بازار و پیگیری آنها توسط یک مقام قضایی را مطرح کردند. دادستانی منطقه ۱۲ از این مسئله استقبال کرد و اردیبهشت ۱۴۰۲ دستور تشکیل این کارگروه داده شد. نخستین جلسه کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ نیز در ۲۰ اردیبهشت با حضور مدیر کل اوقاف استان تهران، مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران، شهردار منطقه ۱۲ و تمامی اداره کل‌های استان که در این موضوع ذی‌نفع هستند، برگزار شد.

دبیر کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ با اشاره به تشکیل جلسات متعدد برای رفع مشکلات بازار اظهار کرد: جلسه در بسیاری از دستگاه‌های ذی‌ربط تشکیل شده، اما سوال این است که این جلسات چقدر خروجی داشته و چقدر به سمت اهداف پیش رفتیم؟ به‌هر حال ما پس از پیگیری‌های بسیار به تشکیل این کارگروه خوش‌بین هستیم تا به‌واسطه آن نتیجه‌های مطلوبی را برای بازار رقم بزنیم.

۷۰۰ بمب ساعتی!

یعقوبی با یادآوری موضوع چاه‌های جذبی موجود در بازار گفت: در گفت‌وگوی قبلی که با شما داشتم اعلام کردم ۵۰۲ چاه جذبی در بازار بزرگ تهران وجود دارد که خطری بزرگ برای آن محسوب می‌شود، اما براساس آخرین آمار به‌دست آمده در اردیبهشت امسال تعداد این چاه‌های جذبی بازار به ۷۰۰ حلقه رسیده است.

نتایجی از نخستین جلسه برگزار شده

یکی از 3 منتخب هیات امنای بازار تهران با بیان نتایج نخستین جلسه کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ، افزود: در نخستین جلسه برگزارشده، موضوع چاه‌های جذبی مطرح شده است. اداره آب و فاضلاب اذعان کرد وجود این چاه‌های جذبی در بازار تهران حادثه‌خیز است و مهم‌ترین شرکت دارای زیرساخت‌های سدسازی را وارد این پروژه کرده است. خوشبختانه مطالعات در زمینه چاه جذبی در حال انجام است. دلخوشی ما این است که در این کارگروه دغدغه دیگری که ساماندهی بساط‌گستران است نیز برطرف شود. بلاتکلیفی ایستگاه آتش‌نشانی جنب امامزاده زید بازار یکی دیگر از مباحث مطرح‌شده در جلسه بود که مصوب شد ستاد بحران به‌طور مستقیم ورود کند و موضوع از جانب مالک (سازمان اوقاف) پیگیری و نتیجه تا جلسه بعدی حاصل شود. براساس اعلام آتش‌نشانی بیش از ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌های بازار از کابل‌های برق است و ما تنها دو ایستگاه آتش‌نشانی داریم.

یعقوبی با اشاره به مشکلات ناشی از وجود بساط‌گستران اظهار کرد: جمع‌آوری بساط‌گسترها بدون طرح ساماندهی، ظلمی به بازار و بساط‌گستران است. تا زمانی که ساماندهی بساط‌گستران صورت نگیرد، جمع‌آوری بساط‌گسترها یک دروغ بزرگ است. در واقع ساماندهی و جمع‌آوری بساط‌گستران لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

ضعف کار کجاست؟

دبیر کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ تهران ضمن تاکید بر اینکه بازار برای مشکلات نیازمند نگاه حاکمیتی است، افزود: بازار تهران با وسعت ۱۱۰ هکتار و ۶۰ هزار واحد صنفی درگیر مشکلات عدیده‌ای است که نگاه حاکمیتی برای رفع آنها لازم است، اما برخی مشکلات به‌دلیل ضعف مدیریت حل نمی‌شود؛ در نتیجه ناخودآگاه به سمت نگاه حاکمیتی کشیده می‌شود. رفع مسائل و مشکلات خرد بازار که دیگر نگاه حاکمیتی نمی‌خواهد. برای ساماندهی باربرهای بازار نیاز به نگاه حاکمیتی نیست؛ کافی است شهرداری سراهای مختلف را شناسایی کند و تعداد دقیقی از باربرها داشته باشد. در واقع بهتر است از باربرها هزینه‌ای دریافت و در ازای آن یارانه‌ای به آنها داده شود.

نگاه درآمدزایی نداشته باشید

یکی از ۳ منتخب هیات امنای بازار تهران با اشاره به مبالغ سنگینی که از بازاریان دریافت می‌شود، گفت: وقتی بازاری‌ها عوارض‌های مختلف و مالیات‌های سنگینی پرداخت می‌کنند، چرا درصد کمی از این مبالغ برای خودشان صرف نمی‌شود؟ البته وقتی نگاه ما در ساماندهی هر مسئله‌ای درآمدزایی باشد، نتیجه‌ای جز نابسامانی فعلی حاصل نمی‌شود.

اتمام حجت دادستانی با مسئولان

رحیم گل‌زاده، معاون دادستان و سرپرست دادسرای ناحیه ۱۲ تهران از برگزاری نخستین جلسه کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ تهران خبر داد و به صمت گفت: قرار است جلسات کارگروه بررسی وضعیت ایمنی بازار بزرگ تهران به‌طور منظم و با دستور کار معین، هر ماه تشکیل و هر ۳ ماه یک بار، یکی از مدیران که در راستای انجام وظایف قانونی خود، فعالیت‌های چشمگیری داشته، تشویق و علاوه بر اعلام به مراجع ذی‌ربط، به مردم هم معرفی شود.

وی در ادامه گفت: هر خلأ و آسیبی در جامعه و حوزه‌های مختلف اعم از شهری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به‌موجب قوانین و مقررات، دستگاه یا دستگاه‌های مسئول و متولی دارد؛ به‌عبارت دیگر، ظرفیت‌های قانونی لازم برای پیشگیری و رفع آسیب‌ها و موانع وجود دارد، اما در برخی موارد، توانمندی یا اراده لازم برای مدیریت درست منابع و امکانات اعمال نشده است.

اخطار می‌گیرید!

معاون دادستان و سرپرست دادسرای ناحیه ۱۲ تهران همچنین ظرفیت‌های قانونی دادستان در زمینه پشتیبانی از حقوق فردی و اجتماعی آحاد جامعه را بی‌بدیل توصیف و نظارت بر حسن اجرای قوانین را از وظایف ذاتی دادستان عنوان کرد و افزود: در صورتی که ترک وظایف قانونی مدیران، مسئولان و رؤسای دستگاه‌های اجرایی یا تاخیر ناموجه آنان در اقدامات فوری امدادی یا نحوه مدیریت سوانح و بلایای طبیعی موجب تضییع حقوق عمومی یا ایراد صدمه و خسارت به اموال عمومی، منابع بیت‌المال، حقوق اساسی ملت یا سلامت و امنیت جامعه شود، اقدامات قانونی مقتضی از قبیل دادن تذکر، اخطار و تشکیل پرونده کیفری اعمال خواهد شد.

ضرورت توجه جدی به ایمنی بازار تهران

حامد یزدی‌مهر، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران بر ضرورت توجه به ایمنی بازار تهران ازسوی دستگاه‌های متولی تاکید کرد و گفت: بازار تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجاری فعال پایتخت و کشور از جهات مختلفی از جمله ایمنی سازه‌ای و غیرسازه‌ای، مسائل امنیتی و صنفی قابل‌اهمیت و توجه است.

وی ادامه داد: بهسازی زیرساخت‌های مسائل یادشده و اصلاح روش‌های مدیریت این امورات باید در دستور کار تمامی دستگاه‌های متولی قرار بگیرد.

مدیرکل مدیریت بحران استان تهران موضوع ایمنی را بر کیفیت کسب‌وکار و رونق خریدوفروش در بازار تهران اثرگذار دانست و با اشاره به بازدید وزیر کشور از سراهای ناایمن بازار تهران بیان کرد: باتوجه به تاکیدات وزیر و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، موضوع ایمنی به‌عنوان نخستین موضوع از حیث اهمیت باید موردتوجه قرار گیرد. بازدید وزیر محترم کشور از وضعیت ایمنی بازار تهران می‌تواند برکات زیادی داشته باشد و رعایت نکات دقیق ایمنی از اقدامات مهمی است که کسبه باید به آن پایبند باشند.

یزدی‌مهر با اشاره به اینکه بررسی مسائل و مشکلات بازار از مهم‌ترین اقدامات مدیریت شهری تهران است، گفت: ضروری است مسئولان مربوطه از جمله شهرداری منطقه ۱۲ در زمینه ارزیابی خطرات موجود اقدامات لازم را انجام دهند.

سخن پایانی

بازار بزرگ که به‌قولی قلب تپنده تهران است، مدت‌هاست که حالش رو به وخامت است و این وضعیت ممکن است حادثه‌ای ناگوار را رقم بزند. اما پس از پیگیری‌های بسیار، ظاهرا قرار است این بار مشکلات بازار تهران در اولویت رسیدگی قرار گیرد. کارشناسان و فعالان بازار با تاکید بر ضرورت اجرای مصوبات و حل مشکلات بازار تهران امیدوارند اقدامات یادشده چون دادن اخطارهای کاغذی نباشد و موضوع به نتیجه برسد.