می‌توانیم بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات غذایی باشیم
گردش مالی صنعت غذایی در کنار اشتغالزایی این حوزه، نشان از اهمیت این صنعت برای کشور دارد.
تنوع محصولات زراعی و نیروی کار جوان، تنوع اقلیمی، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی صنعت غذایی در کشور است، وجود بازارهای بزرگ منطقه، همانند کشور عراق که از بزرگ‌ترین واردکنندگان غذا در دنیا است؛ نیز بر جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت، افزوده است. با این‌همه وضعیت ایران در حوزه صنایع غذایی به‌گونه‌ای است که در بازار بزرگ این صنعت و تجارت بین‌المللی آن جایگاه خوبی ندارد، در حالی که بیشترین مزیت نسبی کشور برای وارد شدن به عرصه تجارت بین‌المللی مربوط به صنایع‌غذایی است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای بازارسازی و بازاریابی در این صنعت برگزاری و حضور در نمایشگاه‌ها است. نمایشگاه بین‌المللی تخصصی صنایع کشاورزی، مواد غذایی، ماشین‌آلات و صنایع وابسته یا اگروفود نیز با همین اهداف برگزار می‌شود که یک فرصت فوق‌العاده برای ارائه جدیدترین دستاوردها در حوزه‌های مرتبط با صنایع‌غذایی و کشاورزی به‌شمار می‌رود. صمت در این گزارش به بهانه برگزاری سی‌امین دوره این نمایشگاه به نقاط قوت و ضعف این نمایشگاه پرداخته است تا با رفع مشکلات و تقویت مزایا بتوان سهم بیشتری برای صنایع‌غذایی در بازارهای بین‌المللی به‌دست آورد.
الزامات رشد صادرات
براساس برخی آمارها در ایران سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تن مواد غذایی تولید شده و بیش از ۷۰ کشور دنیا مقصد صادراتی تولیدات صنایع غذایی کشور بوده‌اند و سهم صنایع غذایی از کل صنعت ایران نزدیک به ۱۶ درصد است. از سوی دیگر، باتوجه به تعداد واحدهای فعال در این حوزه بسیاری بر لزوم تشکیل شرکت‌های مدیریت زنجیره با هدف حداکثرسازی زنجیره ارزش توسط شرکت‌های پیشران صنایع غذایی که از مرحله کشت و مواد اولیه تا رسیدن به‌دست مشتری کار را انجام دهند، تاکید دارند.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت غذایی متناسب با مزیت‌های رقابتی آن رشد نکرده است که یکی از عوامل آن را می‌توان نبود امنیت سرمایه‌گذاری در ایران دانست. برخی کارشناسان و فعالان صنعت غذایی کشور معتقد هستند که این صنعت، متولی ندارد و سازمان استاندارد و غذا و دارو تنها وظیفه نظارتی در این صنعت را برعهده دارند.طبق آمار، صادرات صنعت غذا در سال ۱۴۰۱ به ۱.۷ میلیارد دلار رسیده که در مقایسه با ۱.۵ میلیارد دلار سال ۱۴۰۰ رشد ۱۳ درصدی داشته است. این در حالی است که به‌گفته مسئولان صادرات، این صنعت در سال ۱۴۰۲ حدود ۲ میلیارد دلار هدف‌گذاری شده است.
بر این اساس، تاکید بر حفظ و ارتقای کیفیت محصولات غذایی و الزام به شناسه‌گذاری کلیه اقلام غذایی برای افزایش شفافیت در زنجیره تامین صنعت غذا در دستور کار مسئولان این حوزه است.
«شناسه کالا» زنجیره تامین صنعت غذا را شفاف می‌کند
صنایع‌غذایی و کشاورزی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین صنعت‌ها در سراسر دنیا و ایران هستند؛ به‌همین‌دلیل هر سال نمایشگاه‌های متفاوتی برای معرفی ظرفیت‌های رشد و توسعه این بخش‌های مهم در کشورهای مختلف از جمله کشور ایران برگزار می‌شود. سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی تخصصی صنایع کشاورزی، مواد غذایی، ماشین‌آلات و صنایع وابسته با حضور شرکت‌های فعال صنعت غذا و کشاورزی هفته آخر خرداد برگزار شد.معاون صنایع عمومی وزارت صمت در بازدید از نمایشگاه صنعت غذا و محصولات کشاورزی از صدور ۶۰ هزار شناسه کالا در مقایسه با هزار و ۸۵۰ شناسه کالا تا پایان سال ۹۹ خبر داده بود که صمت برای پیگیری موضوع به گفت‌وگو با وی پرداخت.محمدمهدی برادران در این‌باره به صمت گفت: کد نقش یا شناسه ملی به هر محصول صنایع‌غذایی که در کشور تولید می‌شود، تعلق می‌گیرد. برای مثال، ما قبلا یک شناسه عمومی برای روغن داشتیم که هر روغنی که به کشور وارد می‌شد یا هر نوع روغنی که در کشور تولید می‌شد، تحت‌عنوان یک کد شناسه و با عنوان کد شناسه روغن ثبت می‌شد که برای مثال آمار تولید روغن‌نباتی یا آمار تولید روغن خام را مشخص می‌کرد، اما در زمان وزارت دکتر فاطمی‌امین در وزارت صمت الزامی به‌وجود آمد که برای هر نوع محصول روغن؛ برای مثال، روغن ۱۸۰ گرمی سرخ‌کردنی یا روغن ۱۸۰ گرمی پخت و پز ساده یک کد شناسه اختصاص یابد. معاون وزیر صمت با تاکید بر اینکه برای شناسایی دقیق میزان محصول غذایی تولیدشده، باید برای هر محصول یک کد شناسه بگیریم، ادامه داد: تا پایان سال ۹۹ به‌طورکلی هزار و ۸۵۰ کد شناسه محصول غذایی داشتیم که عمده آنها برای روغن و برای بعضی محصولات لبنی شناسه‌های عمومی و عادی ساخته شده بود. به‌همین‌منظور الزامی در سال ۱۴۰۰ برای شناسایی بیشتر محصولات غذایی قرار داده شده است.
برادران افزود: بر این اساس، چندین گروه اطلاع‌رسانی در فضای مجازی و جلسات مکرری برای هر گروه از تولیدکنندگان صنایع‌غذایی به‌صورت جداگانه راه‌اندازی و آموزش‌هایی به فعالان این گروه‌ها داده شد که آنها برای کارخانه‌های خود کد نقش اختصاصی گرفتند، یعنی دارای شناسه ملی شدند. با آن شناسه ملی اکنون برای هر نوع کالایی که تولید می‌شود، وزن، ویژگی‌ها و مشخصات کامل آن در شناسه کالا موجود است که به‌صورت آنلاین انجام می‌شود. برای مثال، برای ۱۰۰ نوع قلم کالای یک تولیدکننده، شناسه‌های کالای جداگانه ایجاد شده که نشان‌دهنده «آیسیک» یعنی ثبت تولید کالا در وزارت صمت و «اچ اس» که نشان‌دهنده واردات و صادرات و زبان بین‌الملل کالا است، می‌شود.
ثبت شناسه‌ها در سامانه جامع تجارت
معاون وزیر صمت در ادامه تصریح کرد: همه این موارد شامل وضعیت، نشان و چگونگی و شکل آن، شناسنامه کالا را ایجاد می‌کند که تبدیل به شناسه می‌شود. این شناسه در سامانه جامع تجارت ثبت می‌شود و بسیار راحت دسترسی به هر محصول غذایی تولیدشده را قابل‌شناسایی می‌کند. این موضوع باعث شد که شفافیت در زنجیره تامین و تولید کالا بالا برود، چون هم واردکنندگان در آن مشارکت دارند و هم تولیدکنندگان. آمار رشد این کد شناسه کالاها از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون فوق العاده بوده و در ۵ سال گذشته، به ۶۰ هزار شناسه کالا رسیده است.
الزام به گرفتن کد شناسه
برادران با تاکید بر اینکه همه محصولات صنایع غذایی الزام به گرفتن این شناسه دارند، خاطرنشان کرد: به‌دلیل اینکه کل ریز تولیدات کشور را نمی‌دانیم، هنوز این طرح کامل نشده است و دفتر غذا و داروی وزارت صمت به‌صراحت می‌تواند بگوید که هیچ تولیدکننده‌ای نیست که بگوید برای کالای من کد شناسه صادر نشده است، مگر اینکه کالای تولیدی امروز ثبت شده باشد.
کدی برای محصولات فرآوری‌شده
معاون وزیر صمت خاطرنشان کرد: این کد شناسه حتی برای برخی محصولات فرآوری‌شده وزارت جهاد کشاورزی صادر شده است؛ برای مثال، برای برخی محصولات لبنی که طبق قانون انتزاع، برخی به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شده هم، شناسه ایجاد کرده‌ایم. اکنون شناسنامه‌های کالایی ما آماده هستند. فقط باید واحدهای تولیدی آنها را دریافت و آمار تولید خود را ثبت کنند که این کار درحال‌حاضر پیگیری می‌شود.
برادران افزود: حداقل شاید یک سال دیگر طول بکشد که علاوه بر شناسنامه‌دار شدن، ثبت اظهار تولید و اطلاعات کل صنعت غذای کشور کامل شود.
ضرورت شناسه‌دار شدن محصولات
دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع غذایی کشاورزی ایران درباره ضرورت شناسایی محصولات غذایی کشور به صمت گفت: تنها صنعتی که تمام محصولاتش دارای شناسه است، صنعت غذایی است. این شناسه از سازمان غذا و دارو به نام پروانه ساخت ثبت می‌شود. اگر یک محصول غذایی از یک برند را داشته باشید، اگر زیر نشان سیب سلامت را نگاه کنید، شماره‌ای وجود دارد که شناسه یا پروانه ساخت محصول است و تمام مشخصات کارخانه را نشان می‌دهد که در سازمان غذا و دارو تمام مشخصات کارخانه تولیدکننده آن محصول غذایی به‌طورکامل ثبت شده است. خوشبختانه پیامکی هم سازمان استاندارد دارد که می‌توان از طریق پیامک متوجه شد که استاندارد آن کالا واقعی است یا نه؟
محسن نقاشی در ادامه اظهار امیدواری کرد که این موضوع در محصولات کشاورزی هم اجرایی شود و گفت: در بسیاری از محصولات کشاورزی از سموم بیش از حد یا کودهای غیرمتفرقه استفاده می‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند مبدأ آن را پیدا کند که این محصول کشاورزی در کجا کشت شده و آیا بهداشتی هست یا نه؟
رشد صادرات صنعت غذا
این فعال صنایع‌غذایی درباره افزایش صادرات محصولات غذایی در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: تردیدی نیست که براساس آمارهای گمرک، شاهد رشد صادرات صنایع‌غذایی در سال‌های گذشته بوده‌ایم. رشد صادرات صنایع‌غذایی باوجود تمام سنگ‌اندازی‌ها و مشکلاتی که برای این بخش ایجاد می‌کند، زنگ هشداری باید باشد، برای مسئولانی که در راه این صنعت اقدامات موثری ندارند. در این ۴ دهه ما در تولید صنایع‌غذایی پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته‌ایم. در سال‌های گذشته در صنایع‌غذایی همچون ماکارونی، شکلات و... واردکننده بوده‌ایم، اما اکنون همین محصولات را صادر می‌کنیم. برای مثال، اگر ۳۰ سال گذشته به پله نوروزخان بازار مراجعه می‌کردیم، تمام اجناس خارجی بود، اما اکنون بیشتر ایرانی هستند، چون میزان تولید بالا رفته است.
صنعت غذا زیر فشار تحریم‌ها
وی بااشاره به تاثیر تحریم‌ها در صنعت غذای کشور گفت: متاسفانه باوجود اینکه در دنیا می‌گویند که در بحث غذا و دارو ایران تحریم نشده است، اما ما در صنعت غذا هم تحریم بوده‌ایم. وقتی جنسی را به کشوری می‌فرستیم که نمی‌توانیم از آن کشور پول بگیریم و باید تحریم‌ها را دور بزنیم تا بتوانیم پول خود را بگیریم، هزینه‌ها برای ما گران‌تر تمام می‌شود که خود این مسئله تحریم محسوب می‌شود. اگر تحریم‌ها در آینده کمتر و مسائل سیاسی برطرف شود، ما می‌توانیم به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان صنایع‌غذایی در دنیا تبدیل شویم.
نوآوری در عرصه محصولات غذایی
نقاشی بااشاره به نمایشگاه اگروفود ادامه داد: برگزاری این نمایشگاه در این شرایط اقتصادی کشور واقعا کار بزرگی است. نوآوری‌های زیادی در عرصه محصولات‌غذایی کشور انجام شده که جای خوشحالی دارد و این جشن فقط مخصوص بخش خصوصی است، چون با تمام مشکلات و چالش‌هایی که در این سال‌ها با آن مواجه بوده، صنایع‌غذایی هنوز پرچمش پایدار و بلندتر از همیشه است.
حضور چشمگیر در نمایشگاه آگروفود
دبیر فدراسیون تشکل‌های صنایع‌غذایی کشاورزی ایران با بیان اینکه در نمایشگاه اگروفود امسال حدود ۸۵۰ شرکت صنایع‌غذایی حضور داشتند، افزود: این یک فرصت طلایی برای صنایع‌غذایی است که همان‌طور که آقای برادران، معاون وزارت صمت هم به آن اشاره داشتند، این مطالبه را از ایشان داریم که به بخش صنایع‌غذایی بیشتر اهمیت داده شود. از محصولات کشاورزی ۵۸ درصد متعلق به صنایع‌غذایی و ۴۸ درصد متعلق به تازه‌خوری محصولات است. این یعنی اگر به صنایع تبدیلی و غذایی اولویت دهیم و چالش‌های آنها را برطرف کنیم، می‌توانیم به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان صنعت غذای دنیا تبدیل شویم.
نقاشی در پایان گفت: درحال‌حاضر بین تمام صنایع کشور، ۱۹.۶ درصد اشتغال یعنی بالاترین درصد اشتغال متعلق به صنایع غذایی است. بنابراین، باید با برطرف کردن موانع خودساخته صنعت غذای کشور به رشد تولید، اشتغال و رونق صادرات این صنعت و به‌دنبال آن کاهش تورم در اقتصاد کشور دست یافت.
سخن پایانی
صنایع‌غذایی و کشاورزی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین صنعت‌ها در سراسر دنیا و ایران هستند؛ به‌همین دلیل هر سال نمایشگاه‌های متفاوتی برای معرفی ظرفیت‌های رشد و توسعه این بخش‌های مهم در کشورهای مختلف از جمله کشور ایران برگزار می‌شود. برگزاری این دست از نمایشگاه‌ها می‌تواند در بازاریابی و بازارسازی محصولات این صنعت نیز موثر باشد.
