ایران منت ابر را می‌کشد
در سال‌های اخیر چالش‌های بخش انرژی در ایران پایان‌ناپذیر شده‌اند و با دگرگونی فصل‌ها تنها حوزه‌های درگیر تغییر می‌کنند؛ به این صورت که در تابستان چالش تامین برق و البته آب خودنمایی می‌کند و در زمستان تامین گاز. با این توضیح شاید این گونه برداشت شود که در بهار و پاییز وضعیت کمی آرام‌تر است، اما آنچه این روزها در حوزه آب می‌گذرد، این قاعده را به حاشیه رانده است؛ یعنی درست در میانه پاییز بی‌آبی پای خود را به خانه‌های مردم در تهران و البته شهرهای دیگر باز کرده است؛ به‌گونه‌ای که رئیس‌جمهوری در واکنش به وضعیت موجود هشدار تخلیه تهران را داده است. اما اقدامات سیاست‌گذار چیست؟ این سوالی است که بخشی از پاسخ آن در دل گفته‌های وزیر نیرو مستتر است؛ کاهش فشار آب به صفر در پایان شب! و بخشی نیز در اظهارات عموم کارشناسان و مردم و البته سیاست‌گذاران: «چشم به آسمان بدوزیم و منت ابر را بکشیم.» در گزارش پیش رو به بررسی بحران کنونی و میزان کارآمدی راهکارهای مطرح برای آن پرداخته است.
وزیر نیرو: مجبوریم برخی شب‌ها فشار آب را در حد صفر کاهش دهیم
وزیر نیرو با اشاره به وضعیت آب کشور گفت: نه‌تنها کشور ما بلکه همه کشورهای همسایه و منطقه تحت تاثیر شرایط خشکسالی قرار دارند.
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در تشریح اقدامات دولت در راستای کاهش مشکل بی‌آبی با اشاره به پروژه تصفیه‌خانه رباط کریم که هفته گذشته توسط رئیس‌جمهوری افتتاح شد اظهار کرد: تصفیه‌خانه رباط کریم ظرفیت قابل‌توجهی از آب را بازچرخانی می‌کند و ما از این نظر در منطقه خود صاحب‌نام هستیم؛ کشوری مانند هندوستان فقط ۲۸ درصد از این ظرفیت استفاده می‌کند، اما در اغلب شهرهای ما میزان بهره‌مندی از این ظرفیت ۸۰ درصد و در کل کشور ۵۸ درصد است.
وی همچنین با اشاره به پروژه انتقال آب از سد طالقان به تهران گفت: این طرح نیز به‌منظور مدیریت شرایط اضطراری دو استان تهران و البرز به‌میزانی که این استان‌ها را از چالش جدی نجات دهد، اجرا شد. به‌دلیل اهمیت تامین آب دو استان تهران و البرز این پروژه که به حداقل ۳ سال زمان نیاز داشت، در کمتر از ۸ ماه به بهره‌برداری رسید.
وزیر نیرو همچنین درباره هدررفت آب در شبکه انتقال نیز گفت: بیش از ۱۰۰ سال است که اغلب شهرهای کشور ما از نعمت آب لوله‌کشی برخوردارند، در چنین شرایطی طبیعی است که بسیاری از خطوط انتقال آب دارای آسیب یا فرسودگی باشند. با این وجود در تلاشیم تا با مدیریت منابع آبی، استفاده از فناوری و سیستم‌های کاهنده میزان هدررفت آب را کاهش دهیم.
علی‌آبادی همچنین ضمن قدردانی از همراهی و همکاری هموطنان در صرفه‌جویی آب گفت: با صرفه‌جویی توانستیم حدود ۱۵ مترمکعب بر ثانیه آب را ذخیره و از هدررفت آن جلوگیری کنیم که حدود ۵ برابر آبی است که از سد طالقان به تهران انتقال می‌دهیم.
وی در پایان گفت: باتوجه به شرایط بحرانی فعلی ممکن است برخی از شب‌ها مجبور شویم که فشار آب را تا حد صفر کاهش دهیم؛ بنابراین از هموطنان می‌خواهیم که برای اینکه به زحمت نیفتند از مخازن و ذخیره‌سازهای آب برای مواقع اضطراری استفاده کنند.
سخنگوی صنعت آب: مصرف کاهش پیدا نکند، آبرسانی پایدار مختل می‌شود
سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه به‌دلیل عدم بارش‌ها در تهران و قرار گرفتن در ششمین سال پیاپی خشکسالی وضعیت آب در سدهای مخازن تهران بسیار نامطلوب است، گفت: اگر حداقل به‌میزان ۳ مترمکعب در ثانیه مدیریت مصرف آب در سطح تهران بیشتر از گذشته رخ ندهد، پایداری آب تهران با مشکل مواجه می‌شود و رفاه آبی مردم دچار مشکل می‌شود.
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه در این شرایط مجبوریم محدودیت‌هایی را در میزان مصارف اعمال کنیم، اظهار کرد: از شهروندان تقاضا داریم امر مدیریت مصرف را جدی بگیرند و این مشکل مشترک را با کمک هم حل کنیم.
او گفت: اگر میزان مصرف ۱۰ درصد کاهش پیدا نکند، اختلال در تامین آبرسانی پایدار تهران حتمی است.
وی تصریح کرد: محدودیت‌ها برای مشترکان پرمصرف، کاهش فشار آب یا حتی محدودیت مقدار مصرف برای مشترکان خواهد بود. وی با اشاره به صحبت‌های رئیس‌جمهوری درباره تخلیه پایتخت، گفت: به‌نظر من گزاره‌های آقای رئیس‌جمهوری به این اختصاص داشت که اگر تا پایان آبان بارش نداشته باشیم، شرایط خاصی خواهیم داشت و مجبوریم محدودیت‌هایی را اعمال کنیم و اگر وضعیت ادامه داشته باشد، شرایط سخت‌تر می‌شود و باید به سمت روش‌های پایدارتر در تامین آب برویم.
رئیس موسسه تحقیقات آب: کاهش ۵۰ درصدی ذخایر آب تهران نسبت به سال گذشته
رئیس موسسه تحقیقات آب گفت: دورنمای شرایط اقلیمی کشور الزام می‌کند که مدیریت قوی را برای مصارف آب در حوزه‌های شرب، صنعت و کشاورزی اعمال کنیم تا ناترازی تحمیل شده به منابع آبی جبران شود. به‌گزارش مهر محمدرضا کاویان‌پور، رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به وضعیت بحرانی بارش‌ها در پاییز سال جاری، اظهار کرد: با نگاهی به وضعیت آبی سال ۱۴۰۳ منتهی به ۱۴۰۴ مشاهده خواهیم کرد که بارش‌ها در کل ۱۵۲ میلی‌متر بوده که نسبت به متوسط ۵۷ سال گذشته کاهش ۴۰ درصدی داشته است. رئیس موسسه تحقیقات آب با اشاره به وضعیت بارشی منفی در برخی از استان‌ها، افزود: ۴ استان کشور با وضعیت بارشی منفی ۵۰ تا ۸۰ درصدی و ۱۵ استان با کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی مواجهند و تعدادی نیز در رکوردهای خشکسالی قرار دارند و تنها یک استان وضعیت بارشی طبیعی دارد که در این استان نیز افزایش بارشی مشاهده نشده است. به‌گفته وی میزان بارش‌ها در سال آبی گذشته در نهایت منجر به آورد رودخانه‌ای حدود ۲۴ تا ۲۵ میلیارد مترمکعب آب بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن افت ۴۲ درصدی را نشان می‌دهد. کاویان‌پور با اشاره به ظرفیت مخازن در تهران گفت: ظرفیت ذخایر سدهای تهران در سال آبی جدید که از مهر شروع شده، حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با میزان ۴۹۰ میلیون مترمکعبی در سال آبی ۱۴۰۳ حدوداً به نصف رسیده است. قاعدتا این میزان کاهش باید با بارش‌های تا امروز جبران می‌شد، اما متاسفانه زمانی که به بارش‌ها در فصل پاییز نگاهی می‌اندازیم، مشاهده می‌کنیم که گرچه همواره بارش‌ها در دو ماه مهر و آبان حدود ۵۰ تا ۶۰ میلی‌متر آب برای تهران به همراه دارد، اما تاکنون هیچ بارشی در تهران رخ نداده و پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد تا پایان پاییز نیز این روند ادامه خواهد داشت. وی درباره تامین آب شرب موردنیاز استان تهران نیز گفت: همواره این تامین با فشار به سفره‌های زیرزمینی در محدوده تهران و خارج از تهران اتفاق می‌افتد، اما کم‌بارشی بر این منابع نیز اثر گذاشته است. به‌اعتقاد رئیس مؤسسه تحقیقات آب نباید ریسک کرد و احتمال تغییر شرایط را در نظر گرفت، بلکه باید خود را برای شرایط بحرانی آماده کرد. وی با بیان اینکه امسال سال هشداردهنده‌ای برای ما است، گفت: اگر به‌طور کلی سیر تاریخی بارش‌ها را در نظر بگیریم، با کاهش بارش مواجه خواهیم بود. البته ممکن است این کاهش در سال ۱۴۰۳ زیاد محسوس نباشد، اما امسال باید خود را برای شرایط خشکسالی آماده کنیم. کاویان‌پور تاکید کرد: دورنمای شرایط اقلیمی کشور الزام می‌کند که مدیریت قوی و دقیقی را برای مصارف آب در حوزه‌های شرب، صنعت و کشاورزی اعمال کنیم تا ناترازی تحمیل شده بر منابع آبی را جبران و خود را برای دهه‌های آتی آماده کنیم؛ در غیر این صورت شرایط خوبی در انتظار ما نخواهد بود. وی تاکید کرد: اگر بتوان با تمرکز بر مدیریت تقاضا، فرهنگ‌سازی، استفاده از فناوری و سیستم‌های کاهنده و اعمال تعرفه برای پرمصرف‌ها که شرایط بی‌آبی را درک نمی‌کنند، حدود ۲۰ درصد از میزان مصارف فعلی آب را کاهش داد، می‌توان در دورنمای شرایط خشک، به‌نحوی این شرایط را پشت سر گذاشت. در همین راستا نیاز است تا با حمایت دولت و فرهنگ‌سازی در الگوی مصرف آب تغییرات رفتاری ایجاد کرد. در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدمات نیز ساختارهای تولید تغییر یابد تا با کاهش مصرف شرایط عبور و سازگاری بحران فراهم شود.
در بخش آب نه درآمد داریم و نه پس‌انداز
درباره وضعیت فعلی آب کشور و شیوه‌های مدیریت آن دبیرکل فدراسون صنعت آب کشور بر این باور است که جیره‌بندی آب و ایجاد محدودیت برای مشترکان راه ناگزیر این روزهاست. علیرضا شریعت، دبیرکل فدراسون صنعت آب کشور در گفت‌وگو با در تشریح وضعیت آبی کشور بیان کرد: حالا دیگر درک حاد بودن وضعیت منابع آبی کشور نیازی به ارائه آمار و ارقام ندارد و حتی با چشم غیرمسلح (داده و آمار) هم می‌توان به وخامت اوضاع پی برد. زیرا همین امروز که حدود یک ماه و نیم از سال آبی جاری گذشته، در حدود ۱۶ استان هیچ بارندگی ثبت نشده است. وی با بیان اینکه امروز دیگر مشکل تامین آب کشاورزی یا صنعت نیست، ادامه داد: امروز تامین آب شرب به مسئله اصلی تبدیل شده است؛ یعنی دیگر به این مسئله فکر نمی‌کنیم که از ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آب حاصل از بارش‌ها در کشور که ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آن در کشور باقی می‌ماند و بقیه آن تبخیر می‌شود، ۸۵ درصد تا ۹۰ درصد در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و باید فکری اساسی برای کاهش مصرف در این بخش بیندیشیم؛ حالا موضوع همان سهم ناچیز شرب از ۱۰ درصد باقیمانده است. شریعت با تاکید بر اینکه ما ذخایر آبی که مربوط به نسل آینده بوده را نیز مصرف کرده‌ایم، تصریح کرد: ما اکنون در بخش آب، نه درآمدی داریم و نه پس‌اندازی؛ با این حساب چاره‌ای جز جیره‌بندی آب و کاهش فشار آب به صفر که آقای وزیر نیرو از آن خبر داده‌اند و البته مفهوم آن چندان روشن نیست، نداریم. برداشتی که از این جمله می‌شود، قطع آب است، اما اینکه چرا آقای وزیر از ترکیب «کاهش فشار آب به صفر» استفاده کرده‌اند، چندان مشخص نیست.
طبیعت در حال انتقام‌گیری است
وی قطع و جیره‌بندی آب را نتیجه شیوه مدیریتی گذشته در حوزه آب دانست و تاکید کرد: طبیعت اکنون در حال گرفتن انتقام عملکردهای گذشته ما است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت در برخی از مناطق میزان ذخایر آب حتی برای ۱۵ روز آینده هم جواب نمی‌دهد و با انتقال آب از یک سد به سد دیگر در حال تامین آب برای این مناطق هستند. شریعت با انتقاد از روند فعلی تصریح کرد: اکنون باید چاه‌های فضای سبز تهران بسته شود، اما مشکل این است که شهرداری با توجیه از بین رفتن فضای سبز در این زمینه همکاری نمی‌کند. اینجاست که به‌ضرس قاطع می‌توان گفت عدم هماهنگی میان نهادها یکی از دلایل شکل‌گیری وضعیت فعلی آب است. یعنی اکنون در حوزه آب - این ماده ارزشمند بدون جایگزین- مثلا وزارت نیرو یک سیاست دارد؛ شهرداری سیاستی دیگر و وزارت جهاد هم رویکردی در راستای اهداف خودش که بعضا این اهداف در تضاد هم هستند.
بارش زیر ۳۰ میلی‌متر کمکی نمی‌کند
دبیرکل فدراسون صنعت آب کشور با بیان اینکه اکنون برای کوتاه‌مدت چاره‌ای جز جیره‌بندی آب نداریم و در کنار این مسئله باید چشم به آسمان بدوزیم تا بارانی ببارد، تصریح کرد: بارش باران زیر ۳۰ میلی‌متر نیز کمکی به رفع مشکل نمی‌کند، چون زمانی مشکل کمتر می‌شود که در پی بارش روان‌آب ایجاد و وارد سدها شود که این امر در شرایط فعلی با بارش‌های زیر ۳۰ میلی‌متر ممکن نیست.
شریعت در اشاره‌ای کوتاه به برنامه‌های میان‌مدتی که فدراسیون صنعت آب در حال پیگیری آن برای کنترل معضل کم‌آبی است، گفت: طرحی در دست اقدام است که با اجرای آن سازندگان ملزم به تامین بخشی از آب ساختمان چه در قالب پروژه بازچرخانی آب خاکستری و چه نصب کاهنده مصرف در خطوط انتقال آب داخل ساختمان خواهند بود.
این کارشناس حوزه آب در پاسخ به سوال مبنی بر اینکه جیره‌بندی آب تا چه مدت می‌تواند شرایط فعلی را حفظ کند؟ تصریح کرد: من معتقدم باتوجه به وضعیت جوی که پیش رو داریم و ذخایر آبی جیره‌بندی آب می‌تواند حدود ۲۰ روز به تاب‌آوری ما اضافه کند. بر این مبنا توصیه اکید ما این است که خود شهروندان در کمک‌رسانی به هموطنان و البته مسئولان اجرایی «صرفه‌جویی» را در شدیدترین شکل ممکن در پیش بگیرند.
