صنعت پتروشیمی از مهم‌ترین صنایع پیشران کشور محسوب می‌شود. بهره‌مندی از ظرفیت‌های این صنعت، می‌تواند نقش بسزایی در تسریع فرآیند رشد و توسعه کشور داشته باشد. ایران با در اختیار داشتن بیشتر از ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر متعارف گاز طبیعی، از ظرفیت و مزیت نسبی مناسبی برای توسعه صنعت پتروشیمی با هدف تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز برخوردار است. سهم صنعت پتروشیمی در صادرات غیرنفتی کشور قابل‌توجه برآورد می‌شود. با این وجود، فعالان صنعت پتروشیمی کشور با چالش‌های جدی در روند فعالیت خود روبه‌رو هستند. تامین خوراک صنایع پتروشیمی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که در عمل روند فعالیت این صنعت و همچنین توسعه آن را در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر منفی قرار داده است. کمبود گاز به‌عنوان خوراک اصلی صنایع پتروشیمی در ماه‌های سرد سال و همچنین نرخ بالای آن، روند فعالیت در این صنعت را متاثر ساخته و همچنین مانع جذب سرمایه به این بخش شده است.

نرخ گازی که به‌عنوان خوراک صنایع پتروشیمی ایران استفاده می‌شود، در مقایسه با بسیاری از کشورهای دارنده ذخایر گازی به‌مراتب بالاتر برآورد می‌شود، همین موضوع نیز از رقابت‌پذیری تولید در کشور ما می‌کاهد. علاوه بر این، شاهد قیمت‌گذاری تبعیض‌آمیز گاز در بخش‌های مختلف و همچنین برای صنایع گوناگون هستیم.

این قیمت‌گذاری تبعیض‌آمیز در شرایطی عملکرد صنایع را تحت‌تاثیر منفی قرار داده که انتظار می‌رود مصرف گاز در بخش‌های بدون مزیت اقتصادی یا با مزیت اقتصادی کمتر، گران‌ترین بها را داشته باشد. همزمان انتظار می‌رود مصرف یک محصول که مزیت اقتصادی دارد، شامل تعرفه ترجیحی شود.

در سایه شرایط موردبحث، صنایع پتروشیمی ما با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند،به‌شکلی که همین دست اشتباهات مانع توسعه صنعت پتروشیمی ایران در حوزه خوراک مایع شد و بدین‌ترتیب ایران نسبت به رقبای خود از جمله عربستان، عقب ماند. پتروشیمی‌های گازی نیز با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند و انتظار می‌رود در آینده نزدیک کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و همچنین امریکای‌شمالی، گوی رقبت را در این بخش هم از ایران بگیرند.

برای رفع این چالش، پیشنهاد شده دولت در قالب قراردادهای بلندمدت با صنایع پتروشیمی همکاری کند، به‌این معنا که توسعه ذخایر انرژی کشور را به این صنایع بسپرد و این واحدها نیز با تامین خوراک ارزان، سرمایه لازم برای توسعه ذخایر گازی را از فروش محصولات خود به‌دست آورند، اما نظم حاکم بر وزارت نفت در طول دهه‌های گذشته و همچنین نبود رگلاتوری بر عملکرد این وزارتخانه، مانع اجرای چنین پیشنهادهایی شده است.

تبعیض در روند تامین گاز برای صنایع مختلف، چالش‌زا است. این تبعیض به‌منزله فرصتی برای توزیع رانت و همچنین از میان رفتن مزیت رقابتی و اقتصادی در کشور است.

در شرایطی که دولت منبع اصلی فروش گاز، نفت و همچنین خوراک صنایع پتروشیمی است، چنین مشکلاتی غیرقابل‌پیش‌بینی نیستند، بنابراین اصلاح سازکارهای حاکم بر این بخش ضروری به‌نظر می‌رسد.

در همین حال، کاهش نرخ خوراک صنایع پتروشیمی تاثیر بسزایی بر بهبود عملکرد این صنایع و ارتقای سطح سودآوری آنها دارد. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که صنایع پتروشیمی کشور با چالش‌های جدی در مسیر فعالیت خود روبه‌رو هستند، بنابراین در سایه اصلاح یادشده، امکانی برای بهبود عملکرد این صنایع فراهم خواهد شد.

باتوجه به اثرگذاری عملکرد صنایع پتروشیمی بر بازار سرمایه، رئیس سازمان بورس و همچنین وزیر اقتصاد در هفته‌های گذشته، موضوع خوراک بهای پتروشیمی‌ها را موردتوجه قرار داده‌اند. انتظار می‌رود با پیگیری‌های انجام‌گرفته، بخشی از مشکلات این صنایع، امسال برطرف شود تا همزمان از آسیب‌های احتمالی به بورس نیز جلوگیری شود. بااین‌وجود، اقتصاد ما سیاسی است و تجدیدنظر در این شرایط، ضروری به‌نظر می‌رسد.